Morgunblaðið - 27.05.2007, Blaðsíða 36

samkynhneigð og biblían
36 SUNNUDAGUR 27. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
S
ÉRA Bjarni Karlsson hef-
ur einbeitt sér meira að
kynlífssiðfræði en sókn-
arbörnunum undanfarið
en hann hefur verið í
námsleyfi síðustu fimm mánuði.
Ástæða leyfisins er meistararitgerð
sem Bjarni er að vinna við guð-
fræðideild Háskóla Íslands og stóra
spurningin sem hann er að fást við í
ritgerðinni er þessi: Á íslenska þjóð-
kirkjan að opna hjónabandið fyrir
samkynhneigðu fólki?
„Þetta er spurningin sem ég spyr í
upphafi og er að svara allan tímann,“
segir Bjarni. Í stuttu máli svarar
hann því játandi að samkynhneigðir
eigi að hafa aðgang að hjónabandinu
en ritgerðin er um 200 blaðsíður.
Hann spyr hvað það sé í kristnum
trúararfi sem styðji við kynöryggi og
kynheilsu og kemst að því að það sé
ekki eitt heldur allt. Hann horfir ekki
á viðfangsefnið frá sjónarhóli skipu-
lags og stjórnunar heldur segir þetta
vera „guðfræði neðan frá, frekar en
ofan frá.“
„Ég bankaði upp á fyrir bráðum
þremur árum hjá dr. Sólveigu Önnu
Bóasdóttur siðfræðingi, sem starfar
hjá Reykjavíkurakademíunni um
leið og hún er stundakennari við guð-
fræðideildina. Ég fékk hana til að
leiðbeina mér og var búinn að lesa
mér til í tvö ár áður en ég fór í náms-
leyfið. Það eru þvílík forréttindi að
hafa fengið frí á launum til þessa,“
segir Bjarni og kallar leyfið „himna-
sendingu“. „Öllu fólki er nauðsynlegt
einhvern tímann á ævinni að standa
upp frá sínu starfi, varpa af sér byrð-
unum og endurnýja kraftana.“ Hann
hefur starfað samfleytt sem prestur
frá 1990 og 1. júní næstkomandi hef-
ur hann verið sóknarprestur í Laug-
arneskirkju í níu ár.
Kirkjan aðili að réttlæti og
ranglæti
„Málefni samkynhneigðra eru
mikið rædd í þjóðfélaginu og þjóð-
kirkjunni. Það þarf að nást sátt varð-
andi stöðu samkynhneigðs fólks í
okkar samfélagi. Annað er óásætt-
anlegt. Kirkjan sem afl er aðili að
bæði réttlæti og ranglæti í samfélag-
inu og er samábyrg með öllum öðr-
um stofnunum um það sem hægt er
að kalla félagslegt og menningarlegt
ranglæti.“
Hugtak sem Bjarni fæst mikið við
í ritgerðinni er kynverund, sem hann
skilgreinir sem hæfni manneskj-
unnar til að stíga út fyrir sjálfa sig og
skapa djúp og innihaldsrík tengsl.
Hann vill gjarnan að þetta hugtak
festi sig í sessi í íslensku máli.
Umfjöllun um réttindi samkyn-
hneigðra er nátengd réttindum
kvenna, að sögn Bjarna. Hann skoð-
ar málið út frá sjónarhóli þeirra sem
þola ranglæti, lifa ekki við kynferð-
islegt öryggi eða njóta ekki kyn-
frelsis. Hann veltir jafnframt fyrir
sér hvaðan þetta ranglæti sé komið
og kemst að því að maðurinn sé ekki
svona vondur í eðli sínu heldur
stjórnist hann af ótta sínum við
dauðann. „Við tortryggjum efn-
isheiminn og líkamann vegna þess að
okkur virðist það vera hann sem
dregur okkur í gröfina.“ Samkvæmt
því sem má kalla platónskan krist-
indóm höfum við tvískipt veru-
leikanum í hið andlega og efnislega í
tilraun til að takast á við þennan
ótta.“
Hið karllæga vald
„Svo hefur það gerst í menningu
okkar að við höfum karlkennt hið
andlega og kvengert við efnislega.
