Morgunblaðið - 17.06.2006, Síða 10

JAAP de Hoop Scheffer, framkvæmdastjóri
NATO, segist leggja áherslu á að Bandaríkja-
menn og Íslendingar nái samkomulagi um
varnir landsins en vildi ekki segja til um hvort
Atlantshafsbandalagið myndi eiga einhverja
hlutdeild í vörnum Íslands færi svo að viðræð-
urnar skiluðu ekki árangri.
Þetta kom fram á blaðamannafundi sem
Scheffer hélt ásamt Geir H. Haarde og Val-
gerði Sverrisdóttur að loknum viðræðum
þeirra þriggja í Ráðherrabústaðnum í gær-
morgun. Scheffer segist hafa ýtt á eftir því við
bæði Bandaríkjamenn og Íslendinga að sam-
komulag náist.
„Það er ákaflega mikilvægt í ljósi núverandi
aðstæðna að Ísland og Bandaríkin nái tvíhliða
samkomulagi um þetta mál,“ sagði Scheffer og
tók fram að hann hefði sett sig í samband við
vini sína í báðum löndum og óskað eftir því að
árangur næðist í viðræðunum. Hann sagði að
sér hefði verið gerð grein fyrir aðstöðu Íslend-
inga og gangi mála í viðræðunum en myndi að
sjálfsögðu ekki greina frá því í smáatriðum.
Scheffer tók fram að öryggismál væru ómiss-
andi þáttur í Atlantshafsbandalaginu og að öll
aðildarríki bandalagsins væru jöfn hvað þetta
varðar.
„Á meðan ég segi ekki að það sé aðkallandi
NATO-vinkill á þessu máli, því ég held að það
ætti að vera leyst tvíhliða, þá er mikilvægt fyrir
mig að vera vel upplýstur. Ég mun þrýsta á tví-
hliða niðurstöðu. Ef þessar viðræður myndu af
einhverjum ástæðum mistakast geta aðilar allt-
af leitað til mín, framkvæmdastjóra NATO, til
að sjá hvort ég geti orðið að einhverju liði eða
aðstoð sem getur skipt máli fyrir Ísland eða
Bandaríkin,“ sagði Scheffer og bætti við að
hann liti á það sem ábyrgð sína sem fram-
kvæmdastjóra bandalagsins.
Mun þrýsta á aðilana
„Ég held að á þessum grunni hljóti aðilarnir
að finna lausn. En ég ítreka að þetta byggist á
því að öryggi sé ómissandi og að sjálfsögðu er
NATO-vinkill á þetta mál, í ljósi þess að Ísland
er eitt aðildarríkja NATO og var eitt stofnríkja
bandalagsins árið 1949. Þetta er staðan eins og
ég sé hana. Ég hvet aðila, ef nauðsynlegt er
mun ég þrýsta á þá til að ná tvíhliða samn-
ingum, því það er langbesta lausnin í málinu
eins og það horfir við núna,“ sagði Scheffer.
Spurður hvort íslensk stjórnvöld hefðu
kynnt honum sínar hugmyndir og stöðu sagði
Scheffer að sér hefði verið gerð grein fyrir
stöðu varnarmálanna hér á landi. Hann myndi
hins vegar ekki hafa það eftir. Hann sagðist
auk íslenskra stjórnvalda hafa rætt við banda-
ríska sendiherrann í Brussel og myndi ræða við
bandarísk stjórnvöld. „En við skulum ekki
ræða þetta opinberlega, það er ekki skynsam-
legt.“
Ekki „ef“-spurningar
Aðspurður hvort það væri útilokað fyrir
NATO að leggja eitthvað af mörkum til að nið-
urstaða næðist í viðræðunum sagði Scheffer að
á löngum ferli sem stjórnmálamaður hefði hann
lært að svara ekki „ef“-spurningum. „Ég hef
sagt að ef aðilar lenda í vandræðum geta þeir
leitað til mín persónulega sem framkvæmda-
stjóra NATO. Þar skil ég við þetta í bili, því ég
vil að sviðsljósið sé á viðræðurnar og aðilana.“
Scheffer lagði áherslu á það í svörum sínum
að hann vildi að málsaðilar reyndu til fulls að ná
samkomulagi og að hann myndi þrýsta á að svo
yrði en ekki væri hægt að segja neitt frekar á
þessum tímapunkti.
Scheffer heimsækir um þessar mundir aðild-
arríki NATO til að undirbúa leiðtogafund
bandalagsins sem fram fer í Riga á Lettlandi í
nóvember. Sagði hann að þar væru einkum
þrjú stór mál framundan; breytingar á herliði
bandalagsins, samskipti við bandamenn NATO
og hvaða skilaboð eigi að senda til þeirra ríkja
sem óska inngöngu í bandalagið.
Scheffer nefndi að framlag Íslendinga á
Kabúl-flugvellinum í Afganistan væri afar
mikilvægt, sem og þáttur Íslendinga á
Pristina-flugvellinum í Kosovó. Hann sagði að
ímynd Íslendinga væri eftirtektarverð og já-
kvæð.
Scheffer fór af landi brott að loknum fund-
inum í gærmorgun.
Jaap de Hoop Scheffer, framkvæmdastjóri NATO, ræddi varnarmálin við íslenska ráðamenn
Þrýstir á að Bandaríkja-
menn og Íslendingar finni
niðurstöðu sem fyrst
Eftir Árna Helgason
arnihelgason@mbl.is
Morgunblaðið/RAX
Jaap de Hoop Scheffer lagði megináherslu á að viðræður Bandaríkjamanna og Íslendinga um
varnir landsins skiluðu árangri og sagði að hann myndi þrýsta á aðila til að viðræður næðust.
10 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
„ÉG TEL mjög mikilvægt að við hittumst og
gátum farið yfir þessa stöðu,“ sagði Valgerður
Sverrisdóttir utanríkisráðherra við blaða-
mann Morgunblaðsins eftir fundinn með Jaap
de Hoop Scheffer, framkvæmdastjóra NATO,
í gærmorgun. Á fundinum var einnig Geir H.
Haarde forsætisráðherra, sem stýrir varn-
arviðræðunum við Bandaríkjamenn. Fund-
urinn stóð yfir í rúman klukkutíma, og var
haldinn blaðamannafundur að honum loknum.
Að sögn Valgerðar var framkvæmdastjór-
anum kynnt staðan í varnarviðræðunum.
„Hann lítur svo á, og er það mjög skiljanlegt,
að þetta séu tvíhliða viðræður sem við verðum
að leysa úr, þ.e. Íslendingar og Bandaríkja-
menn, án þess að hann blandi sér inn í það að
svo stöddu.“ Hún bætti því við að það skipti þó
máli að hann þekki málið frá fyrstu hendi. „Ég
virði þá skoðun hans að vera ekki með stórar
yfirlýsingar hér á þessum fundi núna, en ég tel
að það hafi verið mjög mikilvægt að hann
kom, og það muni skipta
máli upp á framtíðina, en
að sjálfsögðu munum við
beita okkur sérstaklega
gagnvart Bandaríkjamönn-
um að leysa þessi mál tví-
hliða.“
Aðspurð hvort fram-
kvæmdastjórinn hafi sýnt
Íslendingum einhvern
stuðning sagði hún: „Vissu-
lega sýnir hann okkur
skilning og gerir sér grein fyrir því að staðan
er ekki góð, en ég held að við höfum náð því
sem við ætluðum okkur út úr þessum fundi,
þ.e. að hann meðtæki þennan boðskap og
þessa stöðu sem við erum í. Vissulega var
hann ekki að heyra það í fyrsta skipti, en þessi
maður kemur þannig fyrir að ég trúi því að
hann muni beita sér gagnvart eins og hann
sagði báðum aðilum.“
Scheffer blandi sér ekki í
viðræðurnar að svo stöddu
Valgerður
Sverrisdóttir
GEIR H. Haarde forsætisráðherra segir að
hann og framkvæmdastjóri NATO séu
sammála um að viðræður Íslendinga og
Bandaríkjamanna séu farvegurinn og rétta
leiðin til að leysa varnarmál landsins eins
og sakir standa.
„Það er afstaða hans [Scheffers] líka,“
sagði Geir við fjölmiðlamenn eftir fundinn.
Spurður hvort hugsanlegt sé að NATO
leggi fram varnir, t.d. flugvélar, hér á
landi sagði Geir að það væri spurning sem
þau vildu ekki svara á þessu stigi.
„Það eru allir inni á því að þetta sé mál
sem sé best að verði leyst milli okkar
Bandaríkjamanna,“ sagði hann.
Framundan eru varnarviðræður við
Bandaríkjamenn og sagðist Geir vona að
það þokist í samkomulagsátt og það lægi í
hlutarins eðli að því fyrr sem þau mál
leystust því betra. Hann sagðist ekki geta
svarað því hvort samkomulag myndi nást
áður en varnarliðið færi.
Geir sagðist að öðru
leyti hafa verið ánægður
með fundinn með Schef-
fer.
„Þessi fundur var mjög
góður og fróðlegur og
við ræddum mörg mál.
Þessi maður er mjög vel
að sér og hefur ítök
víða,“ sagði hann og
bætti við að hann hefði
gert framkvæmdastjóranum grein fyrir
gangi mála í viðræðunum við Bandaríkja-
menn.
„Hann er auðvitað vel upplýstur um
þetta mál frá fyrri tíð og þekkir þetta vel.“
Þegar Geir var inntur eftir því hvort Ís-
lendingar gerðu kröfu sýnilegar varnir
sagðist hann ekki vilja fara út í efnis-
atriðin í þessu máli.
Rétta leiðin til að leysa varn-
armálin eins og sakir standa
Geir H.
Haarde
SAMKVÆMT 1. gr. varnarsamningsins milli
Íslendinga og Bandaríkjamanna sjá hinir síð-
arnefndu um varnir Íslands fyrir hönd Norð-
ur-Atlantshafsbandalagsins. Í samningnum
segir að Bandaríkin muni, samkvæmt þeim
skuldbindingum sem þau hafa tekist á hend-
ur með samningnum, „gera ráðstafanir til
varnar Íslandi með þeim skilyrðum sem
greinir í samningnum“.
Óljóst er hvað gerist verði varnarsamningi
Íslands og Bandaríkjanna sagt upp. Næsta
lota í viðræðum þjóðanna fer fram 7. júlí, eins
og fram hefur komið.
Nákvæmt inntak þeirra varna sem Banda-
ríkin eiga að tryggja er ekki ljóst af orðalagi
samningsins en fyrir liggur að orrustuþot-
urnar fjórar, líkt og annar búnaður, eru á
förum. Ljóst er að varnarsamningurinn fellur
þó ekki sjálfkrafa úr gildi þótt varnarliðið
fari, en til að slíta samningnum þarf að fara í
gegnum ákveðið ferli sem lýst er í 7. gr.
samningsins. Er þar kveðið á um að hvor rík-
isstjórnin sem er geti farið þess á leit við ráð
Norður-Atlantshafsbandalagsins að það end-
urskoði hvort þörf sé á að halda aðstöðunni
hér á landi lengur.
Sú spurning kann að vakna hvort Atlants-
hafsbandalagið muni tryggja sýnilegar varn-
ir hér á landi, komi til þess að varnarsamn-
ingnum verði sagt upp en eins og fram kemur
í fréttum blaðsins í dag vörðust bæði fram-
kvæmdastjóri NATO og forsætisráðherra
allra frétta af því hvort einhver slík áform
væru uppi. Ekki eru lagðar beinar skyldur á
bandalagið til þess að tryggja varnir aðild-
arríkja sinna í Norður-Atlantshafssamn-
ingnum en í 3. gr. samningsins segir að aðilar
samningsins muni efla möguleika hvers um
sig og allra í senn til að standast vopnaða
árás.
Þá kemur ennfremur fram að vopnuð árás
á eitt ríki bandalagsins skuli talin árás á þau
öll og er aðstoð frá öðrum ríkjum heitið.
Varnir landsins
enn í höndum
Bandaríkja-
manna