Réttur - 01.04.1976, Blaðsíða 48

borgaðra launa og ráðstöfunartekna — eða
milli launakostnadar fyrirtæk.ja og kaupmátt-
ar almennings stækkaði. Fyrirtækin heimtuðu
lækkaðan launakostnað, launafólk óbreyttan
eða aukinn kaupmátt. Verkefni hins opinbera
urðu æ risavaxnari og tekjuþörf þess meiri.
Um leið og ríkið tók á sig þá kvöð að tryggja
rekstrarafkomu ativnnuveganna, ýtti það
undir fyrirtækin að velta auknum launakostn-
aði út í verðlagið sbr. samningana vorið
1974.
Er hægt að leysa framleiðslukreppuna?
Framleiðslukreppuna má leysa eftir þrem-
ur leiðum.
I fyrsta lagi má bjarga gróðaleysinu með
því að lækka launin. Það væri að velta krepp-
unni yfir á almenning. Þá fengist fram lækk-
að launahlutfall sem gæfi fjármagninu aukið
svigrúm. Þetta hefur núverandi ríkisstjórn
tekist að marki Síðasta kjaradeila styrkir
þá skoðun. Þetta er hefðbundin auðvaldsleið.
I öðru lagi má skera stórlega niður opin-
beran rekstur. Að vísu væri í því tilfelli eink-
um um að ræða margskonar peningatilfærsl-
ur s.s. almennatryggingar, heilbrigðismál,
menntamál o. fl. því um líkt. Svokölluð
þjónusta við atvinnuvegina yrði að vera
nokkurnveginn óbreytt en þó frekar aukast
til að tryggja viðgang framleiðslunnar.
Þetta er leið glístrúpanna, dagblaðsmanna
og nokkurra skrautfjaðra í hægra væng
íhaldsarnarins. Ffvorug þessi leið getur verið
leið sósíalista, ekki heldur nein blanda úr
þeim.
I þriðja lagi má draga stórlega úr notkun
fastafjármuna og taka upp mjög einbeitta
stjórn fjárfestingarmála.
Þetta jafngildir því að losna verði við
einhver framleiðslutæki, hætta byggingu lúx-
usíbúða og verslunarhalla og losa þannig um
ráðstöfun ákveðins hluta þjóðartekna. Þessi
leið kallar á þjóðnýtingu í ríkum mæli, því
atvinnutækin verða trauðlega tekin úr um-
ferð nema eitthvað annað komi í staðinn.
Að leggja eða selja togara á Islandi gemr
þýtt að eyða einu þorpi, og í því getur
ekki talist nein lausn. Þessa leið verð-
ur að fara í hvaða formi sem það kann að
gerast. Þetta er eina leiðin sem getur haft í
sér sósíalískan frjóanga.
III.
ÍSLENSK FJÁRFESTINGARKREPPA
Það sem hér hefur verið sagt um fram-
leiðslukreppuna tók fyrst og fremst mið af
þróunartilburðum hins evrópska og ameríska
kapítalisma. Margt af því sem þar var sagt
er auðvelt að heimfæra upp á þróunina hér
heima en ekki allt. Verðbólgan er fjöl-
þættari og samtvinnaðri hagkerfinu hér,
einkum vegna stöðu sjávarútvegsins.
Fjárfestingarkreppan er sameiginlegt þró-
unareinkenni hagkerfisins, þótt ýmislegt sé þó
frábrugðið. Við höfum bæði fjárfest of mik-
ið, sem er alþjóðlegt einkenni, en við höfum
einnig fjárfest í röngum viðfangsefnum, sem
er íslenskt fyrirbæri. Ekki þar með sagt að
aðrar þjóðir fjárfesti ekki rangt, heldur hitt
að hjá okkur yfirgnæfa vitlausu fjárfesting-
arnar.
Við athugun á þróun fjárfestingar sjáum
við að hlutur hennar fer vaxandi. A tímabil-
inu 1950—1954 nemur hún 26,2% af þjóð-
artekjum. Tuttugu árum seinna eða 1970—
1974 er þetta hlutfall komið upp í 29,4%.
Þetta þýðir að við notum sífellt stærri hluta
af þjóðartekjum okkar í fjárfestingu.. Þetta
væri nú ekkert sérstakt alvörumál, ef þessi
mikla og vaxandi fjárfesting skilaði sér í enn
112