Morgunblaðið - 16.11.2006, Qupperneq 12

12 FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
„ÞJÓÐGÖRÐUM er komið á í tví-
þættum tilgangi. Annars vegar til
að varðveita náttúrufar til handa
komandi kynslóðum og hins vegar
til að gera almenningi kleift að njóta
umrædds landsvæðis. Þannig að
þegar friðlýst svæði er gert að þjóð-
garði er alltaf gert ráð fyrir að fólk
fái að njóta svæðisins eftir
ákveðnum reglum, sem miða að því
að svæðið skuli ekki hljóta skaða af
þeirri notkun sem fram fer.“ Þetta
segir Árni Bragason, forstöðumaður
náttúruverndar- og útivistarsviðs
Umhverfisstofnunar. Þjóðgarðar
hafa verið mikið í umræðunni að
undanförnu og því ekki úr vegi að
velta upp þeirri spurningu hvert
hlutverk þeirra sé og hvað leyfist og
hvað ekki innan þjóðgarðsmarka.
Að sögn Árna getur verið vanda-
samt að útbúa svæði þannig að nátt-
úrufarið sem skoða á skerðist ekki
um leið og það er skoðað. Segir
hann menn greina á um hversu
langt eigi að ganga í því að útbúa
svæði m.t.t. til aðgengis þannig að
t.d. hreyfihamlaðir geti komist að
og eins inn á hvaða svæði akstur
skuli leyfður. Bendir hann á að þeg-
ar þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfrum
var stofnaður fyrir þremur áratug-
um hafi risið miklar deilur um lokun
gamla vegarins sem lá meðfram
Jökulsá um Svínadal og Hólma-
tungur. Bendir Árni á að svæðið þar
sem gamli vegurinn lá sé talið
kjarnasvæði þjóðgarðsins og verð-
mætasta svæðið til gönguferða og í
því ljósi hafi þótt réttlætanlegt að
færa veginn.
Aðspurður segir Árni það í hönd-
um þjóðgarðsvarða viðkomandi
þjóðgarðs og starfsmanna Um-
hverfisstofnunar að taka afstöðu til
þess hvað megi og hvað ekki innan
þjóðgarðsmarka. Í framhaldinu
vinna þeir verndaráætlun fyrir um-
rædd svæði þar sem helstu
framkvæmdum er lýst og mat lagt á
þær. „Allar meiriháttar fram-
kvæmdir sem við förum í á þessum
svæðum þurfa að fara í gegnum
deiliskipulag og eru auglýstar,“ seg-
ir Árni og tekur fram að slíkt ferli
veiti nauðsynlegt aðhald, bæði frá
almenningi og frjálsum félaga-
samtökum.
Pláss fyrir nánast hvað sem er
Þar sem þjóðgarðar eru áfram á
forræði sveitarfélaga, hvað skipu-
lagsmál varðar, þó búið sé að tak-
marka landnýtinguna með því að
lýsa svæðinu sem þjóðgarði, getur
að sögn Árna komið upp sú staða að
viðkomandi sveitarstjórn vilji veita
leyfi fyrir ákveðinni framkvæmd,
t.d. lagningu vegar eða byggingu
hótels, sem Umhverfisstofnun legð-
ist gegn. Í slíkum tilfellum er hægt
að kæra ákvörðun Umhverfisstofn-
unar, sem er leyfisveitandi, og fer
málið þá til umhverfisráðherra sem
úrskurðar í því.
Aðspurður segir Árni starfsmenn
Umhverfisstofnunar starfa eftir
þeirri meginreglu að leyfðar séu
framkvæmdir innan þjóðgarða sem
séu afturhverfar, þ.e. feli í sér að
hægt verði að hverfa aftur til fyrra
horfs. Bendir hann á að nauðsynlegt
geti þótt að raska náttúrunni með
göngustígum og vegum, sem kalla á
jarðvegsskipti sem hafa í för með
sér varanlegar breytingar á landi,
til þess að koma í veg fyrir átroðn-
ingi annars staðar.
Spurður hvað leyfist innan þjóð-
garða svarar Árni: „Það er í raun
pláss fyrir nánast hvað sem er inn-
an þjóðgarðs svo fremi að starfsem-
in taki mið af markmiðum þjóð-
garðsins og hafi ekki í för með sér
varanlegar skemmdir.“ Bendir hann
máli sínu til stuðnings á að í þjóð-
görðunum bæði í Skaftafelli og
Snæfellsnesi sé sauðfjárbeit leyfð á
afmörkuðum svæðum en ekki
hrossabeit. Í bænum Bölta í Skafta-
fellsþjóðgarði sé rekin ferðaþjón-
usta með gistirýmum fyrir gesti
þjóðgarðsins. Í þjóðgarðinum í Jök-
ulsársgljúfrum er rekið barnaheim-
ili við Ástjörn, auk þess sem Ís-
lenskir fjallaleiðsögumenn gera út
starfsemi sína frá tjaldstæðinu inn-
an þjóðgarðsins í Skaftafelli. Nú
standi einnig til að færa golfvöllinn í
mynni Ásbyrgis, sem er að hluta ut-
an þjóðgarðsmarka, upp á túnin við
bæinn Ás sem er innan þjóðgarðs-
ins, til að auka rými við gestastofu
þjóðgarðsins.
Varðveita skal náttúrufar
sem og tryggja aðgengi
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Frá Skaftafelli Þegar friðlýst svæði er gert að þjóðgarði er alltaf gert ráð fyrir að fólk fái að njóta svæðisins eftir
ákveðnum reglum, sem miða að því að svæðið skuli ekki hljóta skaða af þeirri notkun sem fram fer.
Í HNOTSKURN
»Nú um stundir eru þrírþjóðgarðar á Íslandi,
þeir eru í Skaftafelli,
Jökulsárgljúfrum og á Snæ-
fellsnesi.
»Þingvellir eru einnig þjóð-garður, en Þingvellir eru
friðlýstir sem helgistaður
þjóðarinnar með sérlögum ár-
ið 1930, meðan hinir þrír þjóð-
garðarnir eru þjóðgarðar
samkvæmt 51. gr. náttúru-
verndarlaga.
Hvað má og hvað ekki í
þjóðgarði? Má t.d. reka
golfvöll í þjóðgarði eða
leyfa sauðfjárbeit? Silja
Björk Huldudóttir leit-
aði svara við þessum
spurningum og fleirum.
silja@mbl.is
BLÓÐBANKINN fékk í gær góð
viðbrögð við beiðni sinni um blóð-
gjafir. Blóðgjafar munu hafa
streymt í Blóðbankann eftir að frétt
um skort á blóði, m.a. vegna flens-
unnar, birtist á mbl.is. Alls gáfu 235
blóð, og er talið að met hafi verið sett
í fjölda blóðgjafa á einum degi.
Í tilkynningu frá Blóðbankanum
segir að enn sé þó þörf á meira blóði
þar sem mikið sé um veikindi og að
vonast sé til að fleiri gefi blóð á næst-
unni. Mest vantar af O- og A-blóð-
flokkum en allt blóð er þó vel þegið.
Virkir blóðgjafar eru hvattir til þess
að gefa blóð sem fyrst.
,,Við biðjum þá sem ekki hafa gef-
ið áður að koma í næstu viku af því að
það tekur lengri tíma að afgreiða
þá,“ segir Sigríður Ósk Lárusdóttir,
deildarstjóri Blóðbankans, í samtali
við Fréttavef Morgunblaðsins í gær.
Blóðbankinn verður opinn klukk-
an 8–19 í dag.
Líklega
met í Blóð-
bankanum
Eftir Kjartan Jónsson
„HVERT einasta barn á rétt á að fá að um-
gangast bæði föður sinn og móður.“ Þetta
sagði Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi for-
seti Íslands, í ávarpi sínu á ráðstefnunni Feður
í samfélagi nútímans á Nordica hóteli, á fyrsta
feðradeginum hér á landi.
Fyrirlesurum varð tíðrætt um þjóðfélags-
breytingar á Vesturlöndum síðustu aldirnar,
sérstaklega á Íslandi, og áhrif þeirra á líf fólks.
Í bændasamfélaginu voru kynslóðirnar saman
og börn ólust jafnt upp hjá feðrum sínum og
mæðrum. Með þéttbýlismyndun og sérhæf-
ingu atvinnulífs fóru feður út af heimilunum til
að afla fjár til framfærslu fjölskyldunnar. Sér-
stakur gestur ráðstefnunnar, Tom Berdshaw
frá samtökunum The National Information
Center on Fatherhood á Bretlandseyjum,
benti á að við slíkar aðstæður hefði fólk farið
að ræða um sértæka verkaskiptingu kynjanna
í heimalandi hans. Hann sýndi fram á hvernig
breytingar á efnahagsumhverfinu hefðu
breytt högum fjölskyldnanna og benti á að
rannsóknir hefðu sýnt að feður væru jafn fær-
ir um að ala upp börn og mæður af því að for-
eldrahlutverkið væri lært. En hvernig sem
verkaskiptingu fjölskyldunnar er háttað skipt-
ir öllu máli að börn alist upp með fullorðnu
fólki sem lætur velferð þeirra sig öllu varða.
