Réttur - 01.01.1946, Blaðsíða 2

2
RÉTTUR
táknar það baráttu lýðsins, (þó með þeirri undantekningu,
að þrælarnir eru ekki taldir með), fyrir valdi sínu gegn valdi
höfðingja eða valdi eins harðstjóra. Lýðræði hlýtur því, fyrst
og fremst í öllum þeim þjóðfélagsformum, sem hingað til
hafa verið ríkjandi og að öllum líkindum ríkja á næstunni,
að tákna vald lýðsins í stjórnarfari, atvinnulífi, menningar-
lífi, yfirleitt á öllum sviðum mannlegs lífs. En hér er vald
lýðsins talið fyrst sem einkenni lýðræðis, því að það er stað-
reynd í voru kaldranalega mannfélagi, að enn sem komið
er, þá er valdið — því miður — undirstaðan. Þetta vald lýðs-
ins felst í samtökum hans, áhrifatækjum o. s. frv. en þó fram-
ar öllu í ríkisvaldi hans. Þeir, sem berjast fyrir lýðræði, berj-
ast því í fyrsta lagi fyrir valdi fjöldans í stjórnmálum, at-
vinnulífi, menningarmálum og á öðrum sviðum, en gegn
valdi örfárra manna eða einstaks manns, hvort sem þeir fáu
menn eru aðalsmenn, kóngar, auðmenn eða annað.
í öðru lagi: Lýðrœði pýðir raunhœft frelsi lýðsins, fjöld-
ans: frelsi fjöldans til þess að láta í Ijós hugsanir sínar og
fjárhagsleg geta hans til þess, (því að aðeins slík geta gerir
þetta frelsi raunhæft), frelsi hans til þess að skipuleggja sam-
tök, — frelsi lýðsins til þess að halda fundi og þar með auð-
vitað til að ráða yfir fundahúsum og samkomustöðum, því
að aðeins í krafti slíkrar eignar og yfirráða er slíkt frelsi
raunhæft. Og einmitt þetta skoðana-, rit- og fundafrelsi er
það, sem oft er táknað almennt með orðinu mannréttindi.
Lýðræði er í þessum skilningi einnig frelsi lýðsins til þess
að njóta arðsins af vinnu sinni, frelsi af hvers konar ánauð,
er sviptir hann ávöxtunum af andlegri og líkamlegri orku
hans. Enda er þetta frelsi „til að leita hamingjunnar" eitt
af því, sem áherzla er lögð á sem grundvallaratriði í mann-
réttindayfirlýsingu amerísku byltingarinnar.* Sumir mundu
* I yfirlýsingu Bandaríkjaþings 4. júlí 1776 segir svo: „We hold these truths
to be self evident; that all men are created equal; that they are endowed by
their creator with certain inalienable rights; that among these are life, liberty
and the pursuit of happiness." (Vér álítum eftirfarandi augljósan sannleika: