Morgunblaðið - 01.12.2005, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
F
átt gleður okkur
smælingjana meira
en að sjá aumingja
þotuliðið fá ný áhuga-
mál. Nú er Albert
Grimaldi, fursti í Mónakó, búinn
að ákveða að bjarga norður-
slóðum, ef ekki öllum heiminum
undan afleiðingum gróðurhúsa-
áhrifanna með því að fara á hunda-
sleða á Norðurpólinn næsta vor –
ef ísinn verður á sínum stað. Svona
geta menn geta orðið leiðir á að
vera frægir fyrir að vera bara
frægir. Leiðir á blíðviðrinu við
Miðjarðarhaf, rekstri spilavítisins
gamla í Monte Carlo, nuddinu í
milljarðamæringunum í skatta-
skjólinu, eilífum veisluhöldum.
Að sjálfsögðu getur það orðið
slæmt fyrir ýmislegt í lífríkinu ef
ísinn bráðnar hratt og hverfur,
enginn mótmælir því. Öll verðum
við líka smeyk þegar við sjáum
hugsanleg teikn um snöggar
breytingar á umhverfinu. Á móti
kemur reyndar að nýjar sigl-
ingaleiðir opnast ef minna verður
um hafís. En ég hef ekki látið
sannfærast um að menn eigi mesta
sök á því að loftslag fari hlýnandi.
Eitthvað í þeim málflutningi ber í
allt of ríkum mæli einkenni þess að
nútímafólk getur sjaldan ímyndað
sér annað en að allt í náttúrunni
snúist um gerðir manna.
Mörgum finnst líklega að það sé
móðgun við almáttugan manninn
og vísindin að segja að sumt ráði
hann ekki við heldur verði að
sætta sig við það og laga sig að því.
Þeir geta heldur ekki hlustað á þá
hógværu vísindamenn sem benda
á að kyrrstaða sé ekki til í nátt-
úrunni. Hún er stöðugt að breyt-
ast og sumar sveiflurnar skiljum
við alls ekki og stjórnum ekki. Þær
bara verða.
Það eina sem er alveg víst er að
loftslagsbreytingar hafa riðið yfir
jörðina öðru hverju alla og stund-
um með sáralitlum fyrirvara. Það
hafa menn séð með því að rann-
saka borkjarna úr Grænlands-
ísnum. Og ekki höfðu menn áhrif á
loftslag fyrir 10 þúsund árum, þeir
notuðu hvorki kol né olíu. Eitthvað
annað var að verki en við vitum
ekki hvað.
Fyrir nokkrum áratugum tókst
fáeinum villuráfandi vís-
indamönnum nærri því að hræða
úr mér og fleira fólki líftóruna með
því að fullyrða að ný ísöld væri að
bresta á. Er mér vorkunn þó að ég
trúi varlega þeim sem nú gala
hæst um aðrar skelfingar?
Sagt er frá nýjasta áhugamáli
Alberts fursta, gróðurhúsaáhrif-
unum, í grein eftir sænskan blaða-
mann í blaðinu okkar á þriðjudag.
Ef marka má greinina, sem á köfl-
um er fremur torskilin, virðast
gróðurhúsaáhrifin geta valdið
samtímis nýrri ísöld og því að allur
ís í heiminum bráðni. Hækkun
sjávarborðs gæti tekið hundruð
ára en „vísindamenn vita það ekki
fyrir víst“.
Ekki fyrir víst, nei, og minnstu
munaði að ég fyrirgæfi allt bullið í
greininni vegna þessarar litlu
aukasetningar. Ekkert er jafn
óþolandi í heimsendatrúboði
þeirra sem innst inni virðast fagna
gróðurhúsaáhrifunum og fullyrð-
ingar um að vísindamenn hafi
sannað eitt eða annað og séu allir
sammála um að svo sé.
Þeir sem kynna sér sjálfir á
Netinu skýrslur Loftslagsnefndar
Sameinuðu þjóðanna, sem koma út
með nokkurra ára bili, vita ofur vel
að hvarvetna eru í þeim fyrirvarar
við niðurstöður mælinga. Og síðan
bætt við að málið þurfi að rann-
saka frekar. Varla ætti það að
þurfa að vefjast fyrir okkur hinum
að geysilega flókið hlýtur að vera
að spá með öryggi um breytingar á
loftslagi þegar ekki er einu sinni
hægt að spá með vissu um veðrið
eftir mánuð.