Gísli Gíslason, formaður Félags ábyrgra
feðra, benti á að sátt ríkti í samfélaginu um
launajafnrétti kynjanna en spurði hvort sátt
ríkti um foreldrajafnrétti, að báðir foreldrar
bæru jafna ábyrgð í uppeldi barna sinna.
Hann fór yfir stöðu forsjárlausra foreldra, en
96% þeirra eru feður, og benti á að brýnt væri
að lagfæra ýmislegt varðandi hagi þeirra. Þar
sem réttindi og skyldur tengjast lögheimili
barns hefur sameiginleg forsjá mjög litla þýð-
ingu án þess.
Af þeim börnum sem fæðast á Íslandi eru
26% meðlagsbörn. Erlendar kannanir sýna að
börn frá föðurlausum heimilum eru mun lík-
legri til að eiga erfitt uppdráttar í lífinu en þau
sem alast upp hjá báðum foreldrum. Á árunum
2002–2005 voru 77% þeirra barna sem Barna-
verndarstofa hafði afskipti af úr hópi meðlags-
barna og 56% þeirra sem barnaverndarnefndir
höfðu afskipti af á árunum 2002–2004.
Félagsmálaráðherra, Magnús Stefánsson,
tók í ávarpi sínu undir að hér væri vandi á
ferðum sem leiddi til þess að margir forsjár-
lausir feður í fjárhagserfiðleikum leiddust út í
að vinna svart, því að taka má allt að 75%
launa þeirra upp í skuldir. Hann benti einnig á
að Ráðgjafarstofa heimilanna hefði bent á að
einhleypt fólk væri í áberandi miklum fjár-
hagsvandræðum.
Dr. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor í fé-
lagsfræði, sagði að foreldrar ættu ekki að
koma sér hjá því að útkljá sín mál með því að
láta börn skera úr um hjá hvoru þeirra þau
vildu búa við sambúðarslit. Hún benti á að
fræðimenn legðu nú áherslu á að velferð barna
og fullorðinna fælist í tengslum fólks í fjöl-
skyldum og að mikilvægt væri að huga að
þeim þætti við breytingar á högum þess. Mik-
ilvægt væri að skilgreina hvað fælist í sameig-
inlegri forsjá og að lögheimili barna yrði í
framtíðinni skráð hjá báðum foreldrum við
sambúðarslit.
Breytt staða barna rædd á feðradegi
Hvert barn á rétt á að fá að umgangast bæði föður sinn og móður, segir Vigdís Finnbogadóttir
Réttindi barna Vigdís Finnbogadóttir, fyrr-
verandi forseti Íslands, ræddi réttindi barna
á ráðstefnunni Feður í samfélagi nútímans.
♦♦♦
LÖGREGLAN á Akranesi hefur
upplýst tvo bruna sem urðu í bæn-
um í júní í sumar. Um var að ræða
bruna við Sementsverksmiðjuna
þar sem kveikt var í brettastæðum
og bruna í birgðastöð Olís við Hafn-
arbraut þar sem kveikt var í tanki
með tjöruhreinsi. Í báðum tilfellum
varð tjón umtalsvert, bæði á mun-
um og mannvirkjum. Nú í vikunni
bárust upplýsingar til lögreglu sem
urðu til þess að gerendur í mál-
unum fundust. Reyndust það vera
tveir 13 ára drengir sem höfðu
kveikt í á báðum stöðum.
Drengirnir hafa verið teknir til
viðtals hjá lögreglu og játuðu þeir
báðir verknaðinn skýlaust. Dreng-
irnir eru ósakhæfir sökum aldurs
og hafa mál þeirra verið send fé-
lagsmálayfirvöldum til umfjöllunar.
Tveir drengir
kveiktu í á Akra-
nesi í sumar
JÓNÍNA Bjartmarz umhverfis-
ráðherra er nú stödd í Nairobi í
Kenía þar sem ráðherrafundur
Loftslagssamnings Sameinuðu
þjóðanna hófst í gærdag. Hún á að
flytja ræðu fyrir Íslands hönd um
klukkan átta árdegis í dag að ís-
lenskum tíma. Hægt verður að
fylgjast með ráðherranum flytja
ræðuna í beinni vefútsendingu á
heimasíðu ráðuneytisins.
Umhverfisráð-
herra í beinni