Réttur - 01.08.1950, Blaðsíða 20

180
RÉTTUR
sem smákonungar í Kaupmannáhöfn, fyrrum þýzkir léns-
menn á Holtsetalandi, kunnu að lenda í við hálfsjálfstæð
skattlönd sín. Viðburðir keisaraveldisins ýttu við þeim Is-
lendingum, sem þekktu Þýzkaland. Jón Arason var sá
þeirra, sem lengst og mest hafði við Þjóðverja skipt og
sjálfur farið þangað og sent þangað vandamenn sína oftar
en einu sinni.
Vorið 1547 var styrjöld hafin milli kaþólskra undir vernd-
arvæng keisarans og lúterskra höfðingja, Schmalkaldar-
sambandsins. 24. apríl vann keisaraherinn höfuðsigur hjá
Miihlberg við Saxelfi, og búizt var við, að í öllum þýzkum
smáríkjum yrði kollvarpað hinni lútersku kirkjuskipun.
Litlu síðar, snemma árs 1548, lézt Gissur biskup Einars-
son, sem komið hafði á þeirri kirkjuskipun í Skálholtsbisk-
upsdæmi með stuðningi erlends herliðs, þvert gegn vilja
meirihluta Islendinga.
Jón Arason brá hart við eftir fráfall Gissurar og hin
erlendu tíðindi, sem munu eigi hafa spurzt norður til Hóla
fyrr en um seinan var að hef jast nokkuð handa sumarið
1547. Snemma vors var hann kominn vestur yfir Tvídægru,
líklega til að kanna vilja Borgfirðinga, og gaf út opið bréf
í Kalmanstungu 21. apríl 1548 til allra góðra manna í Skál-
holtsbiskupsdæmi, þess efnis, að hann taldi sér skylt og
rétt að annast biskupsstjórn þess, unz niðurstaða væri feng-
in um nýjan biskup. Sumir hyggja bréfið gert síðar á vori,
dagsetninguna ritvillu, en skjótræði biskups í þessu er eigi
ótrúlegt.
Á prestastefnu um sumarið kusu kaþólskir menn með
Jóni biskupi Sigvarð ábóta Halldórsson til biskups yfir
Skálholtsstað, en lúterskir menn Martein Einarsson. Báðir
sigldu til vígslu, og skipaði konungur, að Marteinn skyldi
biskup verða. Sigvarður lézt, án þess að verða aðili í frekari
deilum, en Marteinn vígðist og kom úr utanför 1549 til að
setjast á Skálholtsstóli.
Jón Arason beið ekki aðgerðalaus. Hann ritaði bæði páfa