Morgunblaðið - 20.04.2007, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 20. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
GERT er ráð fyrir að allir söfn-
uðir og stofnanir Þjóðkirkjunnar –
allt þjóðkirkjufólk – kynni sér álits-
gerðina „Drög að
ályktun, til kynningar
og umræðu“ ásamt
blessunarformum
staðfestrar samvistar,
sem kynnt voru á
prestastefnu og
kirkjuþingi á sl. ári.
Þetta hófst með því
að á prestastefnu 2005
var „þeim eindregnu
tilmælum“ beint til
biskups að brugðist
yrði við „óskinni um
að þjóðkirkjan komi
að hjúskaparstofnun
samkynhneigðra para
með hliðstæðum hætti
og þegar um karl og
konu er að ræða“.
Um hvað
snýst málið?
Málið varðar okkur
öll, en samkvæmt
verkferli fær presta-
stefna það til umfjöll-
unar í annað sinn
næstkomandi miðviku-
dag, 25. apríl og
kirkjuþing á að afgreiða það í
haust. Þá þarf að meta hvort nægi-
leg umfjöllun hafi farið fram og þá
skiptir máli að þú hafir kynnt þér
málið og helst gefið álit. Hér verður
ekki farið efnislega yfir gögnin
(http://www.kirkjan.is/samkyn-
hneigdogkirkja) en ástæða er til
spyrja: Um hvað snýst „málið“?
Allt frá 1999 hefur prestum verið
heimil aðkoma að staðfestri samvist
með kirkjulegri athöfn, eða í 8 ár.
Sú athöfn hefur verið kölluð bless-
un. Í áðurnefndum gögnum er ekki
lögð til nein breyting á þessu fyr-
irkomulagi. Engin. Um hvað snýst
þá „málið“?
Í gögnunum er heldur ekkert
rætt um að það sé ósk samkyn-
hneigðra para að fá
vígslu í kirkju. Hvergi.
Ályktun prestastefnu
2005 fór þó nærri
þessum kjarna máls-
ins, en forðaðist að
nota orðið vígsla.
Hvers vegna er þetta
orð svona eldfimt?
Inngangur kenn-
ingarnefndar
Lítum aðeins á það
sem kemur fram í inn-
gangi kenninga-
nefndar. „[Á und-
anförnum misserum
hefur] umræðan hér á
landi æ meir beinst að
því hvort staðfest sam-
vist verði skilgreind
sem hjúskapur og
hjónaband og prestar
verði vígslumenn […]
Á vettvangi þjóð-
kirkjunnar hefur ekki
verið tekin formleg af-
staða til aðkomu
presta að stofnun stað-
festrar samvistar,
hvort þar skuli vera athöfn hliðstæð
hjónavígslu eða hvort um sé að
ræða blessun líkt og þegar borg-
aralega gift hjón æskja blessunar
prests yfir hjónaband sitt. Löggjaf-
inn hefur ekki stigið það skref að
breyta skilgreiningu á hjónaband-
inu. Ljóst er að sú skilgreining er
mótuð af sögulegum og menningar-
legum þáttum ekki síður en hefð og
játningu kirkjunnar.“
Við þetta er þrennt að athuga
1: Karl og kona hafa ekki einka-
rétt á því að nota orðið „hjúskap-
ur“, enda hefur umræðan lítið snú-
ist um það heldur hefur það
einfaldlega verið gert áreynslulaust,
á meðan orðin ‚hjón og hjónaband
hafa reynst hefðbundnari. Það, að
prestar verði „vígslumenn“, felur
ekki annað í sér en að þeir gangi
frá löggerningi, eins og í hjóna-
vígslu, því „vígsla“ hjúskapar í lút-
ersku samhengi vísar fyrst og
fremst til benedictio = þ.e. í fyr-
irbæn hjúskaparins, Guði til dýrðar.
Giftingarathöfn þjóðkirkjunnar er
fyrst og fremst guðsþjónusta.
