Réttur - 01.01.1982, Blaðsíða 55

mörkuð vörn gegn klækjum fjölþjóðlegu ris-
anna, svo sem súrálsmálið sýnir.
Coopers & Lybrand sendu frá sér tvær
skýrslur. Hin fjallar um „hækkun í hafi”,
þ.e. hækkun á súrálsverði frá því það yfirgaf
Gove i Ástraliu og þar til það kom til
Straumsvíkur á íslandi, umfram það sem
nemur flutningskostnaði. Svo sem fyrr var
nefnt hafði komið í ljós mismunur á áströlsk-
um og íslenskum skýrslum sem nam 47.5
milljónum dollara á 7 árum. Þessar tölur
hefur Alusuisse í sjálfu sér ekki véfengt.
Hinsvegar lagði svissneski auðhringurinn
fram sínar skýringar, og hafa endurskoðend-
urnir lagt á þær mat eftir því sem þeir hafa
talið sig geta. Þeir hafa hinsvegar ekki getað
staðreynt þessar skýringar, þar sem Alu-
suisse synjaði þeim um aðgang að reikning-
um fyrirtækisins.
í skýrslunni um „hækkun í hafi” komust
Coopers & Lybrand að þeirri niðurstöðu að
hækkunin væri ekki undir 22.7 — 25.5 mill-
jónum dollara á þessu sjö ára tímabili (um 25
milljónir nýkróna).
í þessari niðurstöðu hafa Coopers &
Lybrand m.a. tekið tillit til staðhæfinga Alu-
suisse um að þeir hafi á umræddu tímabili
greitt seljendum súrálsins í Gove 12.5 milljón-
ir dollara eftirá, sem ekki komi fram á hag-
skýrslum. Og það sem meira er. Endurskoð-
endurnir taka tillit til rangra upplýsinga Isal
til íslenskra tollyfirvalda varðandi farmgjöld
að upphæð samtals 5.5 milljónir dollara.
Eftir því hvort miðað er við hækkun í hafi
eða armslengdarverð þá eru yfirverð Alu-
suisse á súráli til ísal á bilinu 16—25 millj-
ónir dollara.
Dr. Carlos Varsavsky, sem var einn af ráð-
gjöfum iðnaðarráðuneytsins gerði einnig
skýrslu um súrálsviðskipti ísal á tímabilinu
1975—80. Varsavsky notar sem viðmiðun
verð í viðskiptum milli óskyldra aðila —
armslengdarverð — hina sömu viðmiðun og
Coopers & Lybrand nota er þeir fá hina
lægri undanskotstöluna. Varsavsky komst
að þeirri niðurstöðu að verðið se Alusuisse
hefði látið ísal greiða umfram eðlilegt verð á
þessum grundvelli hafi numið 20.3 ntilljón-
um dollara á þessu tímabili, og er það tölu-
vert hærra en Coopers & Lybrand telja.
Aðstoðarsamningurinn mikilvægi
Þegar álsamningurinn var gerður á sínum
tíma voru þrír hliðarsamningar gerðir um
leið. Einn þeirra var svonefndur aðstoðar-
samningur, þ.e. samningur um aðstoð Alu-
suisse við rekstur álversins. í þeim samningi
segir m.a. „Tækni og stjórnsýsluaðstoð í
sambandi við útvegun hráefna og innkaupa
ísals, og skal aðstoð veitt með þjónustu
tækni- og stjórnsýsludeilda Alusuisse í Sviss
eða annars staðar. í þessu skyni mun Alu-
suisse færa sér í nyt viðskiptasambönd sín og
tengsl við þá aðila, sem kunna að hafa á boð-
stólum hráefni og vistir, að aðstoða ísal eftir
þvi sem við á í samningaumleitunum þess og
á þann hátt og sérhvern annan, sem tiltækur
kann að vera, leitast við að tryggja ísal
áframhaldandi og jafnt framboð á hráefnum
með bestu skilmálum og skilyrðum sem fyrir
hendi eru”. Hér eru verulegar kvaðir lagðar
á Alusuisse um að tryggja ísal hráefni á
bestu fáanlegum kjörum. Fyrir þetta fær
Alusuisse greiðslu, og hún nemur hvorki
meira né minna en 2.2% af heildarveltu ísal,
þannig að þetta er ekki nein góðgerðarstarf-
semi.
Um þetta er nokkuð fjallað í lögfræðiáliti
hins breska fyrirtækis D.J. Freeman. Þar
segir m.a. „Skuldbinding Alusuisse gagnvart
ísal var þess efnis að sjá ísal fyrir samningi
55