Fréttablaðið - 13.09.2006, Qupperneq 42

MARKAÐURINN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Eggert Þór Aðalsteinsson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Jón Skaftason, Óli
Kristján Ármannsson AUGLÝSINGASTJÓRI: Anna Elínborg Gunnarsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG:
ritstjorn@markadurinn.is og auglysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf.
dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
eggert@markadurinn.is l haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l
jonab@markadurinn.is l jsk@markaðurinn.is l olikr@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
13. SEPTEMBER 2006 MIÐVIKUDAGUR12
S K O Ð U N
Algengt er að fólk sem sér um
ráðningar í fyrirtækjum biðji
aðra starfsmenn um aðstoð við
atvinnuviðtölin. Þetta er gert
til þess að fá betri yfirsýn yfir
umsækjendur og til þess að fleiri
geti dæmt um hæfni þeirra. Sá
ókostur getur hins vegar fylgt
því þegar margir koma að við-
tölum að auðvelt er að flækja
málin.
Sumir velja þann hæfasta
samkvæmt kröfum um hæfni og
menntun, aðrir velja til dæmis þá
sem líkjast þeim sjálfum mest. Í
slíkum tilfellum þar sem margir
koma að viðtali er gott að búa
til góða starfsgreiningu og hafa
hana til hliðsjónar í viðtali.
Starfsgreiningin tekur fram
helstu kunnáttu, menntun og
reynslu sem æskileg er fyrir
starfið. Spyrlar þurfa líka að
vera sammála um starfsgrein-
inguna áður en viðtöl hefjast
svo hægt sé að vinna með hana
sem viðmiðun. Með slíkum und-
irbúningi er hægt að koma í veg
fyrir árekstra á milli yfirmanna
og starfsmanna sem standa að
ráðningum og síðast en ekki síst
ráða hæfasta starfsmanninn til
starfa.
Nauðsynlegt er að þjálfa sam-
skiptahæfni spyrla og þjálfa
hæfni þeirra til þess að ráða
hæfasta starfsmanninn. Þjálfun
spyrla þarf því m.a. að innihalda
eftirfarandi þætti:
■ Að forðast að spyrja spurninga
sem ekki tengjast starfinu
■ Að forðast að taka skjótar
ákvarðanir um umsækjendur
■ Að forðast að setja upp staðal-
ímyndir um umsækjendur
■ Að forðast að leggja of mikla
áherslu á fáa þætti
■ Að reyna að hafa andrúmsloft-
ið afslappað
■ Að hafa viðtalið skýrt
Einnig þurfa spyrlar að læra að
spyrja opinna spurninga sem
krefjast meiri svara en „já“ eða
„nei“ og vera óhræddir við að
þaulspyrja, þ.e. að spyrja nánar
út í smáatriði til að fá nákvæm-
ari svör. Mikilvægt er að spyrlar
verði ekki fyrir áhrifum utanað-
komandi þátta sem ekki tengj-
ast starfinu og geri sér grein
fyrir fordómum
og öðrum mögu-
legum þáttum
sem geta haft
áhrif á við-
talið.
Sif Sigfús-
dóttir, MA í
mannauðs-
stjórnun
Þjálfun spyrla
S T A R F S M A N N A M Á L
Eftir að krónan var sett á flot
snemma árs 2001 fengu ákvarð-
anir Seðlabanka Íslands í pen-
ingamálum stóraukna þýðingu.
Fagleg umgjörð þessara ákvarð-
ana hefur ekki breyst að sama
marki.
Undanfarin misseri hafa stýri-
vextir bankans verið hækkað-
ir hvað eftir annað í því skyni
að hemja verðbólgu og eru nú
13,5%, hærri á Íslandi en nokk-
urs staðar á byggðu bóli nema
kannski í löndum á borð við
Brasilíu. Sambærilegir vextir á
evrusvæði eru um þessar mundir
3% og 5,25% í Bandaríkjunum.
Vaxtamunur gagnvart útlöndum
nemur þess vegna 8-10%. Þrátt
fyrir þessar aðgerðir bankans féll
krónan umtalsvert í febrúar og
mars á þessu ári og landsmenn
hafa ekki bitið úr nálinni með
verðbólgu sem er meiri en víðast
annars staðar á Vesturlöndum.
Stýrivextir hafa eðli máls sam-
kvæmt mest áhrif á fyrirtæki sem
háð eru innlendu skammtímafé
og heimili sem draga á eftir sér
skammtímaskuldir á borð við
yfirdrátt í bönkum. Þarf naum-
ast að efast um þungar búsifjar
þessara fyrirtækja og heimila af
völdum hávaxtanna. Á hinn bóg-
inn er þorri lánsfjár verðtryggð-
ur og aðeins í lausu samhengi við
stýrivexti sem að eðli eru skamm-
tímavextir. Stærri fyrirtæki nota
erlent lánsfé í verulegum mæli
og snerta stýrivextir ákvarðanir
þeirra í þessu efni ekki nema
óbeint.
Þráfaldlega hefur verið á það
bent af hálfu innlendra jafnt
sem erlendra aðila sem fjalla um
íslensk efnahagsmál að skort hafi á
samræmingu á stefnu stjórnvalda
í ríkisfjármálum og peningamál-
um. Svo er að sjá að Seðlabankinn
standi einn í ístaðinu gagnvart
verðbólguþrýstingi í efnahagslíf-
inu, stundum að því er virðist án
þess að staldrað hafi verið við og
nytsemi peningastefnunnar íhug-
uð í ljósi þess árangurs sem hún
hefur skilað. Af hálfu stjórnvalda
hafa verið teknar ákvarðanir sem
ganga þvert á verðbólgumark-
mið bankans og nægir að nefna
skipulagsbreytingar á húsnæð-
islánamarkaði með ríkistryggð-
um 90% lánum til íbúðakaupa
og firnamiklar framkvæmdir af
hálfu ríkis og sveitarfélaga og
aðila sem njóta ábyrgðar ríkisins
á lánsfé. Seðlabankinn hefur í
ræðu og riti gert glögga grein
fyrir verðbólguáhrifum þessara
ákvarðana.
Reynslan sýnir að hækkanir
stýrivaxta einar og sér hrökkva
skammt og enn síður þegar stjórn-
völd róa ekki í sömu átt í viðleitni
til að skapa jafnvægi í efnhagslíf-
inu. Þarf naumast að koma á óvart
að aðgerðir seðlabanka einar og
sér hrökkvi skammt við aðstæður
eins og ríkt hafa hér á landi.
Seðlabankanum er falið mikið
vald með heimild til að beita stýri-
vöxtum í hagstjórnarskyni. Stjórn
peningamála er mikilvægur þátt-
ur hagstjórnar og er viðtekið að
hún skuli einkennast af gagnsæi
og trúverðugleika enda ætlað að
hafa áhrif á markaði og á vænt-
ingar almennings og fyrirtækja.
Hið mikla vald sem bankanum er
falið dregur síst úr ábyrgð hans
og kallar á að stjórn bankans og
vinnubrögð hans öll einkennist
af faglegri þekkingu á sviði pen-
ingamála og hagstjórnar.
Víða um lönd ríkir það við-
horf að fjölskipuð nefnd sé best
til þess fallin að tryggja að sem
víðust sjónarmið séu reifuð áður
en ákvörðun er tekin. Af hálfu
bankans hefur ítarleg grein verið
gerð fyrir fyrirkomulagi slíkra
ákvarðana, t.d. í grein Þórarins
G. Péturssonar staðgengils aðal-
hagfræðings, Útfærsla verð-
bólgumarkmiðsstefnu víða um
heim, í Peningamálum 2004/1. Við
íslenskar aðstæður mætti hugsa
sér að peningamálanefnd væri
skipuð bankastjóra Seðlabankans
og aðalhagfræðingi auk tveggja
til þriggja valinkunnra hagfræð-
inga utan bankans.
