Réttur - 01.08.1950, Síða 54

214
RÉTTUR
Arnarson og Egil Skallagrímsson eða fara í mannjöfnuð
milli Jóns Arasonar og Guðbrands Þorlákssonar á trúfræði-
legum grundvelli. Þegar við dáumst að afrekum þessara
manna, höfum við enga hliðsjón af trúarbrögðunum. Sið-
skiptin eru stórfelld tímamót, ekki einungis í íslenzkri sögu,
heldur í sögu Vestur-Evrópu í heild. Þess vegna er okkur
nauðsynleg nokkur þekking á orsökum og afleiðingum
siðskiptanna, en ég mun ekki sökkva mér niður í trúfræði
þeirra. Þá hlið ræða aðrir menn.
Fyrri hluti 16. aldar er venjulega kenndur við siðbót eða
siðskipti. Þá er sem allt leiki á reiðiskjálfi. Byltingar og
stórveldastríð geisa á blóðvöllum álfunnar, menn breyta um
lifnaðarháttu trú og siðferðishugmyndir, og veröldin sjálf
tekur meira að segja stakkaskiptum. Lærðir menn höfðu
að vísu vitað allt frá því í fornöld, að jörðin var hnöttur
eða böllótt eins og íslenzkir stjarnfræðingar orða það á
12. öld. Þeir fróðu menn reiknuðu út, að það mundi taka sig
180 daga að sigla kringum jörðina í sæmilegum byr. Þrátt
fyrir þessa getspeki Islendinga og annarra Evrópu þjóða,
þekktu þær ekki nema lítinn 'hluta af yfirborði jarðar. Heim
ur Vesturlandabúa stækkaði því skyndilega, þegar þeir
fundu tvær nýjar heimsálfur og djörfum sægörpum tókst
að sigla allt í kringum hnöttinn. 1 þessu hafróti breytinga
og byltinga á fyrra hluta aldarinnar segjum við, að nýtt
tímabil hefjist í sögunni, nýja öldin gengur í garð og er
stórgeðja þegar í upphafi.
Þýzkaland og myndun þjóðríkjanna.
Trúarbragðadeilur siðskiptatímans voru hin stórpólitísku
átök þeirrar aldar milli auðvalds og lénsskipulags, konungs-
valds og kirkjuvalds, bænda og landeigenda, verkamanna og
atvinnurekenda, og allir þessir aðilar höfðu sína sérstöku
trú og skiptust í andstæðar fylkingar, eins og þjóðfélags-