Morgunblaðið - 27.05.2007, Blaðsíða 65

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MAÍ 2007 65
Virðuleiki, höfðinglegt yfirbragð
en umfram allt einstök hlýja í garð
allra er það er mér fyrst dettur í hug
er ég minnist „Drottningarinnar“
Halldóru Hermannsdóttur.
Elsku Dóra, stundirnar í eldhús-
inu hjá þér á Hvanneyrarbrautinni
verða með mínum kærustu minning-
um, þar sem frásagnargleði þín naut
sín best. Frásagnir þínar af liðnum
tímum og ekki síst af ykkur Mós-
systkinunum er þið voruð að alast
upp á Ysta-Mói. Einnig spurningar
þínar af Mósurunum og mökum
þeirra hvernig allir hefðu það. Það
held ég að hafi verið þér kærast að
öllum afkomendum og frændgarði
liði vel.
Ætíð eftir heimsókn til þín elsku
Dóra leið mér vel og allt virtist bjart-
ara.
Í Hávamálum stendur:
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama.
Eg veit einn
að aldrei deyr:
dómur um dauðan hvern.
Minningin um þig mun ævinlega
lifa, takk fyrir að hafa verið til elsku
Dóra og hafa gert mig að betri
manni.
Við Þórdís vottum öllum aðstand-
endum okkar dýpstu samúð
Níels.
Fallin er frá alþýðuhetjan Hall-
dóra Hermannsdóttir á nítugasta og
fimmta aldursári.
Fædd á Hofsósi, alin upp á Yzta-
Mói í Fljótum en bjó, lifði og vann
sinn langa starfsaldur á Siglufirði.
Brauðstrit hennar var mestmegnis
við fiskvinnslu, hvort sem verkað var
til söltunar, reykingar, niðursuðu
eða í salt. Lífsbaráttuna mátti lesa í
hnýttum og sterklegum höndunum.
Hún stóð uppi í hárinu á verkalýðs-
leiðtogum sem reyndu að skerða rétt
hennar til atvinnuleysisbóta við síld-
arbrestinn 1960-70 vegna þess eins
að hún var gift. Og það var hún svo
sannarlega hamingjusamlega ann-
arri alþýðuhetju, Friðriki Márus-
syni, einnig úr Fljótum, og stóð
hjónaband þeirra í tæp sextíu ár þar
til Friðrik lést fyrir um 10 árum.
Mér er til efs að Dóra hefði viljað
kalla sig róttæka en alls staðar þar
sem lítilmagninn átti undir högg að
sækja þar var hún komin og tók mál-
stað þeirra. Hjarta hennar sló með
réttlætinu og í nærri heila öld hafði
hún séð og reynt á sjálfri sér ým-
islegt sem hún miðlaði í sögum sem
voru svo vel sagðar að engu orði var
ofaukið.
Hún sagði mér sögurnar úr Málm-
ey þegar Hermann faðir hennar fór
frostaveturinn mikla 1918 fótgang-
andi á ís að ná í vistir en fraus fastur
við útihús þar sem hann hafði stuðst
við að hvíla sig. Hún sagði mér sögur
af álfkonunni í Málmey sem amma
hennar gaf mjólk í barnsnauð en sú
lofaði í staðinn að sjá til þess að ekk-
ert illt henti sex ættliði hennar. Hún
sagði mér sögur af alþýðufólki á
Sigló í sorg og gleði. Þegar Svenni
Björns renndi sér á Siggu Gísla nið-
ur klakaðan Skriðustíginn í asa-
hláku. Þegar Björn keyrari manaði
hana, staka bindindismanneskjuna,
til að taka sopa af vínflösku; að öðr-
um kosti hleypti hann henni ekki út
úr húsinu; og hún stakk út úr flösk-
unni fyrir framan nefið á honum og
rétt náði heim áður en hún sofnaði!
Við Dóra sögðum hvort öðru sögur
og ég sakna þess að geta ekki komið
við á Hvanneyrarbrautinni hjá vin-
konu minni og sagt henni einhverja
mergjaða sjóarasögu og fengið á
móti einhverja gamansögu úr Sigló
eða Fljótum.
Sögurnar hennar báru með sér
væntumþykju fyrir fólkinu sem hún
hafði hitt á lífsleiðinni og átt samleið
með og aldrei örlaði á öðru en góð-
mennsku og velvild.
Börnin áttu í Dóru vinkonu sem
alltaf hafði tíma til að sinna þeim eða
víkja að þeim mola. Hún kunni sögur
af þeim öllum sem áttu að lýsa skap-
gerð og kostum. Við Dóra konan mín
minnumst sögu sem ótal oft var
sögð. En Dóra yngri hafði verið
fengin til að líta eftir Frigga syni
Maddýjar. Hann togaði óþyrmilega í
hárið á frænku sinni sem grét undan
honum en þá sagði Dóra Hermanns:
Hvað er að heyra þetta, nafna mín. Í
þessu húsi hefur Dóra aldrei grátið
undan Frigga!
Það fer vel á að ljúka þessum
kveðjuorðum með vísu eftir Lárus,
nýlátinn bróður hennar, sem hann
orti til Dóru þegar hún varð áttræð:
Gæfuvegur genginn er
greiðfær vel og breiður.
Nú vinir þínir votta þér
virðingu og heiður.
Gunnar Trausti.
Þegar ég fékk fregnir af andláti
Halldóru Hermannsdóttur minntist
ég lýsingar franska rithöfundarins
Proust þegar hann leit í tebollann og
sá fyrir sér barnæsku sína.
Það var einmitt á heimili hennar
Dóru og Frigga frænda míns sem ég
lærði fyrst að drekka te. Það var
mikil kúnst. Við sátum við eldhús-
borðið á Hvanneyrarbraut 34 á
Siglufirði sