Morgunblaðið - 01.12.2005, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 2005 41
UMRÆÐAN
Á ÁRATUGUNUM eftir seinni
heimsstyrjöldina var ríkjandi sá
hugsunarháttur að hagvöxtur þjóða
væri drifinn áfram af umsvifum
stórfyrirtækja og nytu svo aðrir að-
ilar góðs af molum sem hrytu af því
borði. Stórfyrirtækin væru vélarnar
sem drifu áfram hagvöxtinn en aðrir
fylgdu í kjölfarið og nytu góðs af.
Þessu trúa fáir nú á
dögum, enda er nú svo
komið í Evrópu að allt
að 70% nýrra starfa í
hinu almenna atvinnu-
lífi verða til í nýjum
smáfyrirtækjum ann-
ars vegar en hins veg-
ar í litlum og meðal-
stórum fyrirtækjum í
vexti.
Hagvöxtur und-
anfarinna áratuga hef-
ur einkum falist í því
að virkja hugvit
mannsins. Slík fram-
leiðniaukning er auðvitað ákjós-
anlegri en önnur þar sem ekki er
verið að ganga á hráefni eða nátt-
úruauðlindir að óþörfu. Þannig má
reikna með því að fjármagn sem
varið er til rannsókna skili sér
margfalt til baka. Dæmi um vel
heppnað verkefni af því tagi er verk-
efnið Auður í krafti kvenna þar sem
sköpuð voru 217 ný störf en heild-
arkostnaður við verkefnið var 150
milljónir.
Í ljósi þessarar reynslu er sér-
kennilegt að sá flokkur sem öðrum
fremur telur sig bera hag lands-
byggðarinnar fyrir brjósti hefur
sýnt takmarkaðan áhuga á því að
styrkja þvílíka vaxtarbrodda. Þvert
á móti þá hefur flokkurinn sem
kennir sig við framsókn einungis
eina patentlausn fyrir atvinnulíf á
landsbyggðinni. Þar eiga menn að
vinna í kerskálum. Þeir menn eru
auðvitað fyrst og fremst karlmenn.
En á landsbyggðinni er enginn
skortur á körlum. Þvert á móti er
það vandamál að konum fer þar
stöðugt fækkandi miðað við karla.
Og hvernig bætir álver úr því? Við
því hafa aldrei fengist viðunandi
svör. Hér er rétt að rifja upp mál-
flutning álverssinna sem kom fram í
frummatsskýrslu um umhverfisáhrif
álvers í Reyðarfirði. Þar segir t.d.:
„Ungar konur frá svæðinu sem gift-
ar eru mönnum annars staðar frá og
eiga e.t.v. lítil börn myndu hafa
áhuga á að snúa til baka ef starf við
hæfi býðst fyrir eiginmanninn og
aðrir í fjölskyldunni eru búsettir á
svæðinu.“ Ég veit ekki hvaða ungar
konur það eru sem ætla að eiga
framtíðarhorfur sínar
undir því að starf bjóð-
ist fyrir eiginmanninn,
en þeir sem ætla að
skapa störf fyrir konur
með þeim hætti lifa
greinilega í einhverjum
öðrum veruleika en nú-
tímanum. Kannski
veruleika Framsókn-
arflokksins.
Þau stjórnvöld eru
vandfundin sem ekki
móta sér atvinnu-
stefnu. Þau geta ýtt
undir atvinnugreinar
af vissu tagi með fjárhagslegum
stuðningi eða ríkisframkvæmdum.
Núverandi stjórnvöld hafa kosið að
styrkja atvinnustarfsemi þar sem
gengið er í auknum mæli á auðlindir
þjóðarinnar, ýtt undir hagvöxt sem
skapaður er með rányrkju. Þetta
hafa þau gert í gegnum hið risa-
vaxna ríkisbákn Landsvirkjun sem
heldur orkuverði háu fyrir venju-
lega Íslendinga til þess að geta nið-
urgreitt orkuna sem seld er erlend-
um fjármagnseigendum.
Landsvirkjun stendur fyrir virkj-
anaframkvæmdum sem enginn
einkaaðili mynda hætta fé sínu í.
Þær eru fjármagnaðar með erlend-
um lánum sem íslenskir skattgreið-
endur greiða síðan vexti fyrir. En
auðvitað má reikna stórgróða af
þessu með því að taka aldrei inn í
dæmið fórnarkostnaðinn við að
spilla náttúrunni eða nýta hana
svona en ekki einhvern veginn öðru-
vísi. Vissulega má auka tekjur
landsmanna og hagvöxt með rán-
yrkju. Það er ein leið til að reka at-
vinnustefnu, sú leið sem felst í því
að taka víxil sem síðan fellur á kom-
andi kynslóðir. Álæðið á það nefni-
lega sammerkt með gullæði fyrri
tíma, að þar er tjaldað til einnar
nætur.
Miðað við slíkan íburð er atvinnu-
stefna vinstrimanna vissulega hóf-
stillt. Hún felst í því að styrkja frek-
ar atvinnugreinar sem eru
sjálfbærar, þar sem ekki er gengið á
auðlindir sem fá áfram að vera til
staðar handa komandi kynslóðum.
Þar er heldur ekki boðið upp á þann
kost að flytja inn erlent vinnuafl í
stórum stíl til að vinna í þrælabúð-
um við sultarlaun, vegna þess að
einungis þannig gengur reiknings-
dæmið upp. Og auðvitað verður ekki
jafn mikil þensla, ekki jafn gaman,
ekki jafn hraður bruni á verðbólgu-
bálinu.
Það er kannski ekki nógu flott og
stórtækt að geta ekki lofað stór-
verkefnum. Að dreifa fremur því afli
sem ríkisvaldið hefur úr að spila á
margar, smáar hendur sem vinna
verkin. Þá missum við kannski af
þenslu og ofhitnun, uppskeran tekur
kannski aðeins lengri tíma.
Munurinn er hins vegar sá að þá
er ekki verið spilla eigum okkar og
auðlindum, ekki að tjalda til einnar
nætur. Þetta finnst einhverjum
kannski vera úrræðaleysi, en ég
kalla þetta að sýna ábyrgð. Kannski
finnst einhverjum það kyndugt að
nú sé svo komið að það séu íslenskir
vinstrimenn sem halda uppi merki
ábyrgðar og tala fyrir skynsamlegri
nýtingu á sameiginlegum fjár-
munum landsmanna. En það er auð-
vitað vegna þess að félagshyggjan
er í eðli sínu ábyrg stefna, á meðan
sérhyggjan er í eðli sínu óábyrg. Sá
sem ekki vill greiða skatta til sam-
félagsins vill heldur ekki reka at-
vinnustefnu sem kemur komandi
kynslóðum til góða. Þeim sem ein-
ungis hugsa um sjálfa sig er sjaldan
treystandi til að taka ákvarðanir
sem varða aðra.
Álæðið er skammtímavíma
Sverrir Jakobsson fjallar um
byggðaþróun og stóriðju ’Vissulega má aukatekjur landsmanna og
hagvöxt með rányrkju.‘
Sverrir Jakobsson
Höfundur er sagnfræðingur.
verð frá 4.490,-
9.490,-
F6