Morgunblaðið - 27.05.2007, Blaðsíða 40

íslendingabyggðir
40 SUNNUDAGUR 27. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
H
jónin Björgólfur Guð-
mundsson og Þóra
Hallgrímsson voru í
Winnipeg í Kanada
fyrir skömmu í
tengslum við opnun skrifstofu Lands-
bankans í borginni. Þau notuðu tæki-
færið og heimsóttu slóðir ættmenna
sinna í Argyle áður en þau héldu aft-
ur heim til Íslands.
Saga Íslendinga vestra utan Utah
spannar rúmlega 130 ár. Þeir settust
að við Winnipegvatn haustið 1875 og
á næstu árum dreifðust þeir um sveit-
irnar í nágrenninu og reyndar víðar.
Þeir könnuðu aðstæður í Argyle í
suðvesturhluta Manitoba 1880 og
fluttu þangað vorið eftir. Þessir flutn-
ingar drógu Björgólf og Þóru á svæð-
ið á dögunum og þau komust í snert-
ingu við liðna tíð sem þau aðeins
þekktu af afspurn.
Merkileg saga
Íslendingar stofnuðu fjórar kirkju-
sóknir í Argyle, þ.e. í Brú 1884, á
Grund 1885, í Glenboro og Baldur
1903. Björgólfur og Þóra tengjast
þessu svæði fjölskylduböndum.
Langalangamma Björgólfs, Sigríður
Jónsdóttir, hvílir í Grundarkirkju-
garði þar sem afi Þóru, séra Friðrik
Hallgrímsson, jarðsetti hana fyrir
tæplega öld.
Þegar grannt er skoðað má sjá að
fólk af íslenskum ættum hefur spjar-
að sig vel á ýmsum sviðum í Kanada
og í flestum tilfellum á það ættir að
rekja til smábæja, ekki síst í Mani-
toba. John Harvard, fylkisstjóri í
Manitoba, er til dæmis frá Glenboro.
„Þetta er merkileg saga og ekki
þarf að heyra nema brot úr svona
sögu til að verða hluti af henni,“ segir
Björgólfur. „Viðmælendur eru svo
persónulegir og líkja má þessu við að
vera uppi í dal í Borgarfirði, en samt
sem áður virðast margir hverjir hafa
náð óskaplega langt og með ólík-
indum er, hvað mikil rækt hefur verið
lögð við að mennta alla.“
Sigríður Jónsdóttir frá Mývatni
var einn vesturfaranna, en á meðal
barna hennar voru Jón Sveinsson og
Ármann, öðru nafni Nonni og Manni.
Hún var mikil ævintýrakona og haft
hefur verið eftir Halldóri Kiljan Lax-
ness að hún hafi verið fyrirmynd Úu í
Kristnihaldi undir Jökli. Hún flutti
vestur og giftist William Taylor,
bróður Johns Taylor, sem var ein
helsta hjálparhella Íslendinga í Nýja
Íslandi. Kristín Guðmundsdóttir,
langamma Björgólfs Guðmunds-
sonar, var elsta dóttir hennar og hálf-
systir Nonna og Manna. Sigríður og
William settust að í Argyle-byggðinni
og séra Friðrik Hallgrímsson, afi
Þóru, jarðsetti hana þegar hún dó
1910.
Séra Friðrik Hallgrímsson og
Bentína Björnsdóttir, eiginkona
hans, fóru til Kanada ásamt tveimur
dætrum sínum 1902 og var séra Frið-
rik prestur í Argylebyggðinni til
1925, þegar hann var kallaður heim
til að verða Dómkirkjuprestur. Þau
bjuggu fyrst á Grund og síðan í Bald-
ur, en Hallgrímur, sonur þeirra og
faðir Þóru, fæddist þar 1905.
Vindlareykur
Fyrir utan kirkjuna á Brú tekur
Ellen Rawlings á móti þeim, heilsar
og snýr sér þegar að efninu. „Afi og
amma þín komu stundum heim í kaffi
eftir kirkju og ég man sérstaklega
eftir því að hann reykti vindla og blés
út úr sér stórum og fallegum reyk-
hringjum,“ segir hún við Þóru.
„Hann gerði það líka oft fyrir mig,“
svarar Þóra og það er eins og þær
hafi þekkst alla tíð. Eru samt að hitt-
ast í fyrsta sinn.
„Þegar þau fóru aftur til Íslands
1925 komu þau heim til okkar til að
kveðja og ég man að þau óskuðu okk-
ur góðs bata en ég og systur mínar
vorum með mislinga. Þá var ég fjög-
urra ára,“ heldur Ellen áfram.
Framsýni
Fyrir nokkrum árum var kirkjunni
á Brú breytt í veitinga- og gististað.
Veitingastaðurinn er þétt setinn fólki
af íslenskum ættum þegar okkur ber
að garði og frásagnir af séra Friðriki
eru allar á einn veg. Þar fór mætur
maður sem öllum þótti vænt um.
Hann var áberandi í þessu litla sam-
félagi, stofnaði meðal annars golf-
klúbb og tennisklúbb.
„Þetta hefur verið svo langt á und-
an öllu öðru og við höfðum ekki hug-
mynd um þessi mál, menn voru ekki
einu sinni farnir að hugsa svona á
þessum tíma á Íslandi, hvað þá fram-
kvæma,“ segir Björgólfur og Þóra
tekur í sama streng.
Þóra og Björgólfur segja gaman að
fara um slóðirnar þar sem ættingjar
þeirra bjuggu. Það rifji upp liðna tíð.
„Nú er ekkert mál að hringja á milli
landa og fólk getur þess vegna verið í
símasambandi daglega og jafnvel oft
á dag, en þegar ég var 15 ára í skóla á
Englandi fékk ég eitt símtal og það
var vegna þess að amma mín dó,“
segir Þóra.
„Það er varla hægt að ímynda sér
hvernig fólk fór að í vetrarkuldunum
hérna á árum áður,“ heldur hún
áfram, þegar ský dregur aðeins fyrir
sólu.
Björgólfur segir að sagan verði
ljóslifandi þegar komið sé til Argyle-
byggðarinnar. „Maður getur ímynd-
að sér hvernig lífið var hérna. Það er
ákveðinn tregi í manni þegar maður
horfir á umhverfið og veltir fyrir sér
lífinu eins og það var. Erfiðleikunum.
Baslinu. Samt sem áður virðist það
hafa verið ótrúlega fjölbreytt eftir
vinnu og tengslin mikil. Mikil sam-
skipti voru á meðal Íslendinganna á
svæðinu, þeir héldu ótrúlega vel sam-
an og voru með margs konar klúbba
og félög. Ljóst er að prestarnir
spiluðu stórt hlutverk við að halda
þessu öllu saman.“
Stórhugur
Hallgrímur Hallgrímsson var ræð-
ismaður Kanada á Íslandi um árabil.
Þóra segir að foreldrar sínir hafi ver-
ið í góðum tengslum við Kanada en
hún og Björgólfur séu í raun að upp-
götva þennan heim í fyrsta sinn. Þau
hafi samt fylgst með mönnum og mál-
efnum og merkir atburðir eins og til
dæmis ólympíumeistaratitill „ís-
lenska“ íshokkíliðsins Fálkanna frá
Winnipeg 1920 hafi ekki gleymst.
„Pabbi var mjög hrifinn af Fálk-
unum,“ segir Þóra og bætir við að
hann verið framsýnn maður og stór-
huga og hafi meðal annars viljað reisa
íshokkíhöll á Íslandi. Hann hafi hins
vegar gengið á vegg. „Það voru svo
mikil höft á þeim tíma,“ segir Þóra.
