Réttur - 01.01.1982, Blaðsíða 58

af svipaðri stærð og álverið í Straumsvík.
Hún heitir Alusaf. Alusuisse er minnihluta-
eigandi í fyrirtækinu (18°7o) en rikisstjórnin í
S.Afríku á meirihluta (67%) í fyrirtækinu.
Samningur var gerður milli Alusuisse og
Alusaf um að Alusuisse sæi bræðslunni fyrir
súráli og rafskautum, og kom súrálið frá
Gove í Ástralíu og rafskautin frá Rotterdam.
Sem sé frá sömu stöðum og ísal fær sitt hrá-
efni. Á svipuðum tíma og fór að verða vart
hækkunar í hafi til ísal fór súrálsverð og raf-
skautaverð einnig hækkandi hjá Alusaf.
Þetta sætti meirihlutaeigandinn sig ekki
við og sagði upp samningnum við Alusuisse
og bauð súrálsviðskiptin út. Fékk Alusaf
samning við Alcoa um súrálskaup til langs
tíma á miklu hagstæðara verði en Alusuisse
vildi bjóða.
Jafnframt hætti Alusaf að kaupa rafskaut
frá Alusuisse. Leituðu þeir fyr?t eftir kaup-
um á rafskautum annarsstaðar, en að lokum
varð niðurstaðan sú að þeir reistu rafskauta-
verksmiðju við hlið álversins og framleiða til
eigin þarfa þar, og það á mun hagkvæmari
kjörum en þeir áður keyptu frá Alusuisse.
Og sjá menn þar gildi þess að eiga meirihluta
í slíku fyrirtæki.
Léttvæg mótrök
Viðbrögð ísal og Alusuisse við þeim upp-
lýsingum sem fram komu í athugun iðnaðar-
ráðuneytisins voru ákaflega forvitnileg og
sýndu nokkuð ljóslega að málefnaleg staða
þeirra var mjög lakleg. Forstjóri ísal lagði
megináherslu á að hér væri á ferðinni aðför
að álverinu og starfsmönnum þess, rétt eins
og hinir almennu starfsmenn í álverinu hefðu
eitthvað með fjármagnstilfæringar auð-
hringsins að gera. Hann hélt því blákalt fram
að álverið í Straumsvík væri baggi á Alu-
suisse og að kröfur á hendur Alusuisse gætu
leitt til lokunar álversins. Staðreyndin er
hinsvegar sú að álverið í Straumsvík er viður-
kennt sem mjög hagkvæmt fyrirtæki. Þar
ræður mestu að raforkuverð er ekki nema
þriðjungur af því sem önnur álver greiða,
þ.e. þau sem greiða verð í lægri kantinum,
og allt niður í sjöunda hluta, sé miðað við
þau álver sem þurfa að greiða hátt verð fyrir
raforkuna. Enda sýnir það sig ef nýting ál-
versins er borin saman við nýtingu annarra
álvera í eigu Alusuisse, að ísal er alltaf í
toppi með nýtingu. Þegar samdráttur er í
sölu á áli, þá dregur Alusuisse úr framleiðslu
í óhagkvæmum verksmiðjum, en ekki í
Straumsvík. Einungis árið 1974 var nýting
álversins í Straumsvík undir meðaltali Alu-
suisse, en önnur ár er nýtingin í Straumsvík
yfirleitt töluvert hærri. Árið 1977 er nýtingin
í Straumsvík 97%, en meðaltal fyrir allar
verksmiðjur Alusuisse 92%. Árið 1978 var
nýtingin í Straumsvík 98.5% en meðaltal
Alusuisse 93%.
Mótbárur móðurfyrirtækisins Alusuisse
voru heldur málefnalegri en flaumurinn frá
forstjóranum í Straumsvik. Þegar Alusuisse
svaraði voru það tvö atriði sem þeir týndu
til, og mátu upp á 26 milljónir dollara.
Annarsvegar véfengdi Alusuisse mat
Coopers & Lybrand á því hvað væri eðlilegt
verð í viðskiptum óskyldra aðila, og hinsveg-
ar tiltóku þeir, sem fyrr segir, upphæð upp á
26 milljón dollara, sem þeir hefðu lagt ísal
til, ýmist í formi beinna styrkja eða í formi
góðs verðs fyrir ál það sem þeir seldu fyrir
ísal.
Um fyrri mótbáruna er það að segja, að
margir aðilar áttu þátt í því að meta hvert
væri eðlilegt verð í vipskiptum óskyldra
aðila. Coopers & Lybrand vógu og mátu þau
gögn sem inn komu og fundu út einskonar
58