Morgunblaðið - 01.12.2005, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
KONAN frá heimaþjónustunni
bíður. Hún er búin að hringja
dyrabjöllunni tvisvar. Hún veit að
gamla konan er lengi að svara.
Hún er orðin ófær til
gangs og stundum
ekki komin á fætur
þegar hún kemur.
Hún bíður stund.
Hringir í þriðja sinn.
Þegar ekki er svarað
tekur hún farsímann
og hringir í síma-
númer gömlu kon-
unnar. Enginn svarar.
Hún hefur ekki farið
út úr húsi í langan
tíma.
Það hlýtur eitthvað
að hafa komið fyrir.
Hún hringir í nákominn ættingja
sem hefur lykil að íbúðinni. Hann
bregður við og er kominn eftir um
10 mínútur. Gamla konan liggur
hreyfingarlaus á gólfinu. Ætting-
inn talar til hennar. Hún lítur upp.
Áttar sig þó ekki hvar hún er en
telur að hún hafi dottið. Ættinginn
beygir sig niður að henni og segir
að það verði að kalla á sjúkrabíl.
Undan því verði ekki vikist. Hún
geti ekki legið þarna á gólfinu.
Eftir smá fortölur samþykkir hún
það.
Í hönd fór rannsókn á sjúkra-
húsinu og í ljós kom að gamla
konan var bæði mjög máttfarin og
veik. Á sneiðmynd sáust ummerki
eftir smávægilegar heilablæðingar
þótt minnið væri smám saman að
koma til baka. Afleiðingar af öðr-
um sjúkdómi sem fyrir löngu hafði
dregið úr hreyfigetu hennar hurfu
þó ekki. Minnisglöpin ekki heldur
að fullu þótt hún þekki fjölskyldu
sína og vini á ný og spjallaði við
þau í heimsóknartímum. Með
lyfjameðferð og góðri aðhlynningu
á sjúkrahúsinu í nokkrar vikur
lagaðist heilsufar hennar nokkuð
og hún gat farið í föt á nýjan leik.
Hún þurfti því heilsu sinnar vegna
ekki að dvelja lengur á bráðadeild.
Þá hófust vandræðin fyrir alvöru.
Í vistunarmati kom skýrt fram
að hún gæti ekki búið ein og nauð-
synlegt væri að hún fengi dvöl á
þjónustustofnun. Raunar kæmi
ekki til greina að útskrifa hana af
sjúkrahúsinu til þess að fara aftur
heim í íbúðina sína. Ef til vill
gerði hún sér ekki fulla grein fyrir
því sjálf hvort hún ætti að fara
heim í íbúðina sem hún hafði búið
í síðustu þrjá áratugina eða í íbúð-
ina sem hún hafði bú-
ið í áratugina þar á
undan, sem er í fullu
samræmi við áhrif af
minnisbresti. Eftir því
sem dagarnir á
sjúkrahúsinu urðu
fleiri varð hún einnig
afhuga því að fara aft-
ur heim en áhugi
hennar vaknaði á því
sem hún hafði aldrei
hugsað til áður, að
komast á dvalar- eða
hjúkrunarheimili fyrir
eldra fólk.
Þessi staða varði í nokkrar vik-
ur án þess að til tíðinda dragi.
Gamla konan var áfram á bráða-
deildinni og beið þess sem verða
vildi þegar haft var samband við
ættingja hennar og þeim tilkynnt
að hún yrði útskrifuð og send
heim í íbúðina sína. Hún ætti rétt
á heimaþjónustu og hugsanlega
dagvistun í einhverju af dagvist-
arskjólum borgarinnar. Ekki var
lengur rætt um heilsufarsmatið
þar sem fram kom að hún gæti
ekki búið ein. Henni hafði að sögn
hjúkrunarfræðinga á deildinni
vaxið svo heilsa og kraftur að það
væri ekkert mál fyrir hana að búa
ein og fara daglega á milli veru-
staða þótt til þess þyrfti bæði
hjólastól og akstursþjónustu fyrir
fatlaða.
Ástæður þessara snöggu um-
skipta fólust ekki í mannvonsku á
spítalanum. Þvert á móti reyndu
þeir sem þar ráða ríkjum að gera
hvað þeir gátu til að forða því að
hún yrði send heim í íbúðina sína
ófær um að búa ein. Ástæðan var
einfaldlega sú að engin vistunar-
úrræði reyndust fyrir hendi.
Ástæða þess að þessi saga er
rakin hér er að hún sýnir hvernig
ástand er í málefnum gamals fólks
hér á landi. Samfélagið er vanbúið
til þess að takast á við þær skyld-
ur sem það hefur við það fólk sem
búið er að skila lífsstarfi sínu þeg-
ar heilsa þess krefst meiri að-
hlynningar en hægt er að veita á
heimilum þess. Talið er að byggja
verði allt að 1.300 hjúkrunarrými
hið allra fyrsta sem þýðir með
öðrum orðum að þau hefðu flest
þurft að vera risin nú þegar. Einn-
ig er talið að hátt á fjórða hundrað
einstaklingar búi við brýna þörf
fyrir hjúkrunarrými líkt og sá ein-
staklingur sem vitnað var til hér í
byrjun. Af hverju er ekki hægt að
byggja dvalar- og hjúkrunarheim-
ili fyrir þá sem lokið hafa lífsstarfi
sínu. Ástæðan er einföld. Til þess
skortir fjármagn eða öllu heldur
vilja til þess að beina ákveðnu
fjármagni í þann farveg. Talið er
að fjóra til fimm milljarða þurfi
árlega á núgildandi verðlagi sé
miðað við rekstrarkostnað og dag-
gjöld til þess að útrýma biðlistum
eftir plássi á hjúkrunarheimilum.
Sú upphæð samsvarar um 1% af
innheimtum tekjuskatti á ári eða
nokkurn veginn helmingi þeirrar
lækkunar tekjuskatts sem fyr-
irhuguð er um næstu áramót.
Fréttir af biðlistum. Fréttir af
fólki í heimahúsum sem tæpast
getur dvalið þar lengur. Sögur af
Sólvangi. Saga roskinnar konu og
annarra sem líkt er ástatt um lýsa
þessu ástandi. Þegar komið er að
dvalarþjónustunni birtist hin óbrú-
anlega gjá. Hvernig verður farið
yfir hana. Það er verkefni stjórn-
valda að gefa gamla fólkinu hlut-
deild í uppgangi samfélagsins.
Líka þeim sem þurfa á umönnun
þess að halda að starfsdögum
loknum. Jafnvel þótt það kosti 1%
af tekjum ríkissjóðs af tekjuskatti.
Eða að þeir sem afla þjóðfélaginu
tekna taki á móti aðeins minni
tekjuskattslækkun um áramótin
en ætlað var. Er tekjusamfélaginu
um megn að sjá af þessu?
Tekjusamfélagið og
gamla fólkið
Þórður Ingimarsson fjallar
um málefni aldraðra ’Talið er að byggjaverði allt að 1.300 hjúkr-
unarrými hið allra
fyrsta sem þýðir með
öðrum orðum að þau
hefðu flest þurft að vera
risin nú þegar.‘
Þórður Ingimarsson
Höfundur er blaðamaður.
ÞEGAR þetta er
skrifað er nákvæm-
lega mánuður síðan
Morgunblaðið birti
grein mína „Opið bréf
til alþingismanna –
afrit til þjóðarinnar“.
Þetta opna bréf
ásamt athyglisverðri
frétt frá Ríkisútvarp-
inu var á sama tíma
einnig sent í tölvu-
pósti til allra þing-
manna skv. net-
fangaskrá Alþingis.
Svars var óskað.
Bréf mitt vakti at-
hygli alþingismanna á
sívaxandi fólksflutn-
ingum úr austri inn í
Vestur-Evrópu og
þeim félagslegu, fjár-
hagslegu og atvinnu-
legu vandamálum
sem af þeim hafa
sprottið. Trúar-
bragðadeilur, kynþáttadeilur og
gagnstæð menningarleg viðhorf og
venjur, svo og hryðjuverkaógnin
hafa flækt málin og gert þau erf-
iðari.
„Opna bréfið“ var ætlað til að
vekja athygli alþingismanna á
þessum vandamálum og nauðsyn
þess að endurskoða reglur á Ís-
landi áður en það verður um seinan
því barnaskapur er að halda að
ekki fari eins hér á landi. Einnig að
fá fram skýra afstöðu hvers þing-
manns í þessu veigamikla máli.
Bréfi mínu til þingmanna lauk ég
með orðunum:
Svars, er greini frá afstöðu og
fyrirætlunum, er óskað frá hverj-
um og einum á baldur@lands-
menn.is. Afrit af svörunum verður
birt í greinasafni www.lands-
menn.is – sem afrit til þjóðarinnar.
Þar sem nú er liðinn mánuður frá
birtingu bréfsins geri ég ekki ráð
fyrir fleiri svörum en þegar hafa
borist. Skemmst er frá því að segja
að af 63 þingmönnum svöruðu að-
eins þrír. Ég leyfi mér að kalla það
skort á kurteisi við þjóðina alla þar
sem ljóst var að svör þeirra yrðu
birt opinberlega á vefsetri mínu –
sem afrit til þjóðarinnar. Hér er
fjallað um alvarlegt
mál sem taka þarf af-
stöðu til – hver sem
hún svo verður. Það er
ábyrgðarleysi að sitja
með hendur í skauti
þegar fyrirsjáanleg
eru stórmál sem ljóst
er að geta í framtíðinni
haft mikil áhrif á ís-
lenskt þjóðlíf.
Nöfn og svör þess-
ara þriggja þingmanna
má finna í greinasafni
á www.landsmenn.is
undir greinarheitinu:
„Rýr svör frá þing-
mönnum“.
Þar má einnig finna:
a) Opna bréfið sem
birtist í Morgun-
blaðinu 24. október sl.
og þingmönnum var
jafnframt sent.
b) Athyglisverða
frétt RÚV frá 11. febr-
úar 2004 sem þingmönnum var
send um svipað leyti.
c) Lista yfir þingmenn og net-
föng, póstföng og símanúmer
þeirra svo þú, lesandi góður, getir
sjálfur haft við þá samband um
þetta mál og önnur.
d) Greinina „Schengen – van-
metin hætta“ ásamt myndum og
fylgiefni – sem birtist í Morg-
unblaðinu 19. júlí sl. og fjallar um
innflytjendavandamál í Evrópu.
3) Greinina „Schengen – nei
takk“ sem birtist í Morgunblaðinu
24. september 1999.
Ég hvet þig, ágæti lesandi, til að
kynna þér umræddar greinar og
annað aðgengilegt efni um sama
mál, og mynda þér skoðun á því.
Ég vil gjarnan heyra frá þér á
baldur@landsmenn.is um þetta og
önnur þjóðfélagsmál. Sama hlýtur
að gilda um alþingismenn – þeir
eru jú trúnaðarmenn okkar.
Rýr svör alþing-
ismanna við
„opnu bréfi“
Baldur Ágústsson segir frá
undirtektum alþingismanna
við opnu bréfi til þeirra
Baldur Ágústsson
’Skemmst erfrá því að segja
að af 63 þing-
mönnum svör-
uðu aðeins
þrír.‘
Höfundur er fv. forstjóri og frambjóð-
andi í forsetakosningum 2004. bald-
ur@landsmenn.is
BANN reykinga á veitinga-
húsum og skemmtistöðum er mik-
ilvægt skref í átt að aukinni heilsu-
vernd og bættri siðmenningu
þjóðarinnar. Frjáls-
lyndi flokkurinn styð-
ur rétt Íslendinga til
að anda að sér reyk-
lausu lofti á öllum
stöðum opnum al-
menningi.
Á vordögum álykt-
aði meirihluti mið-
stjórnar Frjálslynda
flokksins á þá vegu að
lagatillaga um bann
við reykingum á veit-
ingahúsum og
skemmtistöðum væri í
samræmi við stefnu
flokksins um verndun réttar þeirra
sem reykja ekki til að anda að sér
hreinu lofti.
Fyrir rúmum 2 árum reið New
York-borg á vaðið, fyrst stórborga,
að banna reykingar innan dyra í
öllum matsölu-, veitinga- og
skemmtistöðum. Ég bjó þar á
þeim tíma og man að það var tals-
verður uggur í borgarbúum um að
þetta myndi koma illa niður á við-
skiptum umræddra staða en þessi
aðgerð var keyrð í gegn fyrst og
fremst á þeirri forsendu að starfs-
fólk þessara staða væri í verulegri
hættu af skaðsemi
óbeinna reykinga og
ætti rétt á því að
starfa á reyklausum
vinnustað. Michael
Bloomberg borg-
arstjóri kom banninu í
framkvæmd af mikilli
festu og myndarbrag.
Hvað gerðist svo?
Varð hrun á við-
skiptum í borginni?
