Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 48

hafði eindregið snúið sér til þeirra í blaði, sem
þá kom út eitt ár, — „Alþýðublaði" Péturs G.
o.fl.,**) — og markað þá braut, sem ísl. verkalýð-
ur yrði að ganga, ef hann ætlaði að öðlast rétt-
læti, frelsi og reisn, — m.a. með þessum orðum:
„En það þykist ég sjá i hendi minni, að verka-
mannasamtökum og verkamannablaði eða alþýðu
manna getur því aðeins orðið lífs auðið og fram-
gangs, að þau snúi sér af fullri djörfung og heils
hugar að þeirri stefnu, sem heimurinn kallar Sósíal-
ismus og nú er aðalathvarf verkamanna og litil-
magna hins svokallaða menntaða heims.
Mér er sú menningarstefna kærust af þeim, sem
ég þekki og hefur lengi verið, ekki sízt af því, að
það er sá eini þjóðmálaflokkur, sem helzt sýnist
hafa eitthvað land fyrir stafni, þar sem mönnum
með nokkurri tilfinningu eða réttlætis og mannúðar-
meðvitund er byggilegt." („Verkefnin," 21. jan.
1906).
Tíu árum þar á undan hafði hann hafið að eggja
þá með áhrínsljóðum sínum, „Brautinni" (1896)
og öðrum, — reynt að syngja inn í þá sósialism-
ann með einhverjum fegurstu Ijóðum íslenzkrar
tungu.
Hann hefði viljað vinna meir. Honum rann til
rifja hve grátlega seint ferðalagið gekk, — eink-
um ef hann mældi það á mælikvarða sóknarinnar
ytra. — En nú fékk hann þó loks langþráð tækifæri
til að tala til verkamanna é fundi í félagi þeirra
Dagsbrún, hið eina á ævinni.
II.
í DÓMKIRKJUNNI í BASEL
Þing Annars Alþjóðasambandsins (II. Internat-
ionale) var haldið í Basel í hinni fornu dómkirkju
24. og 25. nóvember 1912. Þingið sátu 555 full-
trúar frá sósíalistaflokkum og verklýðssamtökum
flestra landa Evrópu. Ræður voru fluttar, margar
**) I útgáfufélagi blaðsins voru auk Péturs, Ágúst
Jósefsson prentari, Guðmundur Daviðsson kennari,
Magnús Gíslason Ijósmyndari, Eggert Brandsson
sjómaður og 10 aðrir. „Dagsbrún" var stofnuð
rétt eftir útkomu þessa blaðs og líklega m.a. að
áeggjan þess.
og hrífandi, en minna rætt um viðbrögð gegn
styrjöld, er auðvaldið hleypti af stað, í einstökum
atriðum. Jean Jaures, foringi frönsku sósíalistanna,
siðar myrtur af þjóðrembingsmanni í stríðsbyrjun
1914 — lýsti þvi yfir með allri sinni mælsku að
Alþjóðasambandið skyldi allsstaðar gera sínar
„löglegu eða byltingarsinnuðu aðgerðir gegn strið-
inu“.
„Ávarp aukaþings sósíalista" var samþykkt ein-
róma. Ávarpið var sjálft mjög róttækt og háfleygt
og endurspeglaði á vissan máta hin ýmsu pólitisku
blæbrigði innan Alþjóðasambandsins. En rauði
þráðurinn var raunverulega baráttan gegn stór-
veldastríði með öllum ráðum, líka allsherjarverk-
föllum og uppreisn, þegar færi gæfist.
Ávarpið hófst á tilvitnun í samþykktir Alþjóða-
sambandsins á þingunum í Stuttgart 1907 og í
Kaupmannahöfn 1910. Og þær tvær setningar, sem
vitnað var i, voru einmitt með því orðalagi, sem
Rósa Luxemborg og Lenín höfðu fengið samþykkt
á þinginu í Stuttgart. Upphaf ávarpsins hljóðaði
þvi svo:
„Aiþjóðasambandið hefur á þingum sinum í
Stuttgart og Kaupmannahöfn ákveðið eftirfarandi
sem grundvallarstefnu verkalýðs (öreigastéttar)
allra landa í baráttunni gegn stríði:
Sé hætta á að strið brjótist út, þá eru verk-
lýðsstéttirnar og þingfulltrúar þeirra i viðkomandi
löndum, skyldugir til þess, — með stuðningi Al-
þjóðaskrifstofunnar, sem skipuleggur samstarf
þeirra, — að gera allt til þess að afstýra stríði
með þeim aðferðum sem þeim finnst áhrifaríkast-
ar og eðiilega eru breytilegar eftir því hve harðvitug
stéttabaráttan er og hve hættulegt stjórnmála-
ástandið almennt er.
Ef styrjöld þrátt fyrir þetta brýtst út, er það
skylda að berjast fyrir skjótum endi þess og reyna
af öllum mætti að nota þá efnahagslegu og póli-
tísku kreppu, sem af stríðinu ieiðir, tii að skera
upp herör hjá almenningi og flýta þannig fyrir
afnámi yfirstéttardrotnunar auðvaldsins."
Síðan ræðir ávarpið Balkanstríðið og eindrægni
alþjóða verkalýðs í því máli. Og síðan er undir-
strikað: „Ótti yfirstéttanna við verkalýðsbyltingu
vegna heimsstríðs hefur sýnt sig að vera mikilvæg
trygging fyrir friði."
Sósíalistum hinna ýmsu landa er síðan sagt,
hvernig þeir skuli einbeita sér gegn refjum hinna
ýmsu stórvelda, — hver verklýðsflokkur fyrst og
fremst gegn auðvaldi síns lands og um leið með
240