Réttur - 01.04.1976, Page 45

anna, hún lækkar raungildi skulda en hækkar
tekjur innflytjenda m.m.
Því er stundum slegið fram að verðbólgan
sé afleiðing stéttaátaka í þjóðfélaginu. Þau
stéttaátök hljóta fyrst og fremst að koma
fram í kjaradeilum. Launahækkanir geta or-
sakað hærra verð einstakra vörutegunda, sé
atvinnurekandi í stöðu til að velta launa-
hækkunum út í verðlagið, en þær geta ekki
orsakað verðbólgu, sem er langvinn og sífelld
hækkun vöruverðs. Það þarf mikla fjármuni
til að fjármagna verðbólguna og þeir koma
utanfrá. Vísitölubinding launa er heldur ekki
orsöku verðbólgunnar. Síðastliðið ár var verð-
bólgan um 50% en vísitölubinding bönnuð
og launahækkanir sáralitlar, og heiftúðugum
stéttaátökum ekki fyrir að fara.
Það má færa nokkuð gild rök fyrir því að
skortur á stéttaátökum sé ein helsta trygging
fyrir framgangi verðbólgunnar, bæði hvað
snertir langlundargerð verkalýðshreyfingar-
innar gagnvart gengisfellingum og verðbólgu
en einnig vegna takmarkaðrar samstöðu inn-
an atvinnugreina, milli sveina og meistara,
sjómanna og útvegsmanna. Ég geri einnig
ráð fyrir því að, ef samið væri við bændur
um landbúnaðarverð yrðu hækkanir þar
minni en þegar þær eru sjálfvirkar eins og
nú.
Látum þetta nægja. Það er enginn efi á
því að megin aflvaki verðbólgunnar er staða
sjávarútvegsins, og sveiflutíðni hans. En
margt kemur þar fleira til, því verðbólgan
íslenska er litskrúðugt fyrirbæri.
Að ná tökum á verðsveiflum
Tekjusveiflur í sjávarútvegi verða aldrei
viðráðanlegar meðan óbreytt skipulag ríkir
í sjávarútvegi. Þessari yfirburðastöðu sjávar-
útvegsins verður að mæta með sterkri, sam-
ræmdri stjórnun. I staðinn fyrir að láta hann
stjórna okkur, verðum við að stjórna honum.
Besta lausnin væri tvímælalaust að þjóð-
nýta sölusamtök sjávarútvegsins og stærsm
vinnslustöðvarnar. Það er enginn efi á því að
slíkt byði upp á möguleika til fullkominnar
hagstjórnar og hámarksnýtingu fiskimiðanna.
Hinn kosturinn er að efla og breyta verðjöfn-
unarsjóði fiskiðnaðarins. Það ætti að nota
hann til að jafna út tekjusveiflurnar, svo og
aflabrögð en ekki bara jafna á milli greina,
eins og nú er gert.
En þetta nægir ekki til að einangra hag-
sveifluna. Innflutningsverð skiptir einnig öllu
máli varðandi verbólguþróunina og verðlag
á innflutningi fellur ekki alltaf saman við
verðlagsþróun útflutnings. Um 40% af öll-
um vörum sem íslenskt alþýðuheimili kaupir
daglega eru innfluttar. Hér er einnig um tvær
leiðir að ræða. Annaðhvort þjóðnýting á inn-
flutningi svokallaðra nauðsynjavara, sem yrði
þá í því formi að hluti heildsölufyrirtækja
yrði þjóðnýrmr, hinsvegar önnur og skyn-
samlegri beiting verðlagseftirlitsins. Þessat
ráðstafanir kynnu að vekja furðu erlendis þar
sem við allt annarskonar innflutningsvanda-
mál er að stríða. A Islandi er almenningur
nánast ofurseldur duttlungum heildsalanna,
þeir hafa það í hendi sér með hvaða kjörum
er flutt til landsins. Þetta eru tiltölulega fá
fyrirtæki sem skipta máli þarna. Núverandi
verðlagseftirlit kemur hér að ákaflega litlu
gagni. Reynslan hefur sýnt að það megnar
ekki að koma í veg fyrir verðhækkanir, en
það getur dregið þær á langinn. Þegar eldar
brenna skiptir það engu meginmáli að hefta
útbreiðslu reykjarins. Það er eldinn sem verð-
ur að stöðva.
Verðlagseftirlitið leitast við að ákveða
útsöluverð vöru innanlands. Styðst það þá við
verðútreikninga sem heildsalarnir senda þeim,
og fólk getur ímyndað sér hversu áreiðanleg-
ir þeir em. Þess í stað ætti verðlagseftirlitið
109