Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 41

Mynd tekin á ísafirði veturinn 1910—11. Frá vinstri ti! hægri: Jónas Tómasson söngstjóri, Guðjón Bald-
vinsson og Sigurður Sigurðsson kennari.
varð því fyrst og fremst það að vekja aðra, sem
varð lengra lifs auðið, til hugsunar og baráttu.
Ritstörf hans á opinberum vettvangi snerust fyrst
og fremst um það, sem þá var mest barizt um svo
sem sjálfstæðismálið, bindindisstarfsemina, bann-
málið. Hvað þátttöku í félagsskap hér heima snertir,
hefur fyrst og fremst verið um ungmennafélögin
og góðtemplarafélögin að ræða. Hin fáu verkalýðs-
félðg, sem þá voru til, voru enn mjög takmörkuð
við hagsmunabaráttuna einvörðungu og ef þau
skiptu sér af stjórnmálum, þá aðallega af sjélf-
stæðismálinu. Þau virðast hafa verið smeyk við
allt sem horfði hærra og víðara — nema þá helzt
H.I.P. —og ekki verið ginkeypt fyrir að láta
viðurkennda sósíalista flytja erindi á fundum sínum,
eins og bezt verður séð af þeim ummælum Þor-
steins Erlingssonar í erindi sínu I Dagsbrún 1912,
— að hann hefði oft boðizt til að flytja þar fyrir-
lestra, en ekki verið þegið. Ekki verður séð að
neitt samband hafi verið á milli þeirra fáu sósíal-
ista, sem þá voru hér heima og Guðjóns Bald-
vinssonar. Þeir Þorsteinn Erlingsson, Pétur G. Guð-
mundsson, Þorvarður Þorvarðsson, Ottó N. Þor-
láksson og aðrir voru allir suður í Reykjavík og
allir mun eldri en hann.
En þó Guðjóni entist ekki aldur til að vinna þau
verk, er hann hugsaði sér, þá urðu sérstaklega þrír
þeirra manna, sem hann vakti til baráttu til að
marka þáttaskil í þjóðfélagsþróun Islands:
Jónas frá Hriflu tók í október 1911 við ritstjórn
Skinfaxa, ráðinn af ritnefnd hans, en í henni voru:
Guðbrandur Magnússon, Ágúst Jósefsson og
Tryggvi Þórhallsson. Og strax í fyrstu tveim tölu-
blöðunum er brotið við blað um ritstjórn og efni:
Greinarnar: „Stefnan" í 10 tbl. og ,,Eru fátækling-
arnir réttlausir" í 11. tbl. eru skýrar félagslegar og
pólitískar ádeilugreinar gegn hinum riku en með
rétti hinna fátæku, þar sem undirstrikað er að
„vinnan sé móðir auðsins" og að „þeir sem vinna
séu þær sönnu stoðir þjóðfélagsins."
Ólafur Friðriksson kemur heim til Akureyrar í
nóvember 1914 og flytur 1915 til Reykjavikur. Þar
stofna þeir Jónas frá Hriflu saman — ásamt fleirum
— Alþýðusamband Islands, Alþýðuflokkinn, i marz
1916 og Jónas ritar lög hans.
Og Þórólfur í Baldursheimi hefst um sama leyti
handa með útgáfu „Réttar", fyrsta tímarits Islend-
inga um þjóðfélagsmál — og er sér þess með-
vitandi að hann er að vinna verk í anda Guðjóns
Baldvinssonar og að fornri áeggjan hans.
Guðjón Baldvinsson frá Böggvisstöðum var sáð-
maður góður og það spruttu grænir meiðir upp af
sáðkornum hans. Marx hafði þau orð um þá Byron
og Shelley að hann harmaði eigi dauða Byrons,
en saknaði því meir hins að Shelley skyldi deyja
aðeins 29 ára að aldri, „þvi hann var traustur
byltingarmaður og hefði ætíð verið í broddi fylk-
ingar í baráttu fyrir sósíalisma." Svo er og um
233