Bankastjórn Seðlabanka
Íslands hefur frá upphafi verið
skipuð þremur bankastjórum.
Fyrir því kunna að hafa verið þau
rök að með þeim hætti væri leitast
við að tryggja víðtæka samstöðu
um stefnu og ákvarðanir bankans.
Sést glögglega af vali bankastjóra
gegnum tíðina að stjórnmála-
flokkarnir hafa viljað eiga full-
trúa í stjórn bankans auk fulltrúa
í bankaráði. Nú hafa mál skipast
svo að hvorki Alþýðuflokkurinn,
forveri Samfylkingar, né
Framsóknarflokkurinn treysta
sér til að tilnefna menn beint í
bankastjórnina. Tveir af þrem-
ur bankastjórum eru starfsmenn
bankans og starfa e.t.v. líkt og
aðstoðarbankastjórar eða aðstoð-
armenn bankastjóra. Bankinn
er ágætlega mannaður og hefur
aðgang að þekkingu, reynslu og
hæfileikum þessara starfsmanna
sinna eins og annarra án þess
að haldið sé uppi þriggja manna
bankastjórn. Af verkefnum bank-
ans verður heldur ekki ráðið að
þörf sé á þremur forstjórum frek-
ar en í fyrirtækjum almennt.
Sjálfsögð er sú krafa að fag-
lega sé staðið að ráðningu seðla-
bankastjóra og tryggt með þeim
hætti að hæfasti einstaklingurinn
sé ráðinn. Liggja þurfa fyrir þær
kröfur sem gerðar eru til banka-
stjóraefna og hvaða þættir verði
lagðir til grundvallar við ákvörð-
un um málið. Þá þarf að tryggja
að frambærilegir einstaklingar
sæki um stöðuna, að sambæri-
legt og ítarlegt mat verði lagt á
umsækjendur og að ákvörðun um
ráðningu verði tekin á málefna-
legum grundvelli í ljósi hæfis
umsækjenda.
Nauðsyn á breytingum í þessu
efni sést af því að þegar síðast
var skipað í bankastjórn fyrir
nokkrum vikum var starfið ekki
auglýst, engar kröfur settar
fram, ekkert gert til að kalla eftir
hæfileikaríkum umsækjendum.
Stöðunni var þannig ráðstafað
þvert á viðurkennd nútímavið-
horf um aðferðir við skipan í
opinber embætti.
Forsendur sem kunna að
hafa verið fyrir þriggja manna
bankastjórn í Seðlabankanum eru
brostnar. Valdið sem bankanum
er falið kallar á að strangar kröf-
ur séu gerðar til þeirra sem með
það fara. Einn seðlabankastjóri
á að vera ábyrgur fyrir málefn-
um sem bankanum er trúað fyrir.
Eðlilegt væri að fjölskipuð pen-
ingamálanefnd kæmi að ákvörð-
unum um vaxtastefnu bankans.
Ákvarðanir hennar eiga að vera
gagnsæjar og öllum aðgengilegar
í fundargerðum eins og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn og fleiri hafa
ítrekað bent á.
Þrír forstjórar í fyrirtæki?
Ólafur
Ísleifsson
lektor við
viðskiptadeild
Háskólans í
Reykjavík.
O R Ð Í B E L G
Nauðsyn á breytingum í þessu efni sést af því að þegar síðast var skipað í banka-
stjórn fyrir nokkrum vikum var starfið ekki auglýst, engar kröfur settar fram, ekk-
ert gert til að kalla eftir hæfileikaríkum umsækjendum. Stöðunni var þannig ráð-
stafað þvert á viðurkennd nútímaviðhorf um aðferðir við skipan í opinber embætti.
Exista lýkur í vikunni sölu hlutafjár vegna skráningar félagsins
í Kauphöll Íslands. Skráningin er tvímælalaust góð fyrir mark-
aðinn og Kauphöll Íslands. Marel mun einnig klára útboð nýrra
hluta í vikunni.
Eftirspurn eftir þessu hlutafé virðist ætla að verða mikil og
ber það vott um að markaðurinn komi ágætlega undan köldu vori
og rigningarsumri. Uppgjör fyrirtækja hafa verið nokkuð góð og
því margt sem styður markaðinn þessa dagana. Enn er þó tals-
verð óvissa um almennar efnahagshorfur og stefna krónunnar er
óviss.
Þegar krónan féll hratt á fyrri hluta ársins hafði það talsverðar
afleiðingar fyrir hlutabréfamarkaðinn. Talsvert var um skuldsett
kaup á hlutabréfamarkaði með fjár-
mögnun í erlendri mynt. Fallið hafði
þau áhrif að margir neyddust til að
selja bréf sín og hlutabréfamarkaður-
inn lækkaði í línulegu samhengi við
veikingu krónunnar. Líklegt er að frek-
ari veiking krónu hefði minni áhrif á
hlutabréfamarkað nú, þar sem færri
skuldsettir spákaupmenn eru á leik-
vellinum.
Hitt er svo annað að markaður er sál-
fræðilegt fyrirbæri. Almenn stemning
ræður miklu um verðlagningu og harð-
ari lending hagkerfisins en búist er við
nú getur leitt af sér svartsýni á markaði
sem hefur áhrif á alla eignamarkaði.
Það er mikilvægt fyrir markaðinn og
fyrir almenning í landinu að sem flestir
nýti þann kost sem hlutabréf eru til að
ná sem bestri ávöxtun á sinn sparnað.
Af þeim sökum getur verið skynsam-
legt að nýta sér útboð fyrirtækja og
kaupa í útboðum eins og þeim sem nú
standa yfir. Sennilega verður þó aldrei
of brýnt fyrir fólki að hlutabréf eru
langtímafjárfesting og sveiflur jafnan
miklar. Þolinmæði er mikil dyggð á
markaði og fyrir utan þá sem verja
lunganum af lífi sínu í að fylgjast með
horfum á markaði er skynsamlegast að
láta skammtímasveiflur sér í léttu rúmi
liggja. Lykilatriði almenns fjárfestis í
hlutabréfum er að fjárfesta í fyrirtækj-
um þar sem viðkomandi hefur bæði trú
á rekstri fyrirtækjanna og lykileigend-
um og stjórnendum.
Marel er ágætt dæmi um félag sem hefur á undanförnum árum
náð góðum árangri og þeir sem átt hafa bréf fyrirtækisins frá
því að það kom á markað hafa ávaxtað sitt pund vel. Sú vegferð
hefur ekki verið án áfalla og lækkana. Þeir sem hafa haldið ró
sinni hafa hins vegar notið góðrar ávöxtunar. Marel og Exista eru
lofandi félög og ekkert bendir til annars en að framtíð þeirra sé
björt. Sala á hlutum í þessum félögum verður vonandi til þess að
áhugi almennings á hlutabréfakaupum glæðist. Til langs tíma litið
er það hagur allra.
Ný félög og nýtt hlutafé á hlutabréfamarkaði.
Hraustlegri eftir
rigningarsumar
Hafliði Helgason
Það er mikilvægt
fyrir markaðinn
og fyrir almenning
í landinu að sem
flestir nýti þann
kost sem hlutabréf
eru til að ná sem
bestri ávöxtun á
sinn sparnað ...
Sennilega verð-
ur þó aldrei of
brýnt fyrir fólki
að hlutabréf eru
langtímafjárfesting
og sveiflur jafnan
miklar. Þolinmæði
er mikil dyggð
á markaði og ...
skynsamlegast að
láta skammtíma-
sveiflur sér í léttu
rúmi liggja.