Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 37

Þórólfur, sem var ritstjóri „Réttar" 1916—25,*
segir i endurminningum um skólann („Norðlenzki
skólinn"):
„Að því er lífsskoðanir mínar snertir, minnist ég
sérstaklega áhrifa utan kennslustunda af persónu-
legum viðræðum við einn kennara, sem dvaldi að-
eins nokkra mánuði við skólann veturinn 1908
—9 .... Þessi kennari er Guðjón Baldvinsson frá
Böggvisstöðum í Svarfaðardal. Hann var þá nýkom-
inn frá háskólanum i Kaupmannahöfn, þrunginn af
fjöri og nýjungum. Gerðist hann þegar mjög náinn
félagi nokkurra áhrifamestu nemenda skólans og
ræddi mest um trúfræði, sálarfræði og skáldskap.
Var hann mjög „krítiskur" gagnvart hinum viður-
kendu kenningum og stefnum á þeim sviðum og
orð hans og skoðanir snertu okkur eins og glóandi
neistar."
Jón Gauti Pétursson segir um hann:
„Var Guðjón ágætur maður og fágætur, leitandi
andi, sem vissulega mun hafa leitt eigi allfáa af
þeim, sem honum kynntust, til að hugsa í fyrsta
sinn í alvöru og einlægni um æðstu rök tilverunnar
og tilgang og til að horfast í augu við sjálfan sig
eða breytni sína."
Sigurður Guðmundsson, síðar skólameistari,
segir um hann: „Var hann víða hinn róttækasti og
fylgdi hann jafnaðarmönnum fast."
Finnur Jónsson, síðar einn af foringjum Alþýðu-
flokksins, minnist hans og Karls Finnbogasonar
mjög hlýlega og telur sig einkum hafa orðið fyrir
áhrifum af þeim tveim. „Naut ég þó kennslu þeirra
að visu skamma stund, Guðjóns hluta úr vetri, en
báðir voru þeir svo lifandi menn, að þeir gátu vakið
áhuga jafnvel lötustu nemenda með fjöri sínu og
áhuga. Beggja minnist ég síðan með hlýjum hug
°g ekkert síður Guðjóns, sem ég þó kynntist lítt
nema í kennslustundum og af blaðaskrifum hans".
Við þessa umsögn Finns bætir Sigurður Guð-
mundsson, siðar skólameistari þessu: „Ekki er
óliklegt að róttækri félagshyggju og jafnaðarstefn-
unni hefði vaxið drjúgum fylgi á Islandi, ef Guðjón
hefði lengi setið á friðarstóli í Gagnfræðaskólanum
á Akureyri við uppeldis- og kennslustörf." — Finn-
ur varð afgreiðslumaður Réttar, þegar hann fyrst
hóf göngu sína á Akureyri 1916.
Það var því von að þessum ungu baráttufélögum
Sjá nánar um Þórólf í „Rétti" 1966 bls. 227 og
áfram,
brygði, er sáu þetta blossandi líf og áhuga í Guð-
jóni, en heyrðu lát hans tveim árum síðar.
Ingibjörg Benediktsdóttir tjáði þá hug þeirra og
harm i Ijóði, er birtist í Norðurlandi 19. sept. 1911.
Þar eru m.a. þessar línur:
„Getur andlegt bál, sem breiddi
birtu allt um kring,
sloknað, horfið allt í einu?
Er það missýning?"
En hún tekur undir i anda hans og strengir þess
heit að haldið skuli áfram stefnu hans:
„Fallni vin! — þitt fagra lifsstarf
fyrnist ei né deyr".
Það er engum efa bundið að áhrif Guðjóns þessa
fáu mánuði á ýmsa þeirra, er kynntust honum þá,
entust þeim til æviloka, svo sem hrifni þeirra ber
vott um.
En hvað finnst Guðjóni sjálfum um þetta. Hann
lætur ekki mikið yfir sér. I bréfi til föður síns frá
Akureyri 9. marz 1909 segir hann:
„Heldur er það lítið sem ég kenni hérna við
skólann og ekki held ég að mér takist nú sérlega
vel kennslan — en þó hygg ég að nemendum muni
yfirleitt heldur vel við mig heldur en hitt. Svipuð
er heilsan og lítið má ég á mig leggja — og litið
vex ég í fróðleik og þekkingu — en samt sem áður
lifi ég i þeirri trú, að mér sé að fara fram: Sam-
búðin við nemendur hefur góð áhrif á mig og utan
skólans umgengst ég einnig ýmsa góða menn."
Hann lætur lítið yfir sér að vanda.
En Guðjón lét ekki þar við sitja að kenna þrosk-
uðum nemendum á Akureyri, er að þvi bjuggu ævi-
langt.
Þegar hann um vorið fer aftur út í Svarfaðardal,
tekur hann til við að reyna að koma upp einskonar
unglingaskóla þar. Guðjón hafði kynnzt fátækt og
umkomuleysi margs alþýðufólksins, umgengizt það
mikið og reynt að bæta úr eymd þess eftir getu.
Voru mér sagðar hugljúfar sögur af umhyggju hans,
m.a. fyrir bláfátækum hjónum, er bjuggu þar i torf-
hýsi. Hafði konan verið að sækja svörð i svarðar-
byrgið, þakið fallið ofan á hana og dó hún af þvi
síðar. Guðjón sat löngum hjá þessum hjónum og
safnaði einnig handa þeim ýmsu til hjálpar og
fróuna.r.
Guðjón reyndi nú með unglingaskólanum að
229