Fréttablaðið - 13.09.2006, Síða 18

13. september 2006 MIÐVIKUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
Svona erum við
1999
42
.4
68
50
.3
16
34
.2
99
2002 2005
FRÉTTASKÝRING
AUÐUNN ARNÓRSSON
audunn@frettabladid.is
Aðildarríki Evrópusambandsins greinir nú á
um vodka og úr hverju áfengið skuli gert úr.
Vodkasérfræðingar sumra landanna segja að
gera megi drykkinn úr alls konar landbúnað-
arvörum, en aðrir telja að alvöru vodki sé ein-
göngu gerður úr korni eða kartöflum. Vonast
Finnar, sem aðhyllast strangari reglur, til þess
að leysa úr ágreiningnum fyrir lok tímabils
þeirra í forsæti sambandsins í desember.
Úr hverju er vodki gerður?
Það fer eftir löndunum úr hverju áfengið er
unnið. Helst er vodki gerður úr hveiti í Rúss-
landi og Svíþjóð, úr byggi í Finnlandi, og rúgi
og kartöflum í Póllandi. Annars staðar er hann
unninn úr sykurrófum og ávöxtum, þar með
töldum vínberjum. Í raun er hægt að eima
glæran áfengan vökva úr öllu sem gerjast.
Sagan segir að meðan kommúnistatímabilið
varði í Póllandi, hafi landsmenn þar notast
við kol til að búa til vodka, en ekki tekist að
nota hænsni í sama tilgangi. Aukaafurð úr
trjákvoðuiðnaðinum í Svíþjóð var einnig eitt
sinn notuð. Bragðið fer þó aðallega eftir eim-
ingartækninni sem notuð er og þarf maður
að vera afar reyndur vodkadrykkjumaður til
að finna bragðmun á vodka sem unninn er
rúg, hveiti eða kartöflum.
Hvaðan kemur vodki?
Orðið „vodka“ kemur úr orðinu „voda“ sem
þýðir vatn á pólsku og rússnesku. Drykkurinn
er ævaforn, en notkun hans sem bragðlítils
áfengis í hanastél hófst í Bandaríkjunum eftir
að áfengisbanninu var létt þar á síðustu öld.
Vodki barst svo til Vestur-Evrópu eftir síðari
heimsstyrjöldina og farið var að eima hann
á Norðurlöndunum á áttunda áratugnum.
Síðan hefur drykkurinn hefur notið æ meiri
vinsælda og selst hann nú meira í Bretlandi
en viskí. Eins vaxa vinsældir hans í Þýskalandi
og Suður-Evrópu, en í Svíþjóð og Póllandi
aðhyllast færri hann en áður. Enn er hann
drukkinn óblandaður með mat í Rússlandi og
víðs vegar um Austur-Evrópu, en yngra fólk er
farið að blanda hann meir en áður.
FBL-GREINING: ÁGREININGUR UM VODKA
Vodkastríð í Evrópusambandinu
> Skráð fyrirtæki og félög á Íslandi
Bílatjón
dýrust
Þóra Hallgrímsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Sjóvá, þvertekur fyrir
að tryggingafélög reyni að svíkja
almenning. Hún segir Sjóvá leggja
áherslu á að afgreiða málin rétt og
borgi fólki bætur með bros á vör
í yfirgnæfandi fjölda tilfella. Þóra
segir alveg skýrt að ekkert samráð
sé um ákvörðun iðngjalda en
bætir við að íslensk tryggingafélög
séu á sama markaðnum.
Hvað greiðir Sjóvá í bótafjár-
hæðir árlega?
„Á síðasta ári voru bókfærð
tjón Sjóvá-samstæðunnar
6.587.030.762 sem þýðir að bók-
færð tjón eru 18 milljónir hvern
dag ársins.“
Í hvaða flokki eru dýrustu
tjónin?
