Réttur - 01.01.1993, Síða 76

Missi nú þessi venja rétt á sér vegna þess,
að hin sögulegu skilyrði, er sköpuðu hana,
hverfi, þá er mjög varasamt að halda
henni af því einu, að hún sé þjóðleg. Slíkt
getur orðið til þess að gera komandi kyn-
slóðir að þrælum hinnar fyrri, getur valdið
kyrrstöðu og getur orðið fjötur á frekari
þróun og eðlilegan þroska þjóðarinnar ...
Þetta kennir oss að við verðum að fara
mjög gætilega í sakirnar við að halda í
það, sem þjóðlegt er, eingöngu af því að
það sé þjóðlegt — og hins verðum við vel
að gæta, að hafna engu erlendu, af því
einu að það sé útlent. Oss ber ekki fyrst
og fremst skylda til að leggja þjóðlegan
mælikvarða á það, sem til vor berst, held-
ur alþjóðlegan, þann er öllum mönnum
er sameiginlegur. Þá fyrst er oss mögulegt
að þroska allt það besta, sem í oss býr, en
ella eigum við á hættu að verða eintrján-
ungar, lifandi forngripir í dýrlegu forn-
menjasafni, er nái yfir allt land vort ...
Vér megum ekki loka oss inni og telja
oss trú um, að allt sé af lakara tagi, sem
utanað komi. Slík einangrun er stórhættu-
leg á öllum sviðum lífs og lista. Oss hafa nú
á síðustu tímum borist þjóðmálastefnur ut-
an úr heimi, liberalisminn, samvinnustefn-
an, jafnaðarstefnan, o.fl. Það hefir verið
barist harðlega á móti þeim, en þær virðast
samt hafa megnað að samrýmast því, sem
sérkennilegast var í íslensku eðli og vafa-
laust orðið til að bæta það og fegra. Það
sem heilbrigt er í því þjóðlega verður ein-
mitt að þroskast í eldi útlendra áhrifa, í
honum verður að brenna burt sorann úr
þjóðmálablendingnum og skilja gullið eft-
ir... Það þjóðlega sem gott er, verður að
fullnægja kröfum nútímans og sanna með
því gildi sitt, en hverfa ekki. Þannig þrosk-
ast það líka best.
(Erlendir menningarstraumar
og íslendingar, Réttur 1926)
Gunnar Benediktsson:
Júdas
...Þannig er myndin sem ég hefi gert
mér af Júdasi. Vera má að sumum finnist
ég hafi fegrað hann um of. En mér finnst
myndin ekki vera neitt glæsileg. í honum
sé ég allt það, sem mannkyninu hefir
mestri bölvan valdið. Hann er ekki í and-
stöðuhópi háleitra málefna, heldur meðal
lærisveinanna. En hann svíkur, þegar á
herðir. Hann leitar hugsjóna, til að daðra
við þær. Hann tilbiður þær, meðan hann
getur vænst ávinnings. En hann skilur ekki
innsta eðli þeirra og skortir manndóm til að
standa með þeim í blíðu og stríðu. hann er
til með að berjast með þeim, sem minni
máttar er, meðan hann gerir sér vonir um
að sá verði sterkari innan skamms. En sjái
hann, að andstæðingurinn muni bera hærri
hlut, þá gengur hann yfir í lið hans. Þannig
er Júdasareðlið, sem svikið hefir allar hug-
sjónir, sem fram hafa verið bornar mann-
kyninu til frelsunar. Það er ekki mann-
vonskan eða löngun til að láta illt af sér
leiða. Það er ístöðuleysi og ræfilsháttur,
sprottið af því, að maðurinn getur ekki
vaxið frá áhrifum af óheppilegu uppeldi og
spillingunni í umhverfinu.
(Niðurlag ritgerðar:
Júdas Ískaríot,
Réttur 1927)
Einar Olgeirsson:
Árgalarnir áminna
Aldrei hefir hugsjón sósíalismans verið
borin fram á íslandi af slíkum eldmóði sem
hjá fyrstu brautryðjendum hennar.
Baráttuhugur þeirra gegn auðvalds-
skipulaginu og öllum þess fylgjum, var
ótakmarkaður; kyngi og kraftur orða
þeirra gaf þeim máttinn til að fótum troða
76