Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 32

Einar Olgeirsson
Guðjón Baldvinsson
brautryðjandinn frá Böggvisstöðum
I ævisögu þeirri, er Jónas Kristjánsson reit um
Jónas Jónsson frá Hriflu að honum lifandi, segir frá
kynnum hans I Kaupmannahöfn veturinn 1907—8
við ungan Islending, Guðjón Baldvinsson frá
Böggvisstöðum í Svarfaðardal. Segir svo um hann:
„Guðjón hafði mikinn áhuga á þjóðfélagsfræðum
og hneigðist eindregið að verkalýðsstefnu og
sósíalisma. Hann var hrifandi maður og hafði djúp
áhrif á alla þá, sem honum kynntust." Guðjón var
bekkjarbróðir og vinur Sigurðar Nordal. Dregur
Jónas enga dul á þau áhrif, sem þessir tveir fé-
lagar höfðu á hann, hver á sinn máta og tengdist
hann þeim vináttuþöndum. Mun óhætt að fullyrða
að Guðjón hafi haft — máske úrslitaáhrif — á að
vekja, efla og móta áhuga Jónasar frá Hriflu á
þjóðfélagsmálum.
Annar Islendingur dvaldi og í Höfn 1906 og varð
fyrir miklum áhrifum af Guðjóni. Það var Ólafur
Friðriksson og segir hann svo frá í samtalsþáttum
þeim, sem Haraldur Jóhannsson hafði við hann
(„Klukkan var eitt"):
„Minnisstæðastur er mér Guðjón Baldvinsson úr
Svarfaðardal." ... „Hann var jafnaðarmaður. Þá
vissi ég ekki hvað jafnaðarstefnan var“ ... „Við
ræddum mikið um jafnaðarstefnuna."
Báðir voru þessir verðandi brautryðjendur og
löngum nánir samherjar, Jónas og Ólafur, heldur
yngri en Guðjón (Guðjón er 1906 23 ára, Jónas 21
árs, Ólafur tvítugur) og báðir hrifust eins innilega
af boðskap hans. Það er líklega engin tilviljun að
tveir þeirra er skrifa um Ólaf Friðriksson fertugan
i Alþýðublaðið 1926 byrja báðir greinar sínar með
því að nefna Guðjón Baldvinsson og Hafnardvölina.
Eru það Ríkarður Jónsson myndhöggvari og Jakob
Smári skáld.
Það mun vart vera ofmælt að fullyrða að Guðjón
Baldvinsson hafi þannig orðið til að vekja til um-
hugsunar um þjóðfélagsmál þá tvo menn, sem um
árabil urðu helztu stjórnmálaleiðtogar I upprennandi
alþýðuhreyfingu á Islandi einkum á öðrum og
þriðja áratug aldarinnar.
Báðir varðveittu þessir menn til dauðadags hlýjan
hug til þessa unga manns, er vakið hafði þá til
dáða.
„Þið verðið að skrifa um hann Guðjón,“ sagði
Jónas frá Hriflu eitt sinn við mig, líklega hérumbil
tveim árum áður en hann dó — og bætti við:
„Hann hefði orðið mikill bolsi, ef hann hefði lifað.“
Hver var þessi Guðjón Baldvinsson frá Böggvis-
stöðum?
224