Morgunblaðið - 17.06.2006, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
REYNIR Þor-
steinsson skrifar
grein í Morgunblaðið
hinn 15. júní sl. undir
yfirskriftinni Við
skulum hafa það sem
sannara reynist,
Guðný Hrund, þar
sem hann svarar um-
mælum sem höfð eru
eftir mér í útvarpi
Norðurlands hinn 16.
maí 2006. Ummælin
tengdust málaferlum
sem Raufarhafn-
arhreppur á í við
Byggðastofnun vegna skuldar Hótels
Norðurljósa við stofnunina. Í grein-
inni er því haldið fram að aðgerðar-
og hirðuleysi valdi því að ég hafi ekki
gert eignaskiptasamning um fast-
eignina Aðalbraut 2, Raufarhöfn,
þrátt fyrir að ég hafi haft
4 ár til að klára verkið
sem sveitarstjóri. Þetta
er ekki rétt.
Í framhaldi af grein
Reynis vil ég koma eft-
irfarandi staðreyndum á
framfæri.
Vanskil, fjárþröng og
enginn eignaskipta-
samningur
Árið 1997 stofnaði
Raufarhafnarhreppur
hlutafélag um Hótel
Norðurljós. Hlutafé var
30 milljónir og var greitt í
formi 2. og 3. hæðar húss að Að-
albraut 2 á Raufarhöfn. Húsið er þrjá
hæðir og var áður í eigu Raufarhafn-
arhrepps. Skrifstofur hreppsins og
áhaldageymsla eru á 1. hæð.
Ársreikningar Hótels Norðurljósa
hf. hafa verið gerðir í samræmi við
þetta. Við stofnun hlutafélagsins var
þó hvorki gert afsal né eignaskipta-
samningur og samkvæmt fast-
eignamati ríkisins tilheyrir öll eignin
enn Raufarhafnarhreppi. Í sept-
embermánuði árið 2000 fékk hluta-
félagið lán frá Byggðastofnun með
veði í fasteigninni, þrátt fyrir að enn
hefði hvorki verið gengið frá afsali né
eignaskiptasamningi.
Þegar ég kem til starfa í ágúst
2002 var umrætt lán í vanskilum.
Aldrei hafði verið greitt af láninu
þrátt fyrir að tæplega 2 ár væru frá
töku þess. Lánið var því komið í inn-
heimtu og ljóst að ef ekki tækist að
greiða af láninu yrði gengið að und-
irliggjandi veði. Á sama tíma var
lausafjárstaða hreppsins neikvæð
um tugi milljóna og fjármagnskostn-
aður í samræmi við það. Reksturinn
var því allur í járnum.
Sínum augum sér
hver sannleikann
Þegar undirrituð tekur til starfa
sem sveitarstjóri Raufarhafn-
arhrepps í ágúst 2002, var strax
gengið í að gera eignaskiptasamning
um fasteignina Aðalbraut 2, en slíkur
samningur er forsenda þess að hægt
sé að gera afsal.
Nokkur atriði í forsögu málsins
urðu þess hins vegar valdandi að enn
hefur eignaskiptasamningur ekki
verið gerður:
 Auk veðláns frá Byggðastofnun
hvíldi veðlán frá Atvinnuleys-
istryggingasjóði á fasteigninni.
Það lán var á nafni þriðja aðila.
 Teikningar að húsinu uppfylltu
ekki þau skilyrði sem sett eru um
gerð eignaskiptasamninga. Meðal
þeirra athugasemda sem bárust
voru eftirfarandi:. Á teikning-
arnar vantaði m.a. heild-
arrúmmetrafjölda hússins,
hæðakvóta þ.e. heildarlofthæð í
hverju rúmi, plötuþykkt og ris-
hæð. Þegar fullreynt þótti að
þeir aðilar sem teiknuðu húsið
gætu uppfyllt kröfur um gerð
eignaskiptasamnings sneri und-
irrituð sér annað. Þá tóku hins
vegar við frekari þröskuldar.
 Samþykki Byggðastofnunar fyr-
ir skiptingu eignarinnar liggur
ekki fyrir, enda eru það ekki
hagsmunir stofnunarinnar að
rýra það veð sem liggur að baki
láni til hlutafélagsins, sem að
mati Byggðastofnunar er öll
fasteignin Aðalbraut 2.
Eðlilegt hefði verið að ganga frá
eignaskiptasamningi áður en fast-
eignin var veðsett og í raun ótrúlegt
að lánveitandi hafi ekki gert slíkan
samning að skilyrði. Það að snúa
málinu þannig að um framkvæmd-
arleysi mitt hafi verið að ræða, á
engan því veginn við rök að styðj-
ast.
Lán sem aldrei
verður hægt að greiða
Grunnur málsins er þó auðvitað
lánið sem Hótel Norðurljós tók hjá
Byggðastofnun. Lánið hefur verið
eins og myllusteinn um háls sveit-
arsjóðs undanfarin ár og frá upphafi
mátti vera ljóst að lánið var hærra
en hótelreksturinn gæti staðið und-
ir. Framkvæmdirnar við hótelið
voru ekki arðbærar. Lánið hefur
verið í vanskilum frá upphafi, eða
frá því tveimur árum áður en und-
irrituð tók við sem sveitarstjóri
Raufarhafnarhrepps.
Heimild til
veðsetningar
Það sem málið snýst um er að þeg-
ar lánið var tekið, lá ekki fyrir eigna-
skiptasamningur. Allt húsið var veð-
sett en ekki bara sá hluti sem átti að
tilheyra hótelinu. Þetta skiptir miklu
máli fyrir hreppinn, því rekstur hót-
elsins stendur ekki undir láninu og
virði eignarhluta hótelsins ekki held-
ur. Byggðastofnun vill því, eðlilega,
ekki samþykkja eignaskiptasamning
eftir á heldur taka alla eignina upp í
og þar með skrifstofur hreppsins og
áhaldahús.
Það skiptir ekki máli hvort „legið
hafi fyrir“ að sveitarstjórn eigi að
hafa verið ljóst að lánið yrði tekið og
fasteignin í heild sinni veðsett (sem
eru reyndar skiptar skoðanir um).
Samkvæmt 4. mgr. 55. gr. laga nr. 45,
1998 heimilar prókúruumboð sveit-
arstjóra almennt ekki þeim sem það
hefur að veðsetja eignir nema fyrir
liggi formlegt samþykki sveit-
arstjórnar.
Meðal minna síðustu verka sem
sveitarstjóri var að reyna að losa
málið og beita þeim lagaúrræðum
sem til eru. Meðal þeirra er að benda
á galla í stjórnsýslulegri meðferð við
lántökuna. Tilgangur málaferlanna
er að gæta hagsmuna íbúa Rauf-
arhafnarhrepps og koma í veg fyrir
að hreppurinn missi þá fasteign sem
hýsir skrifstofur hans og áhaldahús.
Ef það kemur illa við fyrrverandi
sveitarstjóra er það miður enda var
ekki ætlunin að veitast að persónu
hans. Verði af frekari greinarskrifum
vegna þessa, þá er það von mín að
það megi verða á málefnalegum nót-
um fremur en persónulegum.
Að lokum vil ég nota tækifærið til
að óska íbúum Norðurþings til ham-
ingju með sameiningu sveitarfélaga.
Sérstakar kveðjur færi ég íbúum
Raufarhafnar og þakka ánægjulegt
samstarf á síðustu fjórum árum.
Guðný Hrund Karlsdóttir svar-
ar grein Reynis Þorsteinssonar
Guðný Hrund
Karlsdóttir
’...frá upphafi mátti vera ljóst að lánið var
hærra en hótelreksturinn
gæti staðið undir. ‘
Höfundur er fv. sveitarstjóri
Raufarhafnarhrepps.
Já, virðum sannleikann
Íkosningabaráttu er mikilvægtfyrir frambjóðendur að komavel fyrir. Málefni og stefnu-skrá (kosningaloforð) skipta
vafalaust miklu máli svo og útlit og
framkoma en þó má ætla að mik-
ilvægast af öllu sé að frambjóðendur
geti orðað hugsun sína skýrt, kunni
að koma fyrir sig orði. Það er reyndar
alkunna að orðfæri og líkingamál
stjórnmálamanna er afar fjöl-
breytilegt í aðdraganda kosninga og
þá geta komið fram ýmis nýmæli. Í
flestum tilvikum er það svo að ný-
mælin eru auðskilin. Sem dæmi má
nefna orðasambandið kortéri fyrir
kosningar í merkingunni ‘á lokastigi
kosningabaráttu; á síðustu stundu’,
t.d.: Ódýrt áróðursbragð kortéri fyrir
kosningar (Blaðið 20.5.06). Þetta
kann að hljóma vel í eyrum margra
og stuðlasetning (korter – kosningar)
teystir búninginn. Öðrum kann að
finnast notkun orðsins kortér lítt til
fyrirmyndar en þar er á ferðinni
tökuorð úr dönsku frá miðri 19. öld.
Umsjónarmaður hefur reyndar van-
ist myndinni korter en afbrigðið kort-
ér mun vera algengt.
Í eftirfarandi dæmum sýnist merk-
ingin að vísu skýr en umsjónarmanni
virðist ekki blasa við hver vísunin er:
Aldan undir iljunum er kröftug og
sterk [um meðbyr í kosningabaráttu]
(Frbl. 3.5.06) og við finnum þessi skil
undir fótunum á okkur (Sjónv.
26.5.06). Umsjónarmaður hefur að
vísu mjög takmarkaða reynslu af sjó-
mennsku en telur þó afar óvenjulegt
að tala um öldu undir iljunum; hið
sama gildir um að finna e-ð undir fót-
unum. – Enn sérkennilegra er þó eft-
irfarandi dæmi: það sér undir iljarnar
á þriðja manni ‘hillir undir að þriðji
maður á lista nái kjöri’ (Sjónv. 27.5.06).
Orðasambandið það sér undir iljarnar
á e-m eða sjá mátti undir iljarnar á
e-m vísar til undanhalds eða flótta, til
manns á hlaupum. Hin nýja merking
styðst ekki við málvenju.
Nafnorðið liggjand_i, -a, kk.et.,
mun ekki vera algengt í nútímamáli
en það merkir ‘fallaskipti; það þegar
sjór er kyrr á mörkum aðfalls og út-
falls (eða við háflæði)’. Leiðari
Fréttablaðsins bar yfirskriftina Á
liggjandanum. Í meginmáli sagði:
Kjördagur er rétt eins og liggjand-
inn, stilla milli aðfalls og útfalls eða
kyrrðarstund milli kosningabaráttu
og þess veruleika sem felst í nið-
urstöðum kosninganna (Frbl.
27.5.06). Hér þykir umsjónarmanni
vel að orði komist og líkingin er full-
komlega skýr og
öllum auðskilin.
Orða-
sambandið bera
e-s staðar niður
vísar til sláttar,
ljár er borinn e-s
staðar niður. Það
er kunnugt í
beinni merkingu
‘bera ljá niður,
slá’ en einnig í yf-
irfærðri merk-
ingu ‘byrja, hefjast handa; athuga,
reyna fyrir sér’ og ‘kanna, athuga
e-ð’. Síðast talda merkingin mun vera
algengust í nútímamáli, t.d.: Það er
sama hvar er borið niður í bókinni,
alls staðar blasa við villur; það er
sama hvar borið er niður í greininni,
alls staðar er að finna hnökra og Við
bárum niður á Kleppsspítalanum
vegna tilfinningar okkar fyrir því
að … (Mbl. 2.4.06). Í nútímamáli ber
einnig við að orðasambandið sé notað
ópersónulega (e-n ber e-s staðar nið-
ur), t.d.: Okkur mun klárlega bera
aftur niður í Bretlandi [um fjárfest-
ingar] (Frbl. 6.4.06). Slík málnotkun
styðst hvorki við hefð né málvenju og
getur hún því ekki talist rétt. Auk
þess er hún órökrétt. Í hliðstæðum
eins og mig bar (af tilviljun) þar að og
bátinn bar að landi vantar geranda,
þ.e. orðmyndirnar mig og bátinn eru
nokkurs konar þolendur eða þema. –
Fjárfestar eru væntanlega (í flestum
tilvikum) gerendur, þeir bera e-s
staðar niður en þá ber ekki e-s staðar
niður. Menn þurfa ekki að kunna mál-
fræði til að skynja merkingarmuninn,
málkenndin vísar hér veginn.
