Fréttablaðið - 18.11.2007, Blaðsíða 10

10 18. nóvember 2007 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björn Þór Sigbjörnsson, Kristján Hjálmarsson og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
issn 1670-3871
Einar M ár Jónsson
Bréf til Maríu
„Bókin er hinn mesti skemmtilestur og
raunar sprenghlægileg á köfl um.“
Þröstur Helgason – Lesbók Morgunblaðsins,
21. apríl 2007
„Einari tekst að glæða sína einföldu
bréfræðu slíku lífi með tungutaki og
orðaforða að textinn leiftrar hvar sem
gripið er niður.“
Viðar Þorsteinsson – Viðskiptablaðið, 24.
maí 2007
„Bréf til Maríu er hressilegur gustur um hjalla mannvísindanna og slær
hroll að ýmsum við þann lestur.“
Páll Baldvin Baldvinsson – Fréttablaðið, 16. júní 2007
Vandaðar bækur fyrir vandláta lesendur
sími 561 0055 • www.ormstunga.is
2. pr
entu
n !
Flísin og bjálkinn
Þingmaður Framsóknarflokksins,
Birkir Jón Jónsson, fjallar á heimasíðu
sinni um yfirlýsingar Guðmundar
Ólafssonar hagfræðiprófessors um
húsnæðismál og þá skoðun hans að
ófremdarástandið sem þar ríkir sé
helst Framsóknarflokknum og Íbúða-
lánasjóði að kenna. Birkir Jón telur
röksemdafærslu Guðmundar ranga og
hefur þess vegna áhyggjur af orðspori
Háskóla Íslands og Háskólans á
Bifröst, vinnustöðum prófessors-
ins. Birkir Jón ætti kannski að líta
sér nær því samkvæmt mælingum
Gallup er Alþingi; vinnustað-
ur Birkis Jóns, sú stofnun sem
almenningur ber minnst traust
til. Háskólinn er á hinn
bóginn sú stofnun sem
flestir treysta.
Tekur fólk á orðinu
Fyrir rúmum tveimur vikum birti
Gallup niðurstöður athugunar á
afstöðu fólks til þess aðhalds sem
Samkeppniseftirlitið veitir fyrirtækj-
um. Niðurstöðurnar voru afgerandi;
níu af hverjum tíu töldu að eftirlitið
ætti að veita fyrirtækjum meira
aðhald en það gerir. Aðeins þrettán
dögum síðar framkvæmdi Sam-
keppniseftirlitið húsleit hjá Bónus,
Kaupási og þremur heildsöl-
um. Hér er því ekki haldið
fram að húsleitirnar
hafi verið gerðar til að
þóknast almenningsálit-
inu en hugsanlegt er að
það breytist í kjölfar
þeirra.
Vúdúhagfræði
Stefán Ólafsson, prófessor við Háskóla
Íslands, las fólki „pistilinn“ á aðalfundi
BSRB á föstudag þar sem hann fór
yfir breytta skattbyrði og vaxandi
tekjuójöfnuð. Í lok erindis síns nefndi
Stefán að hér á landi væri staddur
„vúdúhagfræðingurinn“ Arthur Laffer
á fundi „með Hólmsteinum ýmsum
einhvers staðar í Reykjavík,“ að fjalla
um nýfrjálshyggju eða „seiðkarlahag-
fræði“. Stefán sagði kenningar
Laffers vera sjónhverfingar
og nefndi að George Bush
eldri hefði fundist speki hans
skrítin á sínum tíma og notað
um hana orðið „vúdú“. Það
nafn hefði síðan fest við
hagfræðigreinina.
bjorn@frettabladid.is
ghs@frettabladid.is
ILLUGI
GUNNARSSON
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
BITBEIN Illugi Gunnarsson spyr:
Á Orkuveita Reykjavíkur að
auka orkusölu sína til álvera?
