Réttur - 01.08.1976, Side 11

ég er sem stendur, þá mundi ég svara: Ég vil
mutual aid og cooperation. Ég vil að þjóðfélagið
verði samvinnu- og samhjálparfélag. Og ég held
að það miði ósjálfrátt og óafvitandi að þessu
marki. Náttúrlega því fljótar og betur sem meira
er af visvitandi vilja i förinni."
[Það leynir sér ekki hvaðan höfuðáhrifin
koma á Guðjón: „Mutual aid” (Samhjálp) er
nafnið á hinni ágætu og áhrifamiklu bók
Krapotkins, þessa boðbera hins ríkisvalds-
lausa kommúnisma, um gildi samhjálparinn-
ar í lífi og þróun mannkynsins].
En áður en þeir ungu menn, er að ofan
getur, höfðu fundið leiðina til sósíalismans
gegnum georgeismann, höfðu aðrir ungir
menn tekið upp beint samband við byltingar-
öflin úti í Evrópu: A 2. þingi Æskulýðssam-
bands kommúnista í Petrograd og Moskvu í
júlí 1920 mæta þeir Brynjólfur Bjamason
og Hendrik Ottósson og fyrstu tengsl ís-
lenskra kommúnista komast á við alþjóða-
hreyfinguna. Og í júlí 1921 var Arsæll Sig-
urðsson ásamt Olafi Friðrikssyni á III. þingi
Alþjóðasambands kommúnista.
í Þýskalandi hittast þessir ungu menn á
árunum 1921—24 og eru saman lengri eða
skemmri tíma. Og er þeir Brynjólfur, Arsæll
og Einar koma heim 1924 hófu þeir auk
annara útbreiðslustarfa fyrir kommúnismann
að skrifa í „Rétt". I árgöngunum 1924 og
1925 eru greinar eftir Brynjólf og Einar
orðnar stór þáttur. Og fleiri sósíalistar, sem
ekki töldust til yinstra armsins, kommúnist-
anna, rituðu þá gréinar í tímaritið, svo raun-
verulega yfirgnæfðu skrif í anda sósíalism-
ans þegar það, sem gömlu georgeistarnir rit-
uðu. í 10. árgangi (1925) skrifaði Þórólfur
einn hinna gömlu útgefanda. „Réttur" var
raunverulega að verða málgagn sósíalista.
Það var aðeins eftir að leggja smiðshöggið á.
II.
SKYGGNST UM
VÍTT FRÁ VÍFILSSTÖÐUM
Ég hafði haft ágæta samvinnu við Þórólf
um „Rétt", eftir að ég kom heim til Akur-
eyrar, t.d. útvegað eða skrifað þorrann af
greinum í 10. árganginn (1925). Þórólfur
fann að hann gat ekki lengur séð um útkomu
hans, samstarfsmenn hans hinir fornu höfðu
flestir hætt að hirða um „Rétt" og þungar
áhyggjur hvíldu á honum sjálfum af öðrum
ástæðum. Jón Guðmann hafði gerst af-
greiðslumaður „Réttar" 1925, svo fjárhags-
leg afkoma tímaritsins var mest undir hon-
um komin, en Jón var með mér í stjórn Jafn-
aðarmannafélagsins á Akureyri og einn nán-
asti samstarfsmaður minn í hvívetna. Þór-
ólfur var því reiðubúinn að selja okkur
kommúnistunum „Rétt".
Við Jón Guðmann munum hafa rætt mál-
ið ýtarlega, ekki síst er við fórum saman til
fundarhalda á Sauðárkróki meðan ég beið
eftir plássi á Vífilstaðahæli eftir að ég varð
berklaveikur. Einnig mun ég hafa tryggt mér
að Davíð Stefánsson, sem var þá náinn vinur,
léti okkur hafa kvæði og sögur í „Rétt". Og
svo var smiðshöggið lagt á — suður á Vífil-
stöðum.
Þeir komu oft að heimsækja mig, félag-
arnir úr Reykjavík, í heimsóknartímanum á
sunnudögum. Menn fengu þá venjulega sæti
í bíl, er fór í Hafnarfjörð, að Vífilstaðaaf-
leggjaranum og gengu svo upp eftir. Svo var
það einn sunnudag úti í hraungjótu að á-
kvörðunin var tekin og menn hétu því að
hjálpast að við að tryggja útkomuna. Þeir
munu þá hafa verið þar: Brynjólfur, Arsæll,
Hendrik, líklega V.S.V. (Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson) og máske fleiri. Það var stórhug-
147