Umsjónarmaður hefur nokkrum
sinnum vikið að ofnotkun nafnorða,
því sem kallað hefur verið nafn-
orðahröngl (e. substantivitis). Þetta
fyrirbrigði er svo algengt í fjölmiðlum
að sumum kann að finnast borið í
bakkafullan lækinn að tilgreina dæmi
um það. En til þess eru vítin að varast
þau og því skulu enn nokkur dæmi til-
greind: NN sagðist reikna með að á
næsta ári yrði ekki fyrir hendi eft-
irspurnarþrýstingur (Mbl. 19.5.06);
áfengið er að hafa [svo] áhrif á
ákvarðanatöku unglingsins (Útv.
29.4.06); … þjóðin sæti ekki við sama
borð og ESB-ríkin þegar kæmi að
ákvarðanatöku (Mbl. 1.4.06); verð-
bólgutölur fyrir maí hljóti að teljast
áfall fyrir framgang verðbólgumark-
miðsins (Mbl. 12.5.06); … veitti Fjár-
málaeftirlitinu betri, fleiri og meiri
rannsóknarúrræði (Mbl. 21.1.06);
enda voru um 300 viðskiptafærslur
gerðar strax á fyrsta hálftímanum
(Mbl. 21.1.06); fá Fjármálaeftirlitinu
meiri og víðtækari rannsóknarúrræði
(Mbl. 21.1.06) og meðferðarúrræði
gegn vandamálinu (Mbl. 19.1.06).
Úr handraðanum
Í Brennu-Njáls sögu segir: Þeir
báru að honum torf og grjót (Nj,
42.k.) og í Flateyjarbók stendur: þá
mælti Sveinn, að þeir mundi bera að
konungslykil [‘beita (vopna)valdi’], ef
eigi væri upp lokið. Í þessum dæmum
(og fjölmörgum öðrum) er sögnin
bera að notuð persónulega, þ.e. með
henni stendur frumlag sem jafnframt
er gerandi. Hún er hins vegar einnig
oft notuð ópersónulega en þá án ger-
anda og í allt annarri merkingu. T.d.
er skýr merkingarmunur á dæm-
unum mig bar (þar) að og ég bar e-ð
(eld) að e-u (bálkestinum). Eftirfar-
andi dæmi er ótækt þar sem ekki er
gætt að muninum á persónulegri og
ópersónulegri notkun: Þarf ekki að
koma á óvart … þótt sjálf tilkynn-
ingin [þ.e. tilkynninguna] beri brátt
að (Sjónv. 15.3.06).
Umsjónarmaður
hefur nokkrum
sinnum vikið að
ofnotkun nafn-
orða, því sem
kallað hefur
verið nafn-
orðahröngl (e.
substantivitis).
jonf@hi.is
ÍSLENSKT MÁL
Jón G. Friðjónsson 79. þáttur.
Sími 594 5000 - Fax 594 5001
Lynghálsi 4//110 Reykjavík//Lögg. fasteignasali Halla Unnur Helgadóttir
ÁSVALLAGATA - 101 RVK
LAUS STRAX
Skemmtileg íbúð á 4. hæð (efstu). Geymsla í kjallara, samtals 65,6
fm samkv. Fasteignamati ríkisins en mælist stærri. Tvö svefn-
herb, stofa, eldhús og baðherbergi.
Íbúðin er í göngufæri við Háskólann, kvosina og kjarnann í 101.
Íbúð sem fer fljótt. VERÐ 19,7 millj.