Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 28

stjórninni að hún frestaði brottflutningi her-
sveita sinna frá Mansjúríu; varð Stalín fús-
lega við þeirri beiðni. Meðan Jæssu fór fram
kappkostuðu þjóðernissinnar að fylla „tóma-
rúmið" í norðanverðu Kína (umhverfis Pek-
ing og Tientsin) með hersveitum sínum,
sem fluttar voru þangað að sunnan með
bandarískum flugvélum. I ýmsum tilvikum
tók bandarískur her það að sér að hernema
fyrir hönd Kuomintang hafnir og flugvelli,
t.d. Tientsin og Peking.
Meðan á þessu kapphlaupi stóð beitti
Bandaríkjastjórn sér fyrir því, með fullu
samþykki ráðstjórnarinnar, að samkomulag
tækist milli keppinautanna. Vakti það fyrir
báðum stórveldunum að fyrirbyggja borgara-
styrjöld og stofna til samsteypustjórnar þjóð-
ernissinna og kommúnista undir forsæti
Tshangs. Kommúnistar lýstu sig fúsa til slíkr-
ar málamiðlunar, og þótt Tshang væri henni
mótfallinn í reynd var hann of skuldbundinn
Bandaríkjastjórn til þess að ganga í berhögg
við vilja hennar. Við þessar aðstæður var
stofnað til samningaumleitana milli æðstu
leiðtoga beggja aðila, Maós og Tshangs, (28.
ágúst) í Chungking, stjórnaraðsetri hins síð-
arnefnda. Sendimaður Bandaríkjastjórnar,
Hurley, reyndi að knýja Tshang til fylgis við
stefnu hennar af ótta við að óbilgirni hans
mundi hrekja kínverska kommúnista „í faðm-
inn á Moskvu". En Tshang reyndist óráð-
þægur eins og endranær. Eftir eins og hálfs
mánaðar þóf lauk samningaviðræðunum; eini
árangur þeirra var sameiginleg yfirlýsing sem
vottaði í orði sáttfýsi beggja aðila, en skar
ckki úr hinum raunverulegu deiluefnum, þ.e.
hvernig skyldi skipa samsteypustjórnina og
fara með stjórn þeirra svæða sem kommún-
istar höfðu lengi haft á valdi sínu (t.d. Jenan)
eða unnið af Japönum. Þar með var þó ekki
lokið sáttatilraunum Bandaríkjastjórnar: Fyr-
ir árslok 1945 var sérlegur sendimaður henn-
ar, Marshall, (sá er Marshallaðstoðin er við
kennd), kominn á vettvang gagngert í þeim
tilgangi að fá Tshang til að fallast á aðild
kommúnista að stjórn landsins. Fyrsti — og
raunar eini — árangur þeirrar viðleitni var
sá að í janúar 1946 tókst samkomulag um
vopnahlé milli þjóðernissinna og kommún-
ista, svo og um stofnun sameiginlegrar nefnd-
ar þessara aðila sem ásamt fulltrúa Banda-
ríkjanna skyldi skera endanlega úr ágrein-
ingsefnum er tækist ekki að leysa friðsamlega
á hverjum stað. Virtist nú um hríð ekki horfa
óvænlega um friðsamlega sambúð hinna
stríðandi afla í Kínaveldi. Bandaríkin hófu
að flytja herlið sitt heim og Sovétríkin unnu
kappsamlega að því að heimta skaðabætur
af fjendum sínum, Japönum, með því að
flytja mikinn hluta af iðnaðarútbúnaði Man-
sjúríu — sem hafði áður þjónað japönsku
stríðsvélinni — yfir landamærin. Frá sjón-
armiði kínverskra kommúnista var þessi ráð-
stöfun til þess fallin að veikja vígstöðu þeirra
í valdastreitunni við Kuomintang, ekki sízt
ef hið kalda samningastríð snerist í opinskáa
borgarastyrjöld.
Þess var raunar ekki langt að bíða. Upp-
haf borgarastyrjaldarinnar er einatt rakið til
vopnaviðskipta sem brutust út í Mansjúríu
(Liaoning) vorið 1946 milli sveita kommún-
ista og Kuomintang. Nokkru áður hafði
Tshang farið fram á það við Rússa að þeir
flyttu her sinn (um 300 þús. brott frá norð-
anverðri Mansjúríu. Það gerðu þeir um sama
leyti og hin skipulegu vopnaviðskipti hófust
í landinu sunnanverðu. Með því að liðssveitir
Kuomintang voru þar bundnar, áttu liðsmenn
kommúnista hægara með að fylla „tómarúm-
ið" sem skapaðist í norðri við brottflutning
sovézka hernámsliðsins. Sé hægt að túlka
tímaákvörðun brottflutningsins sem aðstoð
við kínverska kommúnista, þá var hún líka
sú eina sem þeir urðu aðnjótandi af hálfu
220