Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 30

að réttlæta þessa afstöðu með ögrunaraðgerð-
um Pekingstjórnarinnar (t.d. handtöku banda-
ríska konsúlsins í Mukden og starfsliðs hans
í október 1949), og þó sér í lagi með vináttu-
og bandalagssamningnum sem Pekingstjórn-
in gerði við Sovétríkin í febrúar 1950.1( En
þessi skýring stangast á við flestar yfirlýsing-
ar bandarískra ráðamanna á árinu 1949, þeg-
ar sigur kommúnista í borgarastyrjöldinni
blasti við. Að vísu birtist, í hvítbók sem
bandaríska utanríkisráðuneytið gaf út 1949,
viðurkenning á því að sigurinn stafaði af
stuðningi almennings við „fjárhagslega,
stjórnmálalega og félagslega byltingu". I for-
mála bókarinnar skrifaði Acheson, þáv. ut-
anríkisráðherra, að stjórn Tshang Kæ-sheks
væri gjörspillt ,duglaus og blind á réttmætar
kröfur kínversku þjóðarinnar. „Það var eklci
á færi bandarísku stjórnarinnar að sporna við
hörmulegum úrslitum kínversku borgara-
styrjaldarinnar .... Þeim réðu innlend, kín-
versk öfl — öfl sem við reyndum árangurs-
Frá sjónarmiði Pekingstjórnarinnar var gildi
þessa samnings aðallega bundið við ákvæðið um
gagnkvæma hernaðaraðstoð aðilja, ef annar hvor
yrði fyrir árés „Japans eða ríkja sem eru í banda-
lagi við Japan". „Bandalag við Sovétríkin veitti
Kína hernaðar- og stjórnmélalegan stuðning sem
gerði því kleift að slaka á átökunum á hernaðar-
sviðinu og hefjast handa um efnahagslega viðreisn
innanlands" (J. Gittings: The Origins of China’s
Foreign Policy, in: Containment and Revolution,
bls. 208). Svo sem komið hefur á daginn eftir að
úfar risu opinberlega með „Moskvu og Peking",
væntu kínverskir kommúnistar sér meiri efnahags-
aðstoðar af hálfu Sovétrkjanna en þeir fengu í raun
(300 miljónir dala), og eins þótti þeim súrt í broti
að Sovétríkin héldu efnahagsítökum sínum í Sinki-
ang. En „einu hefði mátt gilda hvaða lit kínverska
ríkisstjórnin bar, hún hefði ekki komizt hjá því, á
árunum eftir stríð, að viðurkenna áhrif Sovétríkj-
anna í Austurlöndum fjær og semja eftir því." (J.
Gittings, op. cit., bls. 208).
laust að hafa áhrif á".1’ Af þessu dró Acheson
þó ekki þá rökréttu ályktun að ekki þýddi
annað fyrir Bandaríkin en að viðurkenna
stjórn kommúnista sem löglega stjórn Kína
og láta þar með af stuðningi sínum við spill-
ingarstjórn Kuomintang sem var um þessar
mundir að flytja síðustu reytur sínar yfir á
Taiwan. Svo átti að heita að viðurkenning
væri til athugunar hjá bandarískum stjórn-
völdum síðustu mánuði ársins, en jafnframt
sagt að hún væri undir því komin hvort telja
mætti hina nýju stjórn njóta stuðnings kín-
versku þjóðarinnar og hvort hún væri líkleg
til að fylgja alþjóðareglum í samskiptum við
aðrar þjóðir. Hvað bæði þessi skilyrði snerti,
komst Acheson að neikvæðri niðurstöðu í for-
mála sínum að hvítbókinni. Þótt úrslit borg-
arastyrjaldarinnar hefðu skv. hans eigin orð-
um ráðizt af samspili „innlendra, kínverskra
afla" og kínverskir kommúnistar hefðu „í bili
getað fengið almenning til stuðnings við
sig", væru þeir „verkfæri í þágu erlends stór-
veldis" (working in the interests of a foreign
power) og lýðhylli þeirra mundi dvína þeg-
ar kínverska þjóðin gerði sér þess grein að
hún hefði verið ofurseld Sovétríkjunum. Um
seinna atriðið kvað hann úrslitum ráða
hvernig hin nýjá stjórn mundi meðhöndla
„erlenda eignahagsmuni", þ.e. hagsmuni
heimsvaldasinna. Nú mátti Acheson hæglega
ráða það af samþykktum kínverskra komm-
únista að alla samninga og lán sem stjórn
Tshangs hafði um samið við erlend ríki á ár-
um borgarastyrjaldarinnar, myndu þeir skoða
ógild og að engu hafandi, (sbr. ályktun mið-
stjórnar kommúnistaflokksins frá febr. 1947).
Hvað sem líður seinni tíma réttlætingu
bandarískra stjórnarvalda á afstöðu þeirra til
Pekingstjórnarinnar, er það ljóst mál að
') Tilvitnað eftir D. Horovitz: Bandaríkin og þriðji
heimurinn, bls. 26—27.
222