VG og næsta álver
Ákvörðun stjórnar Landsvirkjunar um að selja ekki meiri orku til álfyrirtækja á suðvesturhluta
Íslands hefur nú þegar haft mikil áhrif á orkumark-
aðinn og möguleg umsvif álfyrirtækjanna sem hér
starfa. Um leið hefur ákvörðunin efnahagslegar
afleiðingar og má búast við því að hagkerfið byrji að
kólna fyrr vegna þessarar stefnubreytingar
Landsvirkjunar en ella hefði orðið. Aðalatriðið er þó
að stjórn Landsvirkjunar tók sína ákvörðun út frá
viðskiptalegum sjónarmiðum, það var mat stjórnar-
innar að hagsmunum fyrirtækisins væri betur
borgið ef orkan væri seld til annarra aðila en þeirra
sem reka álver. Við verðum að treysta því að það sé
rétt mat.
Meira ál?
Allra augu hljóta nú að beinast að Orkuveitu
Reykjavíkur og nýjum meirihluta í ráðhúsi Reykja-
víkur. Í fyrsta lagi hljóta borgarbúar að spyrja
hvort sömu viðskiptalegu sjónarmið eigi við um
Orkuveituna eins og um Landsvirkjun. Er það mat
stjórnar þess fyrirtækis að hægt sé að fá hærra verð
fyrir orkuna með því að selja til álvera fremur en til
annarrar starfsemi líkt og stjórn Landsvirkjunar
komist að niðurstöðu um? Vitanlega kunna önnur
rök en verð að skipta hér máli. Ef til vill metur
Orkuveitan það svo að æskilegt sé að auka þátttöku
fyrirtækisins í áliðnaði fremur en að leita á önnur
mið. En þá væri gott fyrir okkur borgarbúa að
fyrirtækið gerði opinberlega rækilega grein fyrir
slíkum ákvörðunum og hvers vegna Landsvirkjunar-
leiðin væri ekki farin. Á þetta mun reyna meðal
annars vegna fyrirhugaðar byggingar álvers í
Helguvík.
Pólitísk spurning
Í annan stað kunna pólitískar skoðanir nýs meirihluta
í borginni að skipta máli. Stefna Vinstri-grænna
hefur fram að þessu talist mjög skýr í orku- og
virkjanamálum. Þingmenn og aðrir forystumenn
flokksins hafa gjarnan farið mikinn bæði í þing sölum
og í stjórnmálaumræðunni almennt. Stór orð hafa
ekki verið spöruð. Það væri því skiljanleg afstaða hjá
borgarfulltrúum Vinstri-grænna ef þeir lýstu því yfir
að hvað sem liði mögulegum sóknarfærum Orku-
veitunnar í álbransanum yrðu þau ekki nýtt. Erfitt
væri að gagnrýna flokkinn fyrir að fylgja eftir
skoðunum sínum þegar hann kemst til valda, þó að
vissulega hafi sú valdataka verið óvænt og fremur
ógæfuleg. Ef niðurstaðan verður sú að Orkuveitan
heldur áfram að virkja til að selja orku til álfram-
leiðslu hlýtur að reyna nokkuð á þá sem tala fyrir
hönd Vinstri-grænna í umhverfismálum.
Skýrar reglur
Ég er þeirrar skoðunar að Orkuveitan eigi að koma að
þessum málum út frá viðskiptalegum sjónar miðum.
Við höfum ákveðið regluverk um umhverfismat, bæði
um virkjanir og þá starfsemi sem ætlar sér að nýta
orkuna. Jafnframt er nauðsynlegt að starfsemin
rúmist innan þeirra samninga sem við höfum gert um
loftslagsmál. Hvort kaupandinn er álver, netþjónabú
eða einhver önnur starfsemi er ekki aðalatriðið svo
lengi sem reglum er fylgt og arðsemissjónarmið höfð
að leiðarljósi. Það þarf pólitíska ákvörðun til þess að
breyta út frá þessari nálgun og það vald virðist nú í
höndum Vinstri-grænna.
Stöldrum við fyrir
framtíðina
Aukin raforkuframleiðsla Orkuveitu Reykjavíkur til áliðnaðar getur ekki talist skynsamleg
hvernig sem á það er litið. Hvort sem litið er til
náttúru, atvinnulífs eða efnahagslífs. Borgarráð
hefur nú þegar farið fram á yfirlit frá Orkuveitunni
um allar skuldbindingar, samninga og vilja-
yfirlýsingar sem Orkuveitan hefur undirgengist,
væntanlegar virkjanir og staða hverrar um sig.
Jafnframt var þess óskað að lagður yrði fram listi
yfir þá aðila sem hafa lýst áhuga á að kaupa orku af
fyrirtækinu til annarrar atvinnustarfsemi en
álframleiðslu. Tilgangurinn með slíkri beiðni er sá
að rétt þykir að staldra við og taka ákvarðanir um
næstu skref á grundvelli heildstæðrar skoðunar.
Slík nálgun samræmist hugmyndafræði sjálfbærrar
þróunar og jafnframt er með henni viðurkennt
umfang og mikilvægi málsins. Ábyrgð og yfirvegun
í næstu skrefum er lykilatriði þegar málið er skoðað
til lengri framtíðar. Um er að ræða ákvarðanir sem
varðar náttúru og lífsgæði komandi kynslóða.
Lengri framtíð
Engin efni eru til þess að Orkuveita Reykjavíkur
setjist niður við nýja samninga um sölu á raforku til
álframleiðslu. Nýr meirihluti í Reykjavík vill
nálgast öll þessi mál af mikilli varfærni þar sem
náttúran nýtur vafans og þar sem horft er til lengri
framtíðar, framtíðar barnanna okkar og barna-
barnanna.
Samfélagið á svæðinu þarf hvorki á aukinni þenslu
né fleiri störfum að halda. Með þeim rökum einum
saman er rétt að staldra við. Stórframkvæmdir
undanfarinna ára og missera hafa valdið spennu í
efnahagslífinu sem ekki enn sér fyrir endann á. Ríki
og sveitarfélög þurfa þar að axla ábyrgð og draga úr
þensluhvetjandi ákvörðunum eins og unnt er.
Í þágu almennings
Í umræðunni um Orkuveitu Reykjavíkur er þó
brýnast að huga að grunnþjónustunni við almenning
og standa vörð um að auðlindin og almennings-
veiturnar séu og verði í eigu almennings. Almanna-
valdið þarf með sínum kjörnu fulltrúum að gæta
þess að ákvarðanir séu teknar á lýðræðislegan hátt
og að gagnsæi og rétt stjórnsýsla sé viðhöfð í hverju
skrefi.
Einu gildir hvort verið er að taka ákvarðanir um
stöðu veitunnar til framtíðar, kjarnastarfsemi
hennar, útrásarverkefni eða sölu á raforku til
atvinnustarfsemi. Brýnt er að hagsmunir
almennings séu ávallt í brennidepli. Sá lærdómur
blasir þegar við eftir pólitískar umhleypingar
undanfarinna vikna, skoðun og umræðu um vinnu-
brögð, umboð, jafnræði og samstarf opinberra aðila
og einkaaðila.
Kjarni málsins er því sá að hlutverk Orku-
veitunnar er fyrst og fremst að þjóna eigendum
sínum, almenningi og með sínum samningum og
virkjunum að horfa til möguleika almennings um
ókomna tíð til að njóta lands og náttúru.
E
inn reyndasti yfirmaður löggæslumála í Bretlandi,
Richard Brunstrom, lögreglustjóri í Norður-Wales, lagði
til í haust að öll fíkniefni skyldu leyfð. Um leið hvatti
hann stjórnvöld til að binda enda á misheppnað stríð
gegn ólöglegum eiturlyfjum.