Björgólfur bætir við að Hallgrímur
hafi aldrei ætlað að festast á Íslandi
heldur séð fyrir sér framtíðina í Kan-
ada. „Hann flutti aldrei aftur til Kan-
ada en lokaðist ekki inni á Íslandi
heldur ferðaðist mikið og var mjög al-
þjóðlegur.“
Vilja leggja í púkkið
„Það er yndislegt að koma hérna,“
segir Björgólfur og vísar ekki síst til
þess að fá tækifæri til að hitta fólk
sem þekkir söguna og hefur upplifað
hana, fólk sem hefur verið svo nálægt
ættmennum þeirra Þóru.
„Þessi tenging hverfur með þessu
fólki og ómögulegt er að segja hvað
tekur við,“ segir hann en bætir við að
opnun skrifstofu Landsbankans í
Winnipeg sé liður í að viðhalda þess-
um tengslum sem og stuðningur
bankans við Snorraverkefnið, verk-
efni sem miðar fyrst og fremst að því
að gefa 18 til 28 ára ungmennum af ís-
lenskum ættum í Norður-Ameríku
tækifæri til þess að kynnast uppruna
sínum á Íslandi og hins vegar að veita
íslenskum ungmennum tækifæri til
að kynnast Nýja Íslandi í Manitoba.
„Ég hef hrifist af því hvað ættmenn
vesturfaranna hafa haldið mikla
tryggð við Ísland og hvað þeir leggja
mikla rækt við að vera Íslendingar,“
segir Björgólfur. „Með það í huga
finnst mér skylda að koma til móts
við þá og það er gaman að geta tekið
þátt í því að efla þessi tengsl, vera
þátttakandi í því að þetta samband
slitni ekki. Hvernig brugðust þeir við
þegar Eimskipafélag Íslands var
stofnað? Hvað gerðu þeir síðan við
hlutabréfin? Þeir stofnuðu styrkt-
arsjóð við Háskólann og gjafir þeirra
voru miklar, miklu meiri en menn
gera sér grein fyrir þegar allt
blómstrar í velmegun. Það var engin
velmegun á þessum tíma en þeir
unnu skipulega að því að Íslendingar
gætu stofnað Eimskipafélag Íslands.
Þeir reyndust þá vera miklir Íslend-
ingar og þessi hugsun er víða enn fyr-
ir hendi hér vestra. Þetta fólk er svo
einlægt og það snertir mann. Það er
svo uppnumið og glatt í hjarta sínu
yfir því að vera Íslendingar að maður
getur ekki annað en hrifist með því.
Eldri menn hafa meira að segja kom-
ið til mín og spurt hvar hægt sé að
kaupa bréf í hinum ýmsu fyr-
irtækjum okkar. Þeir vilja taka þátt í
þessu með okkur.“
Morgunblaðið/Steinþór
Móttaka Ellen Rawlings tekur á móti hjónunum Þóru og Björgólfi á Brú í Argylehéraði í Manitoba.
Morgunblaðið/Steinþór
Grund Þóra og Björgólfur við legstein Sigríðar Jónsdóttur í kirkjugarð-
inum við kirkjuna á Grund, elstu „íslensku“ kirkjuna í Kanada.
Langalangamma
Björgólfs, Sigríður Jóns-
dóttir, hvílir í Grund-
arkirkjugarði þar sem
afi Þóru, séra Friðrik Hall-
grímsson, jarðsetti hana
fyrir tæplega öld.
Morgunblaðið/Steinþór
Baldur Þóra, Björgólfur og Ragnar B. Ragnarsson, systursonur Þóru, við
heimili séra Friðriks Hallgrímssonar og fjölskyldu á 1. stræti í Baldur.
Hugsjónir, höft og framtaks-
semi á sléttum Manitoba
Björgólfur Guðmunds-
son, formaður banka-
ráðs Landsbankans, og
Þóra Hallgrímsson, eig-
inkona hans, tengjast
Íslendingabyggðum í
Argylehéraði í Suð-
vestur-Manitoba og
heimsóttu svæðið fyrir
skömmu. Steinþór Guð-
bjartsson var með í för.
steinthor@mbl.is