Réttur - 01.08.1950, Qupperneq 17

RÉTTUR
177
Dæmi Teits, sem nefndur var, sýndi mun tveggja réttar-
farshugmynda. Þegar Teitur rak í gegn bárðdælskan bónda-
son, réttan og sléttan, úr liði Jóns Arasonar á Sveinsstaða-
þingi 1522, mælti Jón, að sá maður skyldu „dýrstur borgað-
ur verða“ á Islandi, og því kom Jón fram, er hann var orð-
inn biskup, þó að helzt til dýrkeypt yrði sjálfum honum.
Hugmynd höfðingjastéttarinnar um manngjöld var að meta
hinn vegna til f jár eftir því, hverrar stéttar hann var. Hug-
mynd Jóns var, að drápsmaður ætti að bæta slíkt víg aleigu
sinni, einkanlega auðugi maðurinn. Auk þess taldi hann
Teit svo 'harðúðgan, að voði væri sér að gerast f jandmaður
hans og sleppa síðan tökum án þess að sigra hann til fulls.
Ólafur Rögnvaldsson og Gottskálk, Hólabiskupar, voru fyr-
irmynd Jóns í skiptum við stórráðustu fulltrúa höfðingja-
stéttarinnar. Bylting 16. aldarinnar var rökrétt afleiðing
þess, að reynt var að gera hver glímulok algeran sigur.
Djarfræði Jóns um dagana voru mörg, m. a. í deilum
við Ögmund biskup, sem var enn óprestlegri í aðferðum.
Jóni hlaut að detta það oft í hug, að hann yrði að miða
líf sitt og sona sinna við það að sigra eða falla, og einkum
eftir að kaþólska kirkjan átti ekki um að velja nema sigur
eða hrun. 1 embættisverkum veik Jón biskup aldrei viljandi
frá réttum kirkjulögum, en þess utan þóttist hann verða að
beita öllum sömu aðferðum og andstæðingarnir.
Auðsöfnun var leiðin til valda og nauðsynleg til að geta
viðhaldið þeim. Jón biskup auðgaði Hólakirkju í biskupstíð
sinni um eignir, sem meta mátti 100 þús. kr. virði eftir
verðlagi 1913, og lét eftir sig sjálfur 40 þús. kr. eign eftir
sama verðlagi. (P.É.Ó.: Menntir I. 171). Sr. Björn og Ari
áttu meiri eignir en hann. Siðbótarmennirnir gerðu mikið
úr því, að engir hefðu rakað að sér slíkum auði sem Jón og
synir hans. Auður var það nokkur. En þó höfðu verið hér
miklu ríkari ættir, svo að manni dettur í hug öfund yfir
því, að ný jarðeignaætt skyldi vera að bætast í þeirra hóp,
enda gladdi það suma, þegar konungur gerði þessar eignir
12