Nei, innan við mánuði
frá því að bannið tók
gildi var fjöldi gesta á
veitinga- og skemmti-
stöðum sá sami og áður. Ánægja
meirihlutans (sem reykir ekki)
með þessa staði var líka stórum
aukin. Starfsfólk þurfti ekki að
vaða reyk og fólk með astma gat
leitað sér vinnu á þessum stöðum.
Til langs tíma mun minnkaður
kostnaður við þrif og viðhald á
húsnæði og hreinsun fatnaðar,
bæta rekstrarafkomu í veitinga-
rekstri. Eftir smá byrjunarskjálfta
í mönnum reyndist þetta lítið mál í
einni stærstu borg heims. Þeir
einu sem kvörtuðu voru íbúar húsa
í grennd við skemmtistaði því að
skvaldur frá reykingafólki af göt-
unni truflaði næturfriðinn.
Meira að segja Írar sem eru
þekktir fyrir að elska sína vímu-
gjafa hafa tekið upp reyk-
ingabannið. Það hefur skilað þeim
árangri að um 14% færri reykja nú
en fyrir bannið. Í raun undrar mig
það ekki því að sá ávani að reykja
með notkun áfengis á skemmti-
stöðum hefur orðið til þess að
margir byrja að reykja eða falla
eftir að hafa haldið sér reyklaus-
um. Þegar svo margir reykja í
kringum mann og athöfnin verður
félagsleg, er það mun nærtækara
að freistast til að reykja en við
reyklausar aðstæður.
Í september sl. var ég í Osló og
þar er einnig bann við reykingum
á matsölu- og veitingastöðum. Það
var ólíkt skemmtilegra að setjast
niður í reyklausu umhverfi og fá
sér bjór þar en í Reykjavík og
maður naut þess að borða góðan
mat án ertandi tóbaksfýlu… og viti
menn, maður angaði ekki eins og
ofbrenndur sviðakjammi þegar
maður kom heim á hótelið.
Nú liggur fyrir tillaga þar sem
það á að gefa veitingahúsum og
ferðamannaþjónustunni tvö ár til
aðlögunar áður en reykingabann
verði sett á. Eftir hverju er verið
að bíða? Eru íslenskir veit-
ingamenn svo svifaseinir að þeir
þurfi tvö ár til að aðlagast sam-
þykktinni? Ég efast stórlega um
það. Tekur svona langan tíma að
hanna bannskiltin? Eru stjórnvöld
hrædd um að málið verði óvinsælt
hjá kjósendum eða styrktaraðilum
stjórnarflokkanna og vilja bíða
fram yfir kosningar? Hver er
ástæða þessarar tregðu? Er hálft
ár ekki nóg? Ég skora á stjórnvöld
að beita sér fyrir þessu máli hið
fyrsta og leyfa ferðamönnum að
njóta íslenska ferska loftsins sum-
arið 2006 hindrunarlaust.
Reykingabann á öllum al-
menningsstöðum innandyra
Svanur Sigurbjörnsson
fjallar um reykingabann
á veitingastöðum ’Eru íslenskir veit-ingamenn svo svifa-
seinir að þeir þurfi tvö
ár til að aðlagast sam-
þykktinni?‘
Svanur Sigurbjörnsson
Höfundur er læknir og situr í mið-
stjórn Frjálslynda flokksins.
Hulda Guðmundsdóttir:
„Ég tel að það liggi ekki
nægilega ljóst fyrir hvernig
eða hvort hinn evangelísk-
lútherski vígsluskilningur
fari í bága við það að gefa
saman fólk af sama kyni …“
Birgir Ásgeirsson: Opið
bréf til vígslubiskups
Skálholtsstiftis, biskups Ís-
lands, kirkjuráðs og kirkju-
þings.
Jakob Björnsson: Útmálun
helvítis. „Álvinnsla á Íslandi
dregur úr losun koltvísýr-
ings í heiminum borið saman
við að álið væri alls ekki
framleitt og þyngri efni not-
uð í farartæki í þess stað, og
enn meira borið saman við
að álið væri ella framleitt
með raforku úr eldsneyti.“
Þorsteinn H. Gunnarsson
fjallar um rjúpnaveiðina og
auglýsingu um hana, sem
hann telur annmarka á.
Eggert B. Ólafsson: Vega-
gerðin hafnar hagstæðasta
tilboði í flugvallarrútuna.
Örn Sigurðsson: Bornir eru
saman fjórir valkostir fyrir
nýjan innanlandsflugvöll.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar