Réttur - 01.01.1947, Side 45

RÉTTUR
45
Um það leyti, sem Þjóðviljinn var stofnaður, var það
algild og ófrávíkjanleg regla í kaupstöðum og kauptún-
um landsins, að verkamenn þeir, sem unnu hjá kaup-
mönnum við allskonar vinnu, fengu kaup sitt greitt í
vörum en ekki í peningum. Og ekki nóg með það. Dag-
launamennirnir urðu að kaupa vörurnar með því verði,
sem kaupmönnum þóknaðist að setja á þær, en það var
oft okur hið mesta og hóflaust með öllu. Afleiðingin var
sú, að daglaunamenn bjuggu við hin aumustu kjör.
Verzlanirnar urðu reyndar að halda í þeim lífinu, til
þess að geta hirt arðinn af vinnu þeirra, en hins vegar
skömmtuðu þær ekki meira en svo, að verkamenn og
fjölskyldur þeirra tórðu naumlega af. Fyrir langflest-
um daglaunamönnum var það nær óhugsandi, að geta
nokkru sinni brotizt undan þessu oki af eigin dáðum.
Þeir voru háðir kaupmanninum í öllu, urðu að betla út
hjá honum vinnu, betla frumstæðustu nauðsynjar, sem
hann lét oft af hendi klipptar og skornar.
Það mun hafa verið árið 1890, sem Skúli hreyfði því
máli fyrst, að skylda bæri kaupmenn og aðra. atvinnu-
kaupendur til að greiða daglaun í peningum. Fylgdi hann
þessari kröfu fast eftir, bæði í blaði sínu og á alþingi,
en henni var þunglega tekið á æðri stöðum. Tók það
Skúla 11 ára baráttu, að fá slíku réttlætismáli fram-
gengt, en þó fór svo að lokum, að málstaður hans sigr-
aði, til ómetanlegs ávinnings fyrir verkalýðinn í landinu.
Annað stórmerkilegt réttindamál íslenzkrar sveita-
alþýðu áttu einnig örugga málsvara þar, sem Skúli og
Þjóðviljinn voru. Hið illræmda vistarband, sem hvíldi
á vinnufólki gerði það að hálfgerðum þrælum húsbænda
sinna, ef þeir kærðu sig um að beita aðstöðunni til
þrautar. Skúli hóf baráttuna fyrir afnámi vistarbands-
ins. Hann hlaut hatur margra stórbænda og mektar-
bokka að launum. Töldu þeir, að allt þjóðlífið myndi
lenda í upplausn og glundroða, ef vistarbandið væri slit-