Réttur - 01.11.1965, Síða 115

RETTUK
323
orðin algerlega „mannleg,“ því að hún er ekki alltaf og alls staðar
skapandi. Það væri rangt að ætla að allir menn í voru þjóðfélagi
hafi fullmótaða þörf til skapandi vinnu, eða þann hæfileika að inna
hana af hendi eftir fyrirmælum eða af skyldu.
„Þegar áróður vor — í góðum tilgangi en ósköp yfirborðsleg-
ur -— talar um þann sjálfkrafa áhuga sem vinnandi fólk sýni á
tækni og skapandi starfi og leggur áherzlu á yfirburði vora að
þessu leyti, þá gerir það okkur erfiðara um vik að viðurkenna að
þetta er ekki svona ennþá alls staðar, og finna ástæðuna fyrir því.
Hlutverk vísindanna er t. d. ekki fólgið í því að sannfæra verkalýðs-
stéttina um alfullkomleika sinn. Mikilsverðara er að vísindin hjálpi
henni t.il að uppgötva skilyrðin fyrir og aðferðirnar til áframhald-
andi fullkomnunar þjóðfélagsins og alhliða framfara hennar sjálfr-
ar.“ (Úr grein eftir Jan Sindelar, „Húmanisminn i heimi vísinda
og tækni“ í Rudé Právo 13. apríl 1965) . . .
Listin alrnenningseign. — Vandamál og mótsetningar.
Ein alvarlegustu mistökin sem töfðu oss í að leysa vandamál
menningarþróunarinnar var sú ranga hugmynd, að allir hefðu sama
smekk og þar af leiðandi væri hægt að finna samnefnara fyrir al-
þýðulist sem væri öllum aðgengileg og skiljanleg.
Sambandið milli listamanns og fólks var skoðað einhliða —
frá sjónarhól skyldu Listamannsins við almenning. Skrifið fyrir
fólkið, skrifið þannig, að allir skilji, — þannig lásum vér þetta í
mýmörgum ritgerðum. Þótt þetta kjörorð virðist lýðræðislegt,
getur það við vissar aðstæður orðið sauðargæra lýðskrums. Þannig
var það t. d. á tíma persónudýrkunarinnar, þegar menningarlífinu
var stjórnað og mælikvarðinn um gildi margra verka var sá, hvort
það væri „aðgengilegt fyrir almenning.“ A bak við þennan mæli-
kvarða földu sig oft kröfur sem áttu ekkert skylt við smekk eða
þarfir almennings.
Um 1950 var oss sagt að jass væri „þjóðlaus List, andlaust garg
sem spillti fólki og æli það upp í fallbyssufóður.“ „Alþýðulegri"
hljómsveit Knochs var stillt upp sem mótvægi •— og eins og síðar
kom í ljós, þá var verið að reyna að neyða smekk gamla fólksins
uþp á yngri kynslóðina. Þannig var búið til pólitískt vandamál
sem var að uppistöðu smekksatriði og skaðaði án efa bæði þróun
léttari tónlistar og æskulýðsstarfið yfirleitt.
Án þekkingar eða minnsta áhuga á viðhorfum almennings Var
fyrirfram ákveðjð hvað það væri sem hann þarfnaðist og hvað