Réttur - 01.01.1993, Blaðsíða 75

þýðingarmesta viðreisnarmál þjóðarinnar
nú sem stendur. Allir sem að því máli
vinna eru samherjar. Óafvitandi stefna
þeir allir að sama marki, vinir jafnt og
andstæðingar. Og takmarkið er, að gera
allt afl íslendinga nothæft til að endur-
reisa landið.
(Nýr landsmálagrundvöllur,
Réttur 1918)
Steinþór Guðmundsson:
Veðrabrigði
Þeir sem ræða um jafnaðarmennsku
ganga altof oft fram hjá sjálfri hugsjón
jafnaðarstefnunnar, rista annaðhvort
ekki nógu djúpt til að sjá hana eða fá of-
birtu í augun við að horfa á hana. En það
er hætt við því að jafnaðarstarfið verði
köld og kærleikslaus mammonsdýrkun, ef
bjarmi hugsjónarinnar fær ekki að senda
yl inn í hjörtu mannanna. En ef hjarta,
hugur og hönd fylgjast að við umbóta-
starfið, þá skulum við ekki örvænta um
neitt og ekki vera hrædd við neinar bylt-
ingar.
Eg veit að margir brosa að þessum „Ut-
opium“, þessum draumum. Mönnum
finnst, að þeir komi lítið við þeim við-
fangsefnum, sem umbætur á félagsskipun
nútímans leggja fyrir hugsandi menn. En
eg svara þeim bara með orðum Rauschen-
busch’s: „Já, þið megið brosa. Eg vil
heldur sjá sólfagra landið í draumi en að
sjá það alls ekki. Eg vil heldur leggja af
stað til fyrirheitna landsins, þó eg viti að
eg muni deyja í eyðimörkinni, heldur en
að halda áfram að hnoða tígulsteina fyrir
Faraó, þó eg gæti orðið umsjónarmaður
annara þræla, og þó eg fengi drjúgan
skerf úr kjötkötlum Egyftalands“. — Já,
eg vil heldur sjá hið fyrirheitna land sann-
leikans og jafnaðarins í draumi heldur en
að sjá það alls ekki. Og þegar eg hefi
komið auga á það, „þá heilsa eg með
fögnuði vagninum þeim, sem eitthvað í
áttina líður“.
(Réttur 1919)
Einar Olgeirsson:
Þjóðlegt og alþjóðlegt
Hvað er „þjóðleg menning“? Við erum
þó varla stoltir af því að hafa setið í þús-
und ár á sömu þúfum, lagt varla nokkurn
vegarspotta, höggvið og brennt niður
skógana, byggt sömu hrörlegu moldar-
kofana, stunda sama búskapinn á sama
hátt með sama andlega viðbitið upptugg-
ið allar þessar aldir. Vér erum þó varla
hreyknir af því, að eiga eftir fyrstu 1000
árin ekki eina einustu stílfagra kirkju,
ekkert málverk, enga höggmynd, engin
verkleg afreks- eða listaverk, er geymt
gætu minningu vora. Þvert á móti fyndist
oss ástæða til að óska, að vér hefðum fyrr
fengið hingað „erlenda“ bæjar- og véla-
menningu, svo að vér hefðum ekki á 20.
öld þurft að brjótast fram úr barnalær-
dómi samgangnanna og annarra endur-
bóta. Oss finnst fremur sem vér nú á síð-
ustu hálfri annari öld höfum fyrst verið að
verða þjóðlegir undir áhrifum erlendra
þjóðernis- og frelsishreyfinga, nýrra bók-
mennta- og listastefna ...
Reynsla vor og saga ætti því að kenna
oss, að við megum ekki láta glepjast af
neinni þjóðlegri leyndardóms- og minn-
ingarblæju, sem oft er vafið um ýmislegt
rotið og fúið, til að vernda það og við-
halda því, löngu eftir að tími þess til að
hverfa er kominn. Við köllum oftast
þjóðlega hverja þá venju og hugsunar-
hátt, sem um lengri tíma hefir fylgt þjóð-
inni af vissum sögulegum ástæðum og
virðist orðinn einn af eiginleikum hennar.
75