Ekki ætla ég að lasta að Albert
fursti sýni hreysti sína með því að
takast á við náttúruöflin, berjast
við kulda og aðrar hættur. En
hagsmunabarátta Mónakómanna
er allt of augljós í þessu fjölmiðla-
væna framtaki hans. Albert rekur
nefnilega öflugt fyrirtæki sem
einnig er kallað ríki. Líklega hefur
yfirmanni ímyndarsmíðar og al-
mannatengsla í fyrirtækinu/
smáríkinu Mónakó ekki þótt
skipta öllu máli hverju Albert ætl-
aði að vekja athygli á. Aðalatriðið
væri að fá nú reglulega jákvæða
umfjöllun hjá öfgafullum umhverf-
issinnum.
Hjartnæmar lýsingar á áhuga
furstans á náttúruvernd, sem mun
hafa kviknað í ferð til Svalbarða,
skortir ekki í greininni áður-
nefndu. „Eitt sinn vorum við á
litlum árabát og þá rak Albert
fursti allt í einu augun í gamalt
fiskinet sem skolað hafði upp á
ströndina. Hann stökk strax út úr
bátnum og byrjaði að hreinsa til
sjálfur.“
Síðar er sagt frá því að loftslags-
breytingar gætu valdið því að „í
Síberíu yrði sífreri“ sem kemur
varla mörgum á óvart. Stór hluti
Síberíu er þegar hluti af sífrera-
svæðum norðurslóða og hefur ver-
ið í mörg þúsund ár. En óborg-
anlegt er að lesa næstu setningu í
grein sænska blaðamannsins.
„Þetta hefur þegar gerst í Holly-
wood-myndinni The Day after To-
morrow þar sem Dennis Quaid var
í aðalhlutverki.“
Einmitt. Þetta hefur þá eig-
inlega gerst, allavega í sýnd-
arveruleikanum. Þetta minnir
mann á frægan atburð á níunda
áratugnum þegar Ronald Reagan,
þáverandi Bandaríkjaforseti, vitn-
aði í ummæli manns sem hann
nafngreindi. En gallinn var að
þessi maður var ekki og hafði aldr-
ei verið til, hann var persóna í bíó-
mynd. Mörgum andstæðingum
Reagans fannst forsetinn sanna
með þessu að hann væri veru-
leikafirrt flón sem lifði og hrærðist
enn í heimi Hollywood og hann
væri því ófær um að gegna mesta
valdaembætti í heimi.
En hvað á að segja um þá sem
vitna í bíómyndir frá Hollywood til
að rökstyðja heimsendaspár sín-
ar? Á að taka mark á þeim?
Þotuliðið
til bjargar
Líklega hefur yfirmanni ímyndar-
smíðar og almannatengsla
í fyrirtækinu/smáríkinu Mónakó
ekki þótt skipta öllu máli hverju
Albert ætlaði að vekja athygli á.
VIÐHORF
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
ÞAÐ VAR fyrir ári sem góður
hópur nemenda Verkmenntaskólans
á Akureyri þurfti að velja hvert
skyldi halda í hina árlegu utanlands-
ferð þá um vorið.
Hefðbundnir staðir voru nefndir í
bland við óhefðbundna og stefndi
allt í að þessi hefð-
bundna Miðjarð-
arhafsferð yrði farin;
Spánn og Grikkland
voru nefnd í þessu
samhengi.
Ný ferðaskrifstofa,
Trans-Atlantic, bauð
hins vegar upp á dá-
lítið sem hvorki hóp-
urinn né ég hafði séð
áður. Svokallaða „All
inclusive“ ferð til
Playa Del Carmen,
sem er lítill bær rétt
sunnan við Cancun-
borg í Mexíkó. Þetta var eitthvað
sem vert var að skoða nánar; nýr
staður, spennandi og framandi um-
hverfi sem skólakrakkar á Íslandi
eru ekkert að „skreppa“ til eins og
hægt er í dag með Miðjarðarhafið.
Og spennandi var það, því þessi
nýja ferðaskrifstofa lenti í þvílíkum
átökum í að sanna sig að ég hef ekki
séð annað eins.
Það er þekkt í verðbréfabraski að
„tala upp“ verðmæti hlutabréfa svo
þeir sem eiga bréfin, geti selt þau
með hagnaði. Slíkt er að sjálfsögðu
ólöglegt ef ekkert annað býr að
baki, en hitt er ekki síður til, en það
er að „tala niður“ heilt fyrirtæki.
Þar sem rýrð er kastað á rekstur
þess og starfsmenn þess gerðir
vafasamir í alla staði. Í daglegu tali
kallast þetta baktal eða „niðurtal“ á
samkeppnisaðila og er því miður
ekki eins ólöglegt og fyrra athæfið.
Í nákvæmlega þessu lenti ferða-
skrifstofan og í því ljósi ætluðum við
að hætta við ferðina eins og nokkrir
skólar í rauninni gerðu, en eftir
töluverða skoðun á þátt-
um eins og réttindum
nemendanna, öryggi
þeirra þarna úti, hót-
elaðstöðu þeirra, flug-
félaginu og öðru því sem
nemendurna snerti, lét-
um við slag standa.
Og var einhver eft-
irsjá í því? Svar: Nei.
Alls engin.
Þarna úti beið okkar
hótel í þvílíkum gæða-
flokki sem ég hef ekki
séð við Miðjarðarhafið.
Maturinn var í hæsta
gæðaflokki og aðstaða til afþrey-
ingar sömuleiðis. Ljóst er að
Mexíkanarnir eru vanir að þjónusta
kröfuharða Bandaríkjamenn enda
er þetta svæði (Yucatan-skaginn)
beint suður af Flórídaskaganum.
Allt þjónustustigið er miðað við
þessar kröfur og það get ég sagt að
við það var staðið fullkomlega.
Eitt var það sem olli mér þó
áhyggjum áður en við fórum, en það
var þetta „All inclusive“ í bæði mat
og drykk, sem felur í sér að hægt er
að neyta matar og drykkjar á hót-
elsvæðinu hvenær sem er sólar-
hringsins án gjalds. Hafði ég
áhyggjur af því að nemendur myndu
eiga erfitt með að setja sér mörk
sjálfir í þessum efnum sem öðrum,
ekki síst þar sem sjö aðrir skólar
voru á svæðinu. Reyndust áhyggjur
mínar ástæðulausar í alla staði og
voru nemendur til fyrirmyndar í öll-
um atriðum, bæði þeir sem voru á
mínum vegum og þeir sem voru án
kennara eða fylgdarmanna frá öðr-
um skólum.
Því megnið af þessu unga og
flotta fólki var komið til að njóta al-
mennrar gestrisni Mexíkananna eft-
ir bestu getu; við t.d. skoðuðum
pýramídana í Citzen Itza, kynnt-
umst menningu Mayanna betur og
betur, syntum með höfrungunum,
fórum í fjallaferðir, skruppum í tvo
daga til Kúbu og við versluðum og
versluðum hvort sem var á markaði
eða í verslunum sem standa jafnvel
Kringlunni framar í gæðum og
verði.
Í stuttu máli var ferðin til Mexíkó
ein sú besta sem ég hef farið og get
mælt með bæði landi og þjóð, sem
og þeim hjá ferðaskrifstofunni
Trans-Atlantic því þau lögðu sig öll
fram til að okkur liði vel og nytum
ferðarinnar til hins ýtrasta, og það
var nákvæmlega það sem við gerð-
um. Við allt var staðið, fullkomlega!
Mexíkó – alger draumur
Hilmar Friðjónsson fjallar
um skólaferð til Mexíkó ’Megnið af þessu ungaog flotta fólki var komið
til að njóta almennrar
gestrisni Mexíkananna
eftir bestu getu.‘
Hilmar Friðjónsson
Höfundur er kennari.
NOKKUR umræða varð í fyrra
um alþjóðlegan samanburð á náms-
árangri í grunnskólum. Íslendingar
komu bærilega út úr þeim sam-
anburði. Hins vegar
stóðu Finnar öðrum
framar og varð það
eðlilega til þess að
skoða málið nánar.
Sendinefndir fóru til
Finnlands til þess að
leita að hvað Finnar
gera betur en aðrir.
Margt hefur sjálfsagt
komið í ljós, en op-
inberlega hefur varla
verið skýrt frá öðru en
því að finnskir kenn-
arar séu menntaðri en
íslenskir. Þeir útskrif-
ist úr háskóla með
meistaragráðu, en ís-
lenskir kennarar með
BA-gráðu. Þetta skýri
góðan árangur Finn-
anna. Nú er þess að
geta að skólaganga
finnskra kennara er
ekki lengri í árum en
íslenskra. En náminu
er öðruvísi hagað. Þetta leiðir hug-
ann að því að brýnt er orðið að
stytta grunn- og framhaldsskólanám
hér á landi, en lengja háskólanámið
eftir þörfum.
Gunnlaugur Júlíusson hagfræð-
ingur skrifar grein í Mbl. hinn 7.
okt. sl. og skýrir frá því að hann hafi
verið á ferð í Finnlandi og fengið
tækifæri til þess að kynna sér
grunnskóla. Þar hafi hann verið
fræddur um að hver kennslustund
stæði í 40 mínútur og 15 mínútur
væru milli kennslustunda, frímín-
útur. Þetta, ásamt ýmsu öðru sem
hann rakti í grein sinni, vakti athygli
mína, þar sem ég var einmitt stadd-
ur í Finnlandi þá dagana og fylgdist
meðal annars með skólagöngu
tveggja grunnskólabarna. Í þeim
skóla var hver kennslustund 45 mín-
útur og frímínútur mjög mislangar
og engar á milli fyrstu tveggja
kennslustundanna. Nú er engin
ástæða til að efa að Gunnlaugur
skýri rétt frá því sem hann sá og
heyrði. En þetta segir aftur á móti
að ekki er öllu hagað á sama veg í
öllum grunnskólum í
Finnlandi og reyndar
ekki á Íslandi heldur,
sbr. þær upplýsingar
sem koma fram hjá
Gunnlaugi. Sú ályktun
sem hann degur um að
sú tilhögun stunda-
skrár sem hann til-
greinir að sé í Finn-
landi kunni að leiða til
betri námsárangurs, og
geti skýrt mismuninn á
námsárangri á Íslandi
og í Finnlandi, stenst
því varla.
