Fréttablaðið - 18.11.2007, Blaðsíða 22

22 18. nóvember 2007 SUNNUDAGUR
É
g get verið stoltur af
því, sem einkennis-
klæddur hermaður, að
hafa í reynd innleitt
undirstöður lýðræðis
í Pakistan, hvort sem
einhver trúir því eða ekki,“ sagði
Pervez Musharraf, forseti Pakist-
ans, þegar hann tók á móti John
Negroponte, erindreka Banda-
ríkjastjórnar, í höfuðborginni
Islamabad á föstudaginn.
Musharraf rændi völdum í Pak-
istan árið 1999 og hefur stjórnað
landinu allar götur síðan og jafnan
sagst stefna að því að koma á fullu
lýðræði í landinu. Um síðustu helgi
lýsti hann hins vegar yfir neyðar-
ástandi, nam stjórnarskrá landsins
úr gildi og rak megnið af dómur-
um hæstaréttar landsins.
Musharraf réttlætti neyðarlög
sín annars vegar með því að land-
inu stafaði hætta af öfgahópum
og hryðjuverkum, hins vegar
með því að dómarar við hæsta-
rétt væru farnir að taka eigin
völd of hátíðlega.
Mörgum þykir þetta reyndar
frekar undarleg rök, að koma
þurfi á einræði til að bjarga lýð-
ræðinu og taka stjórnarskrána úr
gildi til að vernda hana. En
Pakistan er ekkert venjulegt
ríki.
Pastúnistan
Landið er í raun klofningur út úr
breska nýlenduveldinu á Ind-
landi. Bæði ríkin fengu samtímis
sjálfstæði árið 1947, en áður en
Bretar náðu völdum á Indlandi
upp úr miðri nítjándu öld til-
heyrðu stór landsvæði, sem nú
eru vestantil í Pakistan, nágranna-
ríkinu Afganistan. Á þessum
svæðum búa pastúnar, þjóð sem
enn í dag er fjölmennasti þjóð-
ernishópurinn í Afganistan.
Í vestanverðu Pakistan búa um
25 milljónir pastúna, eða rétt um
15 prósent af heildaríbúafjölda
Pakistans, en í sunnanverðu
Afganistan búa um 18 milljónir
pastúna og eru þeir rúmlega 60
prósent allra íbúa landsins. Víða
á þessum slóðum er enn almennt
talað um pastúna einfaldlega
sem Afgana, óháð því hvorum
megin landamæranna, sem
Bretar drógu árið 1894, þeir búa.
Strangtrúaðir múslimar hafa
lengi haft sterk ítök meðal pastúna,
bæði í Afganistan og í Pakistan.
Þar varð talibanahreyfingin til og
þar hreiðraði Osama bin Laden
um sig ásamt sínum lausbeisluðu
andspyrnusamtökum gegn Rúss-
um, samtökum sem smám saman
urðu alræmd undir nafninu al-
Kaída.
Hættuleg öfl
Í fjallahéruðunum í norðvestur-
hluta Pakistans, þétt við landa-
mæri Afganistans en þó harla
skammt frá höfuðborg Pakistans,
Islamabad, eru stór svæði pastúna
sem nánast hafa búið við sjálf-
stjórn alla tíð þótt síðustu sex ára-
tugina hafi þau formlega heyrt
undir Pakistan.
Stjórnarfyrirkomulag pastúna
er reyndar frekar laust í reipunum,
þótt það lúti aldagömlum
siðvenjum. Pastúnar skiptast í
fjölmargar ættir, ættflokka og
ættbálka, sem hver um sig lýtur
stjórn ættarhöfðingja, en reglu-
lega eru kallaðir saman fundir
öldunga allra ættbálkanna til að
taka ákvarðanir í deilumálum og
ýmsum sameiginlegum álita-
efnum. Stjórnin í Islamabad hefur
sáralítil áhrif á þær ákvarðanir,
sem þar eru teknar.
Á þessum slóðum hafa herskáir
múslímar, sem engan veginn geta
sætt sig við vináttu Musharrafs
við Bandaríkjamenn, haft nokkuð
öruggt skjól og stundum átt í
hörðum átökum við pakistanska
herinn. Þau átök hafa færst í
aukana síðustu mánuði og hryðju-
verk hafa verið framin víða um
landið.
Réttarríkið í uppnámi
Þótt Musharraf segi meiri hættu
stafa af þessum öflum en áður, þá
er erfitt að sjá að átökin séu ein-
mitt nú svo miklu meiri að nema
þurfi stjórnarskrána úr gildi.
Meira aðkallandi fyrir Musharraf
virðist hafa verið sú staða, að
hann þurfti að standa við loforð
sín um að efna til þingkosninga
og segja af sér sem æðsti yfir-
maður hersins ef hann vill vera
forseti áfram.
Enda rökstuddi Musharraf
neyðarástandið ekki eingöngu
með nauðsyn þess að brjóta á bak
aftur öfgamenn, heldur einnig
með því að lögfræðingar landsins
almennt og hæstiréttur sér í lagi
væru hættir að virða leikreglur
lýðræðisins. Þeir tækju sér völd
sem forsetinn gæti ekki sætt sig
við.
Mestu virðist þar muna um að
þegar neyðarlögin voru sett var
stutt í að hæstiréttur gæfi út
úrskurð sinn um það hvort Mus-
harraf hefði mátt bjóða sig fram
til forseta eitt kjörtímabil enn án
þess að hafa fyrst sagt af sér sem
æðsti yfirmaður hersins.
Samkvæmt stjórnarskrá lands-
ins er yfirmönnum hersins
óheimilt að gegna þingmennsku,
og nokkuð ljóst að hæstiréttur
hefði komist að því að forseta-
kjörið, sem fram fór á þingi í
byrjun október, hefði því brotið í
bága við stjórnarskrána.
Átök Musharrafs við lögmanna-
stéttina hafa reyndar verið hörð
Musharraf grefur eigin gröf
Pervez Musharraf sagði nauðsynlegt að lýsa yfir neyðarástandi til þess að bjarga Pakistan. Gagnrýnendur segja hann fyrst
og fremst hafa viljað bjarga eigin skinni. Guðsteinn Bjarnason kynnti sér pólitíkina í Pakistan.
STUÐNINGSMENN BHUTTO
Benazir Bhutto hvetur Musharraf til að
segja af sér og útilokar að starfa með
honum. Mótmælafundir stuðnings-
manna hennar hafa verið barðir niður
og hundruð manna handtekin.
FRÉTTABLAÐIÐ/AP
STRÍÐSMENN ÍSLAMS Í PAKISTAN
TÚRKMENISTAN
ÚSBEKISTAN
AFGANISTAN
KÍNA
ÍRAN
INDLAND
BALÚKISTAN
Kabúl
Peshawar
Islamabad
Rawalpindi
Paktika
Khost
Ghazni
Zabul
Kandahar
Helmand
Nimroz
Farah
Herat
Quetta
Gwadar
Karachi Hyderabad
SINDH
PUNJAB
Sukkur
Kunduz
ARABAHAF
Talibanistan:
Óskipulögð samtök
pastúnskra ættflokka
101.000 pakistanskir
hermenn í ættbálka-
héruðunum
Uruzgan
Day
Kundi
AFGANISTAN
PAKISTAN
Kabúl
Norður-
Waziristan
Shikai-
dalur Suður-
Waziristan
BALÚKISTAN
NORÐ-
VESTUR-
LANDAMÆRA-
HÉRAÐIÐ
PUNJAB
Miram Shah
Khyber Orakzai
Peshawar
Matta
Madyan
Chitral
Tora Bora
Mohmand
Bajaur
Dir
Swat
Áhrifasvæði herskárra
talibanasveita
Talibanahreyfingin, al-Kaída-samtökin og aðrir herskáir hópar múslima
hafa notið góðs af neyðarlögum Musharrafs forseta. Allir þessir hópar
hafa mikil og vaxandi ítök í norðvesturhéruðum Pakistans, ekki
langt frá höfuðborginni Islamabad.
Swat: Herskáir hópar múslima undir stjórn klerksins Maulana
Fazlullah, sem er hliðhollur talibönum. Þeir hafa náð tökum á
meira en fimmtíu þorpum og bæjum. Talibanar ráða nú 80 pró-
sentum af þessu héraði þrátt fyrir aðgerðir Pakistanshers.
Dir: Undir stjórn talibana. Fazlullah notar útvarpsstöðvar til
að breiða út kröfur sínar um Sharia-lög og trúarbaráttu gegn
stjórn Pakistans.
Bajaur: Miðstöð al-Kaída – þarna þykir líklegast að
Osama bin Laden og Ayman al-Zawahiri séu í felum.
Peshawar: Þar urðu al-Kaída-samtökin til á níunda
áratug síðustu aldar. Þar er nú aðalbækistöð tali-
bana.
Norður-Waziristan: Bækistöð Jalaluddin
Haqqani, sem leiddi her pastúna í Waziris-
tan -stríðinu gegn Pakistan. Meira en 1.200
pakistanskir hermenn hafa fallið síðan 2004
og 445 eru týndir.
Suður-Waziristan: Alþjóðlegar höfuð-
stöðvar al-Kaída. Æfingabúðir al-Kaída
eru í Shikai-dal. Tilræði við Musharraf
hafa verið rakin til þessa svæðis.
Quetta: Höfuðstöðvar uppreisnar-
sveita talibana í Afganistan. Mulla
Mohammad Omar, stofnandi og leið-
togi talibanahreyfingarinnar, er sagður njóta þar
verndar liðsmanna úr leyniþjónustu Pakistans.
Miram Shah: Um 2.000 stríðsmenn frá Úsbekistan, tengdir al-Kaída,
undir stjórn Tahir Yuldashev – herforingja Íslamshreyfingar Úsbekistans – eru
sagðir vera í fjöllunum vestur af Miram Shah. Talibanar segjast hafa um 12.000 hermenn í
ættbálkasvæðum Pakistans.
HEIMILDIR: GLOBAL SECURITY, SOUTH ASIA TERRORISM PORTAL, FRÉTTASTOFUR
Kurram
PAKISTAN
800 km
160 km