Við tölum um guð föður og móður
jörð. Við höfum tileinkað hinu karl-
lega skynsemi, festu, stjórnun. En
við höfum tileinkað konunni líkam-
ann, náttúruna og allar hinar líkams-
miðuðu tilfinningarnar. Við höfum
gríðarlega þörf til að hafa stjórn á
efnisheiminum af því að við óttumst
hann. Og það hefur einhvern veginn
gerst að við höfum gert valdamis-
vægi kynferðislega aðlaðandi þar
sem karlmaðurinn er ríkjandi og
konan víkjandi. Þetta er ævaforn
arfleifð sem tengist tvíhyggjunni,“
segir hann og ræðir um þetta sem
skort á kynöryggi og kynheilsu.
„Klám snýst til dæmis ekki um nekt
heldur um að sýna kynferðisleg sam-
skipti þar sem viðfangið er auð-
mýkt,“ útskýrir hann.
„Af hverju erum við þá svona
hrædd við samkynhneigð?“ spyr
Bjarni og svarar: „Það er vegna þess
að samkynhneigð sambönd brjóta
upp þetta ævaforna valdakerfi karla
yfir konum, hið gagnkynhneigða
valdamunstur. Samkynhneigt par
hefur stigið út úr rammanum og
samþykkt tilfinningar sem eru ekki í
meginstraumnum.“
Hann segir karllæga valdið vilja
stýra efnisheiminum og samkyn-
hneigðir, og þá sérstaklega hommar,
séu svikarar við þennan málstað.
Þeir ögri samfélaginu jafnvel meira
en lesbíur. „Karlaveldinu finnst í lagi
með lesbíur nema hvað að það er
ákveðin móðgun því karlarnir eiga
ekki séns í þær. Hommarnir eru
mikil ögrun því þeir eiga að vera með
í okkar liði en svíkja málstaðinn.“
Bjarni spyr líka hvaða þættir það
séu í kristinni trú sem styðja við kyn-
öryggi og kynheilsu og notast við
skilgreiningar frá Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnuninni WHO í þeim efn-
um. Hann svarar því til að það sé
„ekki eitt heldur allt. Kristin hefð
hefur allar forsendur til þess að vera
varnarþing kynverundarinnar,“ seg-
ir hann.
Jafningjasamskipti aðlaðandi
„Trúin færir okkur þá frétt að
jafningjasamskipti séu kynferðislega
aðlaðandi og yfir höfuð bæði mögu-
leg og æskileg. Við þurfum ekki að
gera valdamisvægi kynferðislega að-
laðandi. Jafningjasamskipti eru það
sem er spennandi og áhugavert. Jes-
ús Kristur iðkaði jafningjasamskipti
við allt fólk og endurskilgreindi fyrir
okkur hvað það er að vera sönn
manneskja. Karlmennska mín þarf
ekki og má ekki vera fólgin í því að
meðhöndla þvingunarvald.“
Eftirfarandi þrjá punkta notar
Bjarni í ritgerðinni. Í fyrsta lagi er
líkaminn góður og það sem honum
viðkemur. Í öðru lagi eru jafningja-
samskipti bæði möguleg og erótísk. Í
þriðja lagi eigum við að hugsa mann-
miðlægt þegar við hugsum siðferð-
islega, sumsé ekki ofan frá heldur út
frá hinu lifaða lífi, því að guð hefur
Guðfræði neðan frá
Morgunblaðið/G.Rúnar
Í Laugardalnum Bjarni á heima nærri Laugardalnum en hann fer þangað ásamt konu sinni Jónu Hrönn, sem einnig er prestur, oft í viku í göngutúra um
dalinn og eru þau þá iðulega að semja saman prédikanir og segir hann það hafa reynst þeim vel að vinna með þessum hætti.
Bjarni Karlsson, prestur
í Laugarneskirkju, vill að
þjóðkirkjan opni hjóna-
bandið fyrir samkyn-
hneigðu fólki og vinnur
að ritgerðarskrifum um
þetta málefni. Inga Rún
Sigurðardóttir ræddi við
hann um karlaveldi, kyn-
verund, kynfrelsi og
margar stærstu spurn-
ingarnar sem fólk tekst á
við í nútímasamfélagi.
Í HNOTSKURN
»Í stefnuyfirlýsingu nýrrarríkisstjórnar Sjálfstæð-
isflokks og Samfylkingar er
að trúfélögum verði veitt
heimild til að staðfesta sam-
vist samkynhneigðra.
»Tillaga hóps presta ogguðfræðinga um að prest-
um verði heimilt að annast
hjónavígslu samkynhneigðra
var felld með 64 atkvæðum
gegn 22 á prestastefnu í Húsa-
vík í lok apríl.
»Kirkjuþing verður haldið ákomandi hausti og má bú-
ast við því að þar verði teknar
stefnumótandi ákvarðanir í
málefnum samkynhneigðra.