Þegar umræðan um
skólamál í Finnlandi
stóð sem hæst í fyrra
skrifaði Bryndís
Schram, sem þá bjó í
Finnlandi, grein í Mbl.
og kynnti viðhorf
finnsks skólamanns.
Skólamaðurinn til-
greindi tíu atriði, að
mig minnir, sem gætu valdið því að
finnskt skólastarf skarar fram úr.
Þar á meðal að agi væri í hávegum
hafður, börnin væru áhugasamari
um námið og foreldrar fylgdust náið
með námi þeirra. Hann skýrði ekki
hvernig þessu væri náð fram. En
það gerði Bryndís. Hún upplýsti að
nemendur, sem ekki næðu til-
skildum árangri, féllu og yrðu að
sitja aftur í sama bekk. Þegar ég las
þetta fannst mér vera komin skýr-
ing á flestu því sem hinn finnski
skólamaður hafði til málanna að
leggja. Sennilega yrði ekki mikill
munur á árangri íslenskra og
finnskra grunnskóla ef meiri áhersla
væri lögð á námsárangur á Íslandi.
Nemendur flyttust ekki milli bekkja
nema með því að ná lágmarks-
árangri.
Um þetta sannfærðist ég svo enn
betur í haust. Íslensk telpa, sem
settist í grunnskóla í Finnlandi, var
frædd um að hún gæti fallið. Við-
brögð hennar voru þessi: „Nú verð
ég að standa mig! Annars verð ég
aftur í sama bekk.“ Það er einmitt
þetta viðhorf sem getur skipt sköp-
um um námsárangur. Sum börn
þurfa ekki sérstaka hvatningu til að
ná árangri, en önnur þurfa hennar
við. Keppni um að ná ákveðnum ár-
angri að vori minnkar líkur á ýmiss
konar vandamálum, ekki síst aga-
vandamálum.
Í Morgunblaðinu hinn 30. okt. sl.
er grein sem fjallar um heyrn-
arskemmdir, eftir dr. Valdísi Ingi-
björgu Jónsdóttur. Þar stendur
meðal annars: „Sú atvinnustétt sem
þarna er í einna mestri hættu er
kennarar, einkum vegna þeirra
starfsskilyrða sem þeim eru búin.
Kennari er í raun gangandi hátalari
sem nemendur verða að geta heyrt
í, en vegna hávaða og fjarlægðar er
ekki nóg að rödd kennara sé hætta
búin heldur er líka hætt við að nem-
endur heyri ekki það sem kennarinn
er að segja.
Ég er ekki neinn sérfræðingur í
finnskum skólamálum eftir nokk-
urra daga viðkynningu. En þó má
fullyrða að það sem þarna er lýst
gæti alls ekki gerst í finnskum
grunnskóla, og er varla mjög al-
gengt í íslenskum skólum heldur. Þó
að þar sé engan veginn steinhljóð í
kennslustundum virðist vera lögð
höfuðáhersla á, og því fylgt eftir, að
nemendur verði ekki fyrir truflun
við námið frá öðrum nemendum.
Í Morgunblaðinu hinn 2. nóv. sl.
er grein eftir Lís Ruth Kjart-
ansdóttur kennaranema um aga-
vandamál grunnskólanema. Þar seg-
ir meðal annars: „Tekið var viðtal
við kennara, sem sögðu að stundum
tæki það bara tuttugu mínútur að fá
nemanda til þess að fara úr skónum
og taka upp bækur sínar og tuttugu
mínútur eru frekar langur tími þeg-
ar kennslustundin er bara fjörutíu
mínútur í heildina.“ Mér segir svo
hugur, eftir það sem ég sá og heyrði,
að í Finnlandi hefði kennarinn í slík-
um tilvikum hafið kennslu strax í
upphafi kennslustundarinnar, en
agavandamálið hefði verið leyst utan
kennslustofu. Að mörgu þarf að
hyggja.
Nú verð ég að
standa mig
Árni Benediktsson
fjallar um skólamál
’Keppni um aðná ákveðnum
árangri að vori
minnkar líkur á
ýmiss konar
vandamálum…‘
Árni Benediktsson
Höfundur er fv. framkvæmdastjóri.