Meðal ástæðna sem Brunstrom tiltók fyrir afstöðu sinni var að
framboð eiturlyfja hefur aldrei verið meira og verðið lægra en nú
þrátt fyrir sífellt harðari aðgerðir gegn eiturlyfjasölum.
Brunstrom benti á að núverandi baráttuaðferðir dygðu alls
ekki og hvatti til róttækrar endurhugsunar. „Ef baráttan gegn
eiturlyfjum á að vera raunsæ en ekki siðræn, drifin áfram af sið-
fræði en ekki trúarsetningum, verður að hafna núgildandi bann-
stefnu sem er bæði óframkvæmanleg og siðlaus,“ sagði hann og
vill að mótuð verði stefna sem miðar að því að lágmarka skaðann
sem fíkniefni valda í samfélaginu.
Lögreglustjórinn í Wales lagði fram hugmyndir sínar á sama
tíma og birt var skýrsla um ástand fíkniefnamála í Bretlandi sem
hluti af stefnumótunarvinnu til næstu ára. Það þarf ekki að koma á
óvart að sjónarmið hans fengu lítinn hljómgrunn meðal yfirvalda
sem boðuðu þvert á móti enn harðari aðgerðir af sama meiði og
tíðkast hefur. Fleiri lögregluþjóna á götum úti, strangari landa-
mæragæslu og fjölgun fangelsa til að taka við eiturlyfjasölum. En
vandinn mun örugglega ekki minnka. Sagan segir okkur það.
„Eina vörnin sem dugar er styrkur unga fólksins til að segja nei.
Það er alveg sama hvað við fjölgum í lögreglunni, það mun aldrei
duga,“ sagði Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, á blaða-
mannafundi í gær þegar hann kynnti forvarnadag sem haldinn
verður um land allt næsta miðvikudag að hans frumkvæði.
Með þessum orðum fangaði forsetinn í hnotskurn það atriði sem
skiptir öllu máli þegar kemur að því að forða fólki frá því að verða
háð fíkniefnum. Í þessum orðum er líka fólginn vísir að þeirri
endurhugsun sem velski lögreglustjórinn kallar eftir.
Ríkjandi hugsunarháttur snýst um að kalla yfirvöld til ábyrgðar
fyrir fíkniefnavandanum og viðbrögð stjórnvalda um allan heim
beinast að því að uppræta framboð efnanna. Vandamálið liggur
þó ekki þar heldur í eftirspurninni. Þótt öllum kókalaufsökrum
Suður-Ameríku og valmúaökrum Asíu yrði eytt þannig að kókaín
og heróín fengist hvergi framar, þá hyrfu ekki fíknin úr manninum.
Fíklarnir myndu leita uppi önnur efni. Fréttablaðið sagði í gær frá
einum, sem líklega fékk sinn dauðaskammt eftir að hafa sprautað
sig með rítalíni sem var keypt út á lyfseðil í apóteki.
Baráttan verður að snúast um leiðir sem minnka líkurnar á því
að fíklar verði til. Og íslenskar rannsóknir segja okkur að þær
leiðir séu til staðar og séu ekki flóknar. Sú allra mikilvægasta
er að foreldrar eyði tíma með börnum sínum, ein klukkustund á
dag getur skipt sköpum. Það þarf að halda börnum við íþrótta- og
tómstundastörf, og það þarf að forðast áfengi sem allra lengst.
Ef lögð er rækt við þessi þrjú atriði eru innan við eins prósents
líkur á að ungt fólk ánetjist fíkniefnum. Og takið eftir að lögreglan
kemur þarna hvergi við sögu. Eða eins og forsetinn orðaði það:
„Forvörnin felst í okkur sjálfum; hvorki foreldrar né samfélagið
geta vísað ábyrgðinni á einhverja aðra.“
Eina vörnin sem dugar er styrkurinn til að segja nei.
Dauðaskammtur
úr apótekinu
JÓN KALDAL SKRIFAR