Réttur - 01.08.1950, Síða 26

186
RÉTTUR
Ólafur telur, að landsmenn hafi svikið Jón biskup, líkt
og Ólafur helgi hafi verið svikinn af Norðmönnum, og
harðar hefndir á þjóðinni séu laun þess:
Sjálfs hans fólkið svíkja vann.
svo vill bókin skýra,
það harðar hefndir hlaut.
Kaþólskan féll með feðgum. Landsréttindin féllu einnig,
og f járkúgun lamaði. Af bréfum biskups og Ara og vísum
og fleira má skilja, hve annt þeim var um að verja forn
réttindi, grundvölluð á Gamla sáttmála. Þeir skildu, hvert
konungsvaldið stefndi, og hötuðu þá þróun og aldrei meir
en síðustu stundirnar, dæmdir „af danskri slekt.“ Þegar
hin örugga von biskups til eilífðarsælunnar vó ekki meira
en svo, að hann hristi af sér prestling með orðunum: „Veit
ég það, Sveinki," hafa það verið áhyggjur hans um fram-
tíð eftir 1550 og um örlög niðjanna, sem kvöldu hann. Báðir
þeir sr. Björn voru sárhryggir að deyja frá lífsskyldum
sínum og voru í engu heilögu píslarvottaskapi. Aðferðir
þeirra voru ólíkari en markmið beggja. Hinn yngri vildi
ná griðum með nauðungareiði, sem hann hefur líklega
hugsað sér að þurfa ekki að halda. Hinn eldri gekk með
öllum sínum virðuleik og röskleik til 'höggstokks, hafnaði
griðum án frelsis, fylgdi kjörorðinu: Aldrei að víkja. Með
þeirri aðferð vill oft til, að merkið stendur, þótt maðurinn
falli.
Hvar mundi standa merki Jóns Arasonar nú? — Ekki
fást við því nema óbein svör. En hann, sem var merkisberi
hins forna siðar, var samtímis mun róttækari siðskipta-
frömuður en hinir lútersku, því að í kvæðinu Ljómum
afnam hann hina eilífu útskúfun, lét nægja hreinsunareld
og svo miskunn Krists. Merki hans á 20. öld ætti að standa
jafnmiklu framar þjóðstjórnum eins og endurlausnartrú
hans stóð framar svörtum rétttrúnaði um 1600.
Hann trúði því, að skaparinn, sem steypti mönnum og