„Hæstar greiðslur eru greidd-
ar vegna tjóna sem ökutæki
valda. Hér er bæði um að ræða
munatjón og slysatjón. Næst í
röðinni koma tjón vegna almennra
ábyrgðartrygginga í atvinnurekstri
og brunatrygginga húseigna.“
SPURT & SVARÐ
TRYGGINGAFÉLÖG
SÖKUÐ UM SVIK
ÞÓRA HALLGRÍMSDÓTTIR
Heimild: Hagstofa Íslands
Mikil spenna er í kosninga-
baráttunni fyrir þingkosn-
ingarnar í Svíþjóð á sunnu-
dag. Svo gæti vel farið að
jafnaðarmenn misstu völd-
in, þrátt fyrir að sænskt
efnahagslíf sé í góðri
uppsveiflu. Óánægja með
aðgerðir – eða aðgerðaleysi
– stjórnarinnar í atvinnu-
málum, þreyta á langri
valdasetu Görans Persson
og fordæmislaus samstaða
borgaralegu flokkanna und-
ir forystu ungs og „miðju-
sækins“ leiðtoga „Nýja
Hægriflokksins“ leggst allt
á eitt að auka líkur á stjórn-
arskiptum.
Jafnaðarmenn eyða miklu púðri í
að vara við „óörygginu“ sem lands-
menn myndu kalla yfir sig með því
að kjósa borgaralegu flokkana til
valda. Slíkur hefðbundinn hræðslu-
áróður gegn „hægrigrýlunni“ virð-
ist þó ekki bíta vel á kjósendur í
þetta sinn.
Sænskir stjórnmálaskýrendur
sem Fréttablaðið náði tali af í Stokk-
hólmi eru líka á einu máli um að
atvinnumálin séu veikasti flöturinn
á málefnastöðu stjórnarinnar. Það,
ásamt hinni fordæmislausu sam-
stöðu borgaralegu flokkanna fjög-
urra – þeir ganga nú í fyrsta sinn til
kosninga með sameiginlega stefnu-
skrá – hefur veikt vígstöðu stjórn-
arinnar í kosningabaráttunni það
mikið að jafnvel vel tímasett
hneyksli virðist varla ætla að duga
til að jafnaðarmenn haldi völdum.
Þótt hneykslið um innbrot starfs-
manna Þjóðarflokksins, eins borg-
aralegu flokkanna, í innra tölvunet
Jafnaðarmannaflokksins hafi varp-
að skugga á endasprett kosninga-
baráttunnar virðist það þó lítil áhrif
ætla að hafa á það hvor fylkingin
hefur betur þegar talið verður upp
úr kjörkössunum, ef marka má
skoðanakannanir.
Umbylting á flokkalandslaginu
Henrik Brors, aðalstjórnmálaskýr-
andi dagblaðsins Dagens Nyheter,
segir í samtali við Fréttablaðið að
pólitíska landslagið fyrir þessar
kosningar sé allt annað en ríkti
fyrir þær síðustu, árið 2002. Síðan
þá hafi tveir af borgaralegu flokk-
unum gengið í gegnum mikla
umbyltingu, Hægriflokkurinn hafi
færst í átt að miðju og Miðflokkur-
inn – sem á rætur sínar í bænda-
hreyfingunni og átti síðast á tíunda
áratugnum þátt í að styðja ríkis-
stjórn jafnaðarmanna – hefur undir
Maud Olofsson færst til hægri, í átt
að meiri frjálslyndishugmyndum
en hann áður stóð fyrir.
Hinn lánlausi Bo Lundgren, sem
farið hafði fyrir Hægriflokknum
fyrir kosningarnar 2002, var felld-
ur eftir einhverja verstu útkomu í
sögu flokksins, en í stað þess að fá
þann fimmtung til fjórðung
atkvæða sem flokkurinn er vanur
féll fylgið niður í rúm 15 prósent.
Við tók Fredrik Reinfeldt, sem að
sögn Brors hafði undirbúið yfirtök-
una vel.
