Réttur - 01.01.1993, Side 70

fremur hlutverk „Réttar" að gera grein
fyrir því, hver séu hin náttúrulegu réttindi
einstaklingsins, og aftur á móti hver séu
réttindi þjóðfélagsins ...
Það verður því að byrja á að fræða —
kynna þjóðinni þau málefni, sem horfa til
viðreisnar. Fræðslan gefur mönnum rétt-
lætismeðvitundina, og án hennar þrífst
enginn félagsskapur. En án félagsskapar
getur lífið ekki orðið annað en undir-
lægjulíf ...
„Réttur“ heilsar kynslóðinni með þeirri
ósk, að eins og samkeppnin var trúarjátn-
ing nítjándu aldarinnar, þá stuðli hún að
því að samhjálpin verði trúarjátning tutt-
ugustu aldarinnar.
(Ávarp ritstjóra Réttar,
er tímaritið hóf göngu
sína, 1915)
Benedikt Jónsson frá Auðnum:
Stríðið
Enginn skynsamur maður, sem með al-
vörugefni íhugar þessi voðalegu fyrir-
brigði mannlífsins, getur komizt hjá að
spyrja sjálfan sig: hverjar eru orsakirnar
til slíkra óeðlilegra stórbyltinga mannlífs-
ins, sem eru í svo algerri mótsögn við
það, sem menn hafa talið tilgang allrar
þekkingar og menningar? Hverjar eru or-
sakir þess, að menningarstarf þjóðanna
ber slíka ávexti? Og þær orsakir verður
að finna, ef nokkurntíma á endir að verða
þessara óskapa, sem líkjast álögum.
Menn hafa líka leitað orsakanna og
þótzt finna þær, en aldrei komið saman
um hverjar þær væru. Úrlausnirnar fara
nefnilega eftir lífsskoðun hvers eins, eftir
þekkingu hans og skilningi á lögmálum
mannlífsins, og — því miður alloft undir
aðstöðu hans í mannlífinu, undir því
hvort hann er valdhafi á einhvern hátt,
sem hefur fengin sérréttindi að verja, eða
valdlaus auðnuleysingi, sem telur sig eiga
rétt að sækja, virkilegan eða meintan.
Petta sýnir sagan og dagleg reynsla.
Keisarinn, prússneskur herforingi og
Krupp fallbyssusmiður líta allt öðrum
augum á þetta mál, en umkomulausir ást-
vinir, sem með örvæntingu hugsa til feðra
sinna, eiginmanna, bræðra og sona á víg-
vellinum, sem keyrðir eru þar út í opinn
dauðann til þess að drepa aðra menn,
sem þeir eiga ekkert sökótt við og engin
deili vita á. Og þannig hefur þetta ætíð
verið. Machiavelli, Maltus o.fl. komust
að allt annarri niðurstöðu um orsakirnar
en þeir Rousseau, Tolstoj, Krapotkin,
Morris og Henry George, og er auðsætt,
að það er skilningur þessara manna á
mannlífinu og lögmálum þess, sem skilur
þá. Og jafn augljóst er hitt, að það sem
skilur úrlausnir stóreignamanna frá úr-
lausnum réttindalausra og umkomulausra
daglaunamanna, er fyrst og fremst að-
staða þeirra í mannfélaginu. Einn skellir
skuldinni á drottnendur þjóðanna, keis-
ara, konunga og ráðuneyti þeirra, ofstopa
þeirra, undirferli og kúgun. Aðrir skella
skuldinni á stéttarskipunina, hermanna-
stéttina, aðalinn, stóriðnaðarkonungana,
milljónaspekúlantanna o.s.frv. Enn aðrir
skella skuldinni á hinn vopnaða frið, her-
búnaðinn, ríkisskuldirnar. Margir þykjast
finna fullgildar orsakir í náttúrulegum og
ólíkum þjóðernum og kynkvíslum mann-
anna, sem hljóti að keppa hvert við ann-
að, útrýma hvert öðru og gera stríðið
þannig óumflýjanlegt og jafnvel réttmætt.
Og loks eru þeir, sem skella skuldinni
blátt áfram á guð og lögmál lífsins, segja
að jarðlífið sé nú svona gert, náttúran
framleiði hvarvetna meira líf en lífsskil-
yðri, og stríðið og aðrar hörmungar
mannlífsins sé meðöl náttúrunnar til þess
70