Réttur - 01.06.1947, Blaðsíða 71

RÉ T T U R
143
það, að skynsamt fólk gæti yfirleitt ekki tekið listamenn
alvarlega — þeir væru nú einu sinni þannig gerðir.
Þótt ótrúlegt kunni að virðast, hefur f jöldi listamanna
sætt sig við þessar fáránlegu falskenningar afturhalds-
ins að meira eða minna leyti, enda oft og tíðum ekki um
gott að gera: ofsóknir í einhverri mynd að öðrum kosti
handvissar. Tilgangur afturhaldsins hefur auðvitað ver-
ið sá að kitla hégómagirni listamannanna með því að
viðurkenna þá sem eins konar amdlega forréttindastétt,
hefðarlega 'hliðstæða hinum efnalegu forréttindastétt-
um, en ómynduga til íhlutunar um mannfélagsmál —
nema að svo miklu leyti sem falla kynni saman við
hagsmuni afturhaldsins sjálfs. Þetta hefur líka heppn-
ast á þá lund, að löngum hafa verið uppi sérstakar
kenningar í fagurfræði, sem beinlínis hafa verið mið-
aðar við þetta sjónarmið auðborgaranna.
Gott dæmi þessa er brezki höfundurinn Roger Fry.
1 ritgerðum sínum eftir fyrri heimsstyrjöldina talar
hann um listina sem einhverja þá „ónytsömustu stærð-
fræðikenningu“ sem hugsast geti, en þó „óendanlega
þýðingarmikla“ fyrir þá, sem geti tileinkað sér hana.
En reyndar fækki þeim stöðugt, sem slíks séu megnug-
ir: „því hreinni sem listin verður, því færra verður það
fólk, sem hún skírskotar til“. Og nokkrum árum seinna
verður markmið hans enn augljósara: „Hin sanna list
verður æ meir launungarmál hinna útvöldu, líkt og
nokkurs konar sértrúarkenning — eða öllu heldur eins
og vísindin á miðöldunum."
Svipuðu máli gegnir um þá, sem síðar hafa talið list-
ina eintómt „útfrymi undirvitundarinnar“ eða „form-
kennd háða líffærunum" o. s. frv. Ekki svo að skilia:
í slíkum kenningum kunna stundum að vera fólgin hin
og önnur athyglisverð sannleikskorn. En í höfuðdrátt-
um eru þær ekkert annað en endurspeglun hinnar þjóð-
félagslegu aðstöðu listamannanna: talandi tákn um sér-