„Reinfeldt var einn af þeim fáu
sem eitthvað kvað að í flokknum
sem hafði vogað sér að gagnrýna
(Carl) Bildt og nýfrjálshyggjuhug-
myndir helztu fylgismanna hans,“
segir Brors. „Uppskriftina að „Nya
Moderaterna“ sótti Reinfeldt til
efnahagsstefnu Clintons í Banda-
ríkjunum og „New Labour“ Tonys
Blair í Bretlandi. Aðalatriðið var að
gera flokkinn „kjósanlegan“ í
augum breiðari kjósendahóps og
þar með jafnframt að gera flokkinn
hæfari til að taka við ábyrgð á rík-
isstjórninni,“ bendir Brors á.
Sátt um grunn velferðarkerfisins
Mikilvæg forsenda fyrir þessari
umbyltingu Reinfeldts á Hægri-
flokknum segir Brors vera þá, að
hann sé af þeirri kynslóð Svía sem
hafi alizt upp við hið rausnarlega
velferðarkerfi og telji sér ekki
skylt að halda áfram þeim hörðu
hugmyndafræðilegu átökum um
það sem fyrirrennarar hans stund-
uðu. Á spjallfundi á skemmtistaðn-
um Sturecompagniet í Stokkhólmi
á mánudagskvöld staðfesti Rein-
feldt þetta í svari við spurningu
áheyranda. „Nú eru einfaldlega
aðrir tímar. Samstaða um vissan
grunn velferðarkerfisins er eðli-
leg,“ sagði hann.
Sameiginleg stefnuskrá borg-
aralegu flokkanna, miðjusækni
„Nýja Hægriflokksins“ og „kjör-
þokki“ hins unga og mjúkmála
Reinfeldts hefur gert að verkum að
nú standa sænskir kjósendur í
fyrsta sinn í langan tíma frammi
fyrir skýrum og trúverðugum val-
kosti við „valdaáskrifendurna“ í
Jafnaðarmannaflokknum. Jafnað-
armenn hafa hingað til jafnan getað
slegið sér upp á því að vara við
„glundroðanum til hægri“.
En í þetta sinn er „glundroða-
hættan“ á vinstrivængnum. Minni-
hlutastjórn jafnaðarmanna hefur
undanfarið kjörtímabil treyst á
stuðning Vinstriflokksins og græn-
ingja. Í báðum þessum smáflokkum
eru nú uppi kröfur um að fulltrúar
þeirra fái sæti í ríkisstjórninni,
takist vinstriflokkunum að halda
þingmeirihlutanum.
Þannig hafa borgaralegu banda-
lagsflokkarnir getað varað við því
að maður eins og Lars Ohly, for-
maður Vinstriflokksins, gæti orðið
fjármálaráðherra ef kjósendur
veita borgaralegu flokkunum ekki
umboð til stjórnarskipta. Erik
Fichtelius, sem um árabil stýrði
stjórnmálaskýringaþætti í sænska
ríkissjónvarpinu SVT, segir reynd-
ar í samtali við Fréttablaðið að jafn-
aðarmenn myndu aldrei fallast á að
láta undan slíkum kröfum. En þetta
atriði geri samstöðu borgaraflokk-
anna þeim mun þungvægari í kosn-
ingunum.
Eigið gildi stjórnarskipta
Borgaralegu flokkarnir hafa jafn-
framt lagt áherzlu á eigin gildi
stjórnarskipta. Lars Leijonborg,
formaður Þjóðarflokksins, lagði
áherzlu á þetta á kosningafundi í
Gautaborg um helgina, er hann
sagði: „Stjórnarskipti eru gagnleg í
sjálfu sér. Fólk þarf að gera sér
grein fyrir að Jafnaðarmannaflokk-
urinn er eins og hver annar stjórn-
málaflokkur, en ekki það sama og
ríkisvaldið.“
Fredrik Segerfeldt, verkefnis-
stjóri hjá markaðshyggju-hug-
myndabankanum Timbro, vísar til
nýgerðrar rannsóknar á birtingar-
myndum alltumlykjandi valda
Jafnaðarmannaflokksins og verka-
lýðshreyfingarinnar í Svíþjóð til að
leggja áherzlu á mikilvægi stjórn-
arskipta fyrir sænskt lýðræði.
Rannsóknin ber yfirskriftina „Eins-
flokks-ríkið“ (Enpartistaten). Seg-
erfeldt segir jafnaðarmenn, með
stuðningi sænska Alþýðusam-
bandsins og annarra stofnana sem
tengist flokknum, eyða sem svarar
um fimm milljörðum íslenzkra
króna í kosningabaráttu sína. Sem
hlutfall á hvern íbúa sé það marg-
falt það sem George W. Bush hefði
eytt í sína kosningabaráttu fyrir
síðustu forsetakosningar vestra.
Atvinnumálin í brennidepli
Bandalag borgaralegu flokkanna
segist berjast fyrir atvinnuskap-
andi stjórnarstefnu, sem stjórn
jafnaðarmanna hafi í tólf ár sýnt
sig að vera ekki fær um. Hún loki
meira að segja augunum fyrir
vandamálinu, þar sem hún beiti
vafasömum tölfræðiaðferðum til
að „reikna atvinnuleysið niður“.
Jafnaðarmenn aftur á móti kalla
atvinnustefnu borgaralegu flokk-
anna „öryggisleysisstefnu“, og
reyna þannig sem fyrr að útmála
„hægrigrýluna“ sem vilji eyði-
leggja velferðarkerfið.
Í kosningaáróðri jafnaðarmanna
er slagorðið „jobben kommer“
áberandi, þ.e. að fleiri störf séu „á
leiðinni“, en með þessu er átt við að
hagvöxturinn muni fyrr en síðar
skapa störf fyrir þá atvinnulausu.
Hins vegar verkar slíkt slagorð
greinilega nokkuð innantómt á
kjósendur, þegar það kemur frá
flokki sem stjórnað hefur landinu
óslitið í tólf ár. Hann hefur reyndar
stjórnað því í 65 af síðustu 74
árum.
Göran Persson hefur í kosninga-
baráttunni eytt miklu púðri í að
vara við því hvað borgaralegu
flokkarnir hafi í hyggju, komist
þeir að stjórnartaumunum. „Þeir
segja það ekki hreint út, en þeir
segja í raun þetta: Þú átt ekki að
hafa efni á að vera atvinnulaus,“
sagði Persson á kosningafundi í
Trollhättan á mánudag.
Reinfeldt og félagar hans í borg-
aralega bandalaginu segja hins
vegar að atvinnusköpun ríkisstjórn-
ar jafnaðarmanna takmarkist við
að setja fleira fólk á launaskrá hjá
hinu opinbera. Háskattastefnan
bæði á laun og sérstaklega á allan
sjálfstæðan rekstur, máttur og
ósveigjanleiki verkalýðsfélaganna
og fleira sem einkenni kerfið eins
og það er nú, hindri að ný og arð-
bær störf skapist í landinu.
Að sögn stjórnmálaskýrandans
Henriks Brors mun það sennilega
ráða úrslitum í kosningunum hvort
kjósendur taki frekar trúanlega
sýn Perssons eða Reinfeldts á stöðu
atvinnumálanna í landinu og hvað
gera skuli í þeim.
Atvinnumálin eru Akkilesarhæll
Perssons í komandi kosningum
SJÓNVARPSKAPPRÆÐUR Forsætisráðherranefnin Göran Person og Fredrik Reinfeldt
tókust á í kappræðum á sunnudagskvöld. Stjórnmálaskýrandinn Henrik Brors telur
það munu ráða úrslitum hvort kjósendur taki frekar trúanlega sýn Perssons eða
Reinfeldts á stöðu atvinnumálanna í landinu.
„NÝI VERKAMANNAFLOKKURINN“
Fredrik Reinfeldt er andlit „Nýja Hægri-
flokksins“ og beitir fyrir sig kosninga-
slagorðinu „Svíþjóð þarfnast nýs
verkamannaflokks“. FRÉTTABLAÐIÐ/AP
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
Sögurnar,
tölurnar,
fólki›.
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU
ALLA MI‹VIKUDAGA