2: Karl og kona í hjónabandi hafa
ekki heldur einkarétt á því að nota
orðið „hjón“, eins og sjá má í skýr-
ingu laga nr. 65 frá 27. júní 2006. Í
kafla um „nokkur lagatæknileg at-
riði“ segir: „Hugtakið hjón í laga-
texta ber ætíð að skýra svo að það
taki bæði til karls og konu í hjú-
skap og tveggja einstaklinga í stað-
festri samvist.“ Nú gildir því sú
skilgreining löggjafans að orðið
„hjón“ nær yfir gagn- og samkyn-
hneigð pör í báðum þessum lögum.
Breytingin er framandi um sinn, en
tíminn mun venja okkur við útvíkk-
un hugtaksins „hjón“ á sama hátt
og orðabækur hafa nú tekið í sátt
að karlar „giftast“. Slíkt var fráleitt
áður fyrr. Karlar kvonguðust eða
kvæntust, eða tóku sér konu(r) til
lengri eða skemmri tíma. Oftast
gegn hæfilegu gjaldi. Allt fer eftir
því hvað er viðtekið í samfélaginu á
hverjum tíma. Sú hugsun var t.d.
viðtekin á tímum Grágásar að
„hjón“ merkti búalið eða heim-
ilisfólk til sveita. Þá var talað um
gildleika bænda eftir því hvort þeir
höfðu margt eða fátt hjóna. Nú
dettur víst fæstum í hug að „gild-
leiki“ merki ríkidæmi, hvað þá að
það megi mæla í hjónum!
3: Það er ljóst að margir óska
þess að staðfest samvist fái jafna
stöðu hjónavígslu. Orðið „hjón“ eða
önnur orð skipta ekki meginmáli –
heldur að athafnir sam- og gagn-
kynhneigðra séu eins. Hvorki meiri,
né minni. Kjarni málsins er sá að
athafnir samkynhneigðra eru og
verða aðgreiningartæki, af því þær
eru ekki vígslur í hugum fólks.
Þessu á að viðhalda, samkvæmt
drögum kenningarnefndar.
Þjóðkirkjan hefur aldrei rætt
um vígslu í staðfesta samvist
Í opinberri skýrslu frá 2004 er
þjóðkirkjan hvött til að ræða um
kirkjulega vígslu staðfestrar sam-
vistar. Það hefur aldrei verið gert
og „drög“ kenningarnefndar fjalla
alls ekki um „kirkjulega vígslu“.
Í inngangi segir að „formleg af-
staða“ hafi ekki verið tekin til þess
„hvort þar [innan þjóðkirkju] skuli
vera athöfn hliðstæð hjónavígslu,
eða hvort um sé að ræða blessun
líkt og…“
Kenningarnefnd vísar sem sagt í
umræðuleysi um málið sem rök fyr-
ir því að ekki sé rætt um málið! Og
nefndin nýtir ekki prestastefnu-
samþykktina frá 2005 sem tilefni til
að ræða um vígslur í staðfesta sam-
vist. Allt er innmúrað í þögn um
það sem heiðarlegt væri að útskýra.
Þjóðkirkjan og
staðfest samvist –
umhugsunarefni
Hulda Guðmundsdóttir
skrifar um þjóðkirkjuna
og samkynhneigð
Hulda Guðmundsdóttir
Höfundur er kirkjuþingsfulltrúi leik-
manna í Snæfellsness-, Dala- og
Borgarfjarðarprófastsdæmum.
»Kjarni máls-ins er sá að
blessunarathöfn
er og verður að-
greiningartæki,
ef málið er ekki
útskýrt. Er það
það sem við
viljum?
