Réttur - 01.01.1982, Blaðsíða 56

um „áframhaldandi og jafnt framboð” á
súráli, þ.e. „langtímasamningi” samkvæmt
bestu skilmálum og skilyrðum, sem fyrir
hendi eru. Núverandi sölusamningur virðist
krefja ísal um mun hærra verð fyrir súrálið
en Alusuisse getur fengið það fyrir sam-
kvæmt eigin langtíma kaupsamningi við
Nabalco. Er því álit okkar að Alusuisse sé
brotlegt gagnvart ísal varðandi skuldbind-
ingar sínar samkvæmt málsgrein 2.03 (c) í
aðstoðarsamningnum.” Hinir ensku lög-
fræðingar taka hér undir að Alusuisse eigi að
útvega súrál með bestu fáanlegum kjörum,
sem geti verið mun betri en armslengdarverð.
Það blasir því við að Alusuisse hefur látið
ísal greiða allt of hátt verð fyrir súrálið, og
ekki bara það. Hinn svissneski auðhringur
hefur tekið prósentur af veltu ísal fyrir að
okra á þeim.
En ef við lítum aðeins á samspil aðalsamn-
ingsins, sem segir að Alusuisse skuli útvega
súrálið á armslengdarverði og aðstoðar-
samningsins, sem segir til um að súrálið skuli
útvega á bestu fáanlegum kjörum, þá hlýtur
túlkunin að vera sú að súrálið skuli jafnan
útvega á bestu fáanlegum kjörum, en þó
aldrei verri kjörum en tíðkast í samskiptum
óskyldra aðila. Ekki getur það talist ósann-
gjarnt að miða við það verð sem Alusuisse
greiðir í Ástralíu, sem bestu fáanleg kjör,
ekki síst með tilliti til þess að samningar við
Ástralíumenn kveða á um að þar skuli gilda
armslengdarverð í viðskiptum.
Með þetta í huga er ljóst að hið raunveru-
lega yfirverð á súráli til ísal jafngildir hækk-
uninni frá Ástralíu til Straumsvíkur, hinni
svonefndu hækkun í hafi. Samkvæmt út-
reikningum Coopers & Lybrand jafngildir
þessi hækkun sem fyrr segir um 25 milljón-
um dollara.
Hinir bresku lögfræðingar eru mjög gagn-
rýnir á samningstexa aðstoðarsamningsins,
og telja eðlilegt að krafa verði gerð um að
súrálssamningurinn verði endurskoðaður í
heild, með tilliti til þess hve sterk staða
móðurfyrirtækisins Alusuisse er. Þeir segja
m.a. „Auk kröfunnar um að endurskrifa
súrálssamninginn samkvæmt framansögðu
væri samkvæmt enskum löguin hægt að
krefjast vaxta af ofgreiddum upphæðum ísal
samkvæmt gildandi súrálskaupsamningi.
ísal gæti einnig krafist endurgreiðslu allrar
þóknunarinnar sem greidd hefur verið Alu-
suisse eða hluta hennar sem frekari skaða-
bóta vegna vanefnda á skuldbindingum Alu-
suisse samkvæmt aðstoðarsamningnum.”
Rafskaut — annað eins
Tvö meginaðföng í framleiðslu á áli eru
súrál, sem er um 60% af aðföngum og raf-
skaut (anóður) sem nema um 30% af að-
föngum álvers. Meðan á athugun súrálsmáls-
ins stóð beindust sjónir manna, fyrir tilstilli er-
lendra sérfræðinga, einnig að viðskiptum
Alusuisse og ísal með rafskaut. Og þegar
farið var að skoða málið töldu sérfróðir menn
á borð við Varsavsky að yfirverð sem Alu-
suisse léti ísal greiða fyrir rafskautin gæti
reynst álíka stór upphæð og yfirverðið á súr-
álinu.
Yfirleitt er framleiðslu á rafskautum
þannig háttað, að reist er rafskautaverk-
smiðja í námunda við álver. Þetta stafar
m.a. af því að rafskaut eru dýr og viðkvæm í
flutningi, og mun einfaldara og ódýrara að
flytja aðeins hráefni á staðinn. Auk þess sem
um 20% af hverju rafskauti er ónotaður
þegar skipta þarf um. Ef rafskautaverk-
smiðjan er ekki nálægt álverinu þarf að
flytja um fimmtung rafskautsins fram og til
baka um langan veg.
56