Réttur - 01.01.1993, Blaðsíða 17

LÚÐVÍK JÓSEPSSON:
.kf* \ * - JpK Sósíalisti = jafnaðarmaður
Þakka má góðum mönnum og áhugasömum um íslenzkt mál, að allmörg er-
lend orð og alþjóðleg, hafa fengið íslenzkt samheiti og orðið með tímanum þægi-
leg nýyrði, sem fylgt hafa eðlilega kröfum íslenzkra málreglna. Þegar vel hefur
tekist til með orðasmíð þessa, hefir augljós eða auðskilin merking hinna erlendu
orða fylgt með í íslenzka samheitinu.
Þannig var þessu farið með orðin sósí-
alismi og sósíalisti. Þau urðu á íslenzku
jafnaðarstefna og jafnaðarmaður.
Hér á landi hófst ekki teljandi umræða
um hina nýju þjóðmálastefnu sósíalisma
fyrr en um síðustu aldamót. Einn af þeim
sem fyrstur tók að skrifa um kenningar
sósíalismans í íslenzk blöð var Þorsteinn
Erlingsson, skáld. Hann kom heim frá
Danmörku rétt um aldamótin og hóf
strax vinnu við ritstjórn og blaða-
mennsku. Porsteinn kynntist kenningum
sósíalismans í Danmörku og starfaði þar
um tíma í samtökum danskra sósíalista.
Þorsteinn Erlingsson var ekki aðeins
gott skáld og mikið ljúfmenni. Hann
hafði næma réttlætiskennd og stóð óhikað
með þeim sem minnimáttar var, jafnvel
þó að það yrði honum sjálfum til erfið-
leika. Þorsteinn hreifst af jafnaðar- og
réttlætiskenningum sósíalsimans. Hann
hreifst af þeim boðskap að fátækir erfiðis-
menn ættu að hafa fullan og óskertan
þegnrétt, — kosningarétt og rétt til at-
vinnuöryggis — allt til fulls jafnræðis við
stóreignamenn og eigendur fyrirtækja.
Sósíalisminn boðaði að verkafólk ætti að
hafa rétt til að skipuleggja mál sín í félög-
um og semja við atvinnurekendur um
kaup og kjör. Sú kenning sósíalismans,
að hin voldugu atvinnutæki, verksmiðjur,
stórverzlanir, samgöngur og sími, ætti að
reka með hagsmuni almennings að leiðar-
ljósi, en ekki til þjónustu við örfáa eig-
17