SVEIGJANLEGRI skólaskil eru
rétt við dyrnar og eru þegar í mikilli
þróun. Hundruð grunnskólanema í
10. bekk grunnskóla taka nú náms-
áfanga í framhaldsskóla. Tveir fram-
haldsskólar í Reykjavík hafa þegar
lýst því yfir að þeir muni bjóða nem-
endum úr níunda bekk grunnskóla
að hefja nám í skólunum án þess að
hafa lokið samræmdum prófum í 10.
bekk. Þegar er í gangi tilraunaverk-
efni skylt þessu á Akureyri. Mennta-
ráð hefur þegar óskað eftir því að fá
að taka við rekstri eins framhalds-
skóla í Reykjavík í tilraunaskyni.
Meðal þess sem menntaráði gengur
til er að fá enn frjálsari hendur til
þess að auka sveigjanleg skólaskil á
milli grunnskóla og framhaldsskóla.
Niðurnjörvað skólakerfi þar sem allt
er óhagganlegt og nemendum gert
skylt að fara á sama hraða og með
sama hætti í gegnum sitt skólanám
án tillits til þroska og hæfni er úrelt.
Um það eru væntanlega allir sam-
mála. Ég lít á það sem skyldu skóla-
yfirvalda í Reykjavík að bregðast við
þeirri jákvæðu þróun sem orðið hef-
ur að þessu leyti og ýta
undir hana eftir því sem
efni standa til. Það mun
leiða til þess að sumir
nemendur munu eiga
þess kost að fara hraðar
í gegnum grunnskóla en
nú er gert ráð fyrir og
aðrir munu taka sér
lengri tíma, óski þeir
þess. Þannig virkar
sveigjanleiki til beggja
átta og er í raun grund-
vallarforsenda þess að
við getum talað um að
hér sé á boðstólum nám sem er ein-
staklingsmiðað eins og að er stefnt.
Hægt er að færa fyrir því rök að við
sinnum ekki nægilega þeim nem-
endum sem finna ekki viðnám sinna
krafta í grunnskólunum og við get-
um einnig fært fyrir því rök að við
ýtum frá okkur nemendum sem geta
náð árangri en þurfa til þess lengri
tíma. Þannig má benda á að t.d. nem-
endur sem koma inn í grunnskóla er-
lendis frá, íslenskir eða erlendir,
geta kosið að undirbúa sig betur
undir framhaldsskólann heldur en
hinn almenni nemandi með lengri
skólavist í grunnskólanum. Sveigj-
anleiki getur þýtt meiri hraða en
sveigjanleiki getur al-
veg eins þýtt hægari
ferð.
Markvisst starf í
þágu menntunar
Þær stöllur úr
kennaraforystunni
Þorgerður Laufey
Diðriksdóttir og Elna
Katrín Jónsdóttir
virðast komnar í kapp.
Báðar skrifa blaða-
greinar sem birtust á
síðustu dögum í
Morgunblaðinu og fjalla um svipað
efni. Þær vísa í að verið sé að vinna
úr hinu svokallaða tíu punkta sam-
komulagi Kennarasambands Íslands
og menntamálaráðherra og kvarta
sáran undan því að menntaráð
Reykjavíkur skuli vinna samtímis að
sömu málum í stað þess væntanlega
að bíða þar til þær eru tilbúnar með
sitt svo sem varðandi sveigjanleg
skólaskil. Tíu punkta samkomulagið
er ekki langt en tekur engu að síður
á viðamiklum þáttum skólastarfsins
og mikilvægum hagsmunamálum
kennara. Reykjavíkurborg starf-
rækir 39 grunnskóla og 81 leikskóla.
Auk þess styður borgin rekstur 16
einkarekinna leikskóla og fimm
einkarekinna grunnskóla. 18 tónlist-
arskólar starfa í Reykjavik með fjár-
hagslegum stuðningi borgarinnar. Í
leik- og grunnskólum borgarinnar
eru um 21.000 nemendur. Mennta-
mál eru stærsti málaflokkur borg-
arinnar í ýmsu tilliti. Rúmlega helm-
ingur útsvarsgreiðslna rennur til
menntamála enda óhætt að fullyrða
að almenn eining ríki um að fátt sé
mikilvægara en menntun komandi
kynslóða. Tíu punkta samkomulag
Kennarasambands Íslands og
menntamálaráðherra var merkur
áfangi en það þýðir ekki að starfsemi
menntaráðs hægi á sér eða liggi í
dvala þar til úrvinnslu þess sam-
komulags er lokið. Þetta má vera
ljóst. Menntaráð hefur starfað öt-
ullega á þessu kjörtímabili í ágætri
samvinnu minnihluta og meirihluta.
Á meðan einu kvartanirnar sem
fram koma eru að ráðið vinni hratt
hef ég ekki áhyggjur af framhaldinu.
Vandi fylgir vegsemd hverri
Á fundi menntaáðs hinn 19. febr-
úar sl. var farið yfir mjög vandaða
skýrslu sem fjallar um sveigjanleg
skil skólastiga. Skýrslan var unnin
fyrir menntaráð af fagfólki ásamt
fulltrúa foreldra og rétt að benda á
að hægt er að nálgast hana á heima-
síðu menntaráðs (www.grunn-
skolar.is) undir liðnum útgefið efni.
Þorgerður Laufey er áheyrn-
arfulltrúi í menntaráði f.h. Kenn-
arafélags Reykjavíkur. Samþykkt
var í ráðinu að hefja þegar vinnu í
samræmi við tillögur þær sem fram
koma í skýrslunni. Var það sam-
þykkt samhljóða og engar at-
hugasemdir gerðar, fyrirvarar eða
bókanir. Ummæli Þorgerðar Lauf-
eyjar varðandi þetta þar sem hún
segir í umræddri blaðagrein að ekki
sé „réttlætanlegt að framkvæma
með einhliða ákvörðun meirihluta
borgaryfirvalda“ eru þess vegna
beinlínis röng og villandi. Slíkur
málatilbúnaður sæmir ekki grein-
arhöfundi.
Eru skilvirk vinnubrögð orðin vandamál?
Júlíus Vífill Ingvarsson
skrifar um grunnskólanám
og sveigjanleg skólaskil
»… enda óhætt aðfullyrða að almenn
eining ríki um að fátt sé
mikilvægara en mennt-
un komandi kynslóða.
Júlíus Vífill Ingvarsson
Höfundur er formaður menntaráðs.
MÓÐIR mín er að verða 88 ára
gömul. Hún hefur sl. 10 ár búið í þjón-
ustuíbúð í Reykjavík og þar hefur
lengst af farið vel um
hana. Núna er heilsa
hennar orðin þannig
að hún er komin á
sjúkrahús og var síð-
ast þegar athugað var
nr. 7 á biðlista á hjúkr-
unarheimili. Hún spyr
í sífellu – hvað verður
nú um mig ? Ekki að
furða þó gamla konan
spyrji því umræða síð-
ustu ára hefur verið
um biðlistana á hjúkr-
unarheimili. Margar
fjölskyldur eru ráð-
þrota, heilsulitlir eig-
inmenn/konur hafa
þurft að sinna maka
sínum heima án þess
að hafa líkamlega
krafta eða heilsu til og
gengið þannig á lífs-
gæði sín, en um leið
sparað samfélaginu
mikil útgjöld.
Stefna fagaðila hef-
ur líka verið á þann
veg að allir eigi að fá að búa heima.
Að sjálfsögðu vilja allir búa heima
hjá sér eins lengi og þeir geta en svo
kemur að þeim tímapunkti að það
gengur ekki lengur.
Móðir mín bíður nú inni á Land-
spítala háskólasjúkrahúsi eftir að
pláss á hjúkrunarheimili losni –
og ósjálfrátt erum við systkinin far-
in að fylgjast með dánartilkynningum
um hvort nokkur hafi látist á hjúkr-
unarheimilunum þar sem hún er á
biðlista. Eflaust eru margir í sömu
stöðu og við, því það eru 400 aldraðir
sem bíða eftir plássi í Reykjavík og
þeir hljóta að eiga aðstandendur sem
hafa áhyggjur af ástandi mála. Okkur
ber að virða og hugsa vel um aldrað
fólk – foreldra okkar – ömmur og afa
– og telja ekki eftir að búa þeim ör-
yggi með góðri umhugsun.
Á Selfossi eru málin leyst á annan
hátt. Þeir sem þurfa á hjúkrunarrými
að halda eru núna sendir austur á
Kirkjubæjarklaustur, þangað eru 200
km. Fjölskylda og vinir í a.m.k. 200
km fjarlægð og sá aldraði þekkir eng-
an þar. Ætli það sé ekkert vandamál
að skutlast í heimsókn?
Í haust verður tekin í notkun ný
álma við Heilbrigðisstofnun Suður-
lands á Selfossi. Þangað fara þeir
sjúklingar sem nú dveljast á öldr-
unardeildinni Ljósheimum – sem í
mörg ár hefur verið á undanþágu
heilbrigðiseftirlitsins hvað húsnæðið
varðar. Það fjölgar því ekki hjúkr-
unarrýmunum í haust á Árborg-
arsvæðinu. Ekki má tala um dval-
arheimili – það er ekki
„in“ í dag. Það má ekki
einu sinni ræða dval-
arheimili sem í væru litl-
ar íbúðir en ekki ein-
staklingsherbergi.
Það hefur raunar verið
talað mikið, en bara tal-
að, verkin láta bíða eftir
sér og vandinn bara
eykst.
Fyrir 4 árum þegar
kosið var til Alþingis –
við síðustu og þar síðustu
sveitarstjórnarkosningar
voru þessi mál í brenni-
depli og allir lofuðu að
leysa vandamálið. Það
virðist sem þegar kosið
er til Alþingis þá séu
þetta málefni sveitarfé-
lagsins og svo öfugt í
sveitarstjórnarkosn-
ingum.
Það vilja allir verða
gamlir en hvernig er að
vera gamall og heilsulítill
á Íslandi í dag ?
Hvernig er að vera gamall og
heilsulítill á Selfossi og geta búist við
því að verða sendur „bara á eitthvert
dvalar-/hjúkrunarheimili“ þegar og ef
sú staða kemur upp, á einhvern stað
einhvers staðar á landinu þar sem
laust er pláss og þú þarft nauðsyn-
lega á hjúkrunarrými að halda ? Já,
sem betur fer þá finnast ennþá dval-
arheimili – bara ekki á Selfossi.
Á Selfossi og víðar er rætt um
byggingu leikskóla og íþróttahúsa og
þau byggð en þegar kemur að öldr-
uðum þá horfir málið öðruvísi við –
aldraðir eiga líka rétt – þeir hafa
byggt upp þetta samfélag og þeir
halda áfram að greiða sín „leik-
skólagjöld“ þar til yfir lýkur. Við höf-
um líka skyldur gagnvart þeim. Þeir
eru margir þjakaðir af sektarkennd
vegna tilveru sinnar en umfjöllun um
þeirra mál eykur oftar en ekki á þá
kennd.
Hugum því vel að því hvert at-
kvæði okkar fer núna í vor – hverjum
treystum við best fyrir þessum mál-
um? Hvernig ætla aðstandendur
aldraðra að kjósa í vor? Vilja þeir
óbreytt ástand?
Hvað verður
um mömmu?
Guðfinna Ólafsdóttir skrifar
um biðlistana á hjúkrunar-
heimilin í Reykjavík
Guðfinna Ólafsdóttir
»Móðir mínbíður nú inni
á Landspítala
háskólasjúkra-
húsi eftir að
pláss á hjúkr-
unarheimili
losni.
Höfundur er læknafulltrúi og
á aldraða móður
smáauglýsingar
mbl.is