Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 61

J. B. Marks stjórnar fundi námumanna á fimmta áratugnum.
menn, skutu ellefu blökkumenn til bana. Það
bjargaði J. B. að afrísk kona náði skamm-
byssu úr höndum fasistans sem hafði þegar
miðað á hann.
Arið 1931 var hann sviptur réttindum til
kennslu vegna stjórnmálastarfsemi sinnar.
Frá þeirri stundu vann hann allt, sem hann
mátti til að skipuleggja verkalýðshreyfingu
og sjálfstæðisbaráttu blökkumanna í Suður-
Afríku.
J. B. Marks hafði kynnzt lífi námumanna,
er hann kenndi börnum þeirra. Han fór því
að reyna að mynda verklýðsfélag hjá þeim.
Auðvitað var það bannað og slíkur vörður
hafður um námumenn að erfitt var að kom-
ast að þeim. I byrjun fimmta áratugs var
þetta þó loks að takast og í maí 1946 komu
1100 fulltrúar fyrir meirihlutann af 300.000
námumönnum saman og kröfðust tíu skild-
inga (um 10 kr.) lágmarksdagkaups og frelsi
til fundahalda. Atvinnurekendur hundsuðu
kröfur verkamanna. 12. ágúst fóru yfir
100.000 námumenn í verkfall. Ríkisstjórnin
sigaði hernum á þá. Mörg hundruð voru
drepnir — yfirvöldin hafa aldrei nefnt töluna
— og námumenn reknir með valdi niður í
námurnar. J. B. Marks, sem var forseti námu-
mannasambandsins, og aðrir leiðtogar verka-
manna voru fangelsaðir og ákærðir fyrir upp-
reisn. En verkamenn létu ekki bugast, þrátt
fyrir blóðuga kúgun. Mörg allsherjarverkföll
voru háð næstu árin. Fjöldi verkamanna var
skotinn í verkfallinu mikla 1. maí 1950 og
aftur varð verkfall 26. júní það ár, til að
mótmæla blóðbaðinu. En námumenn voru
vaknaðir til baráttu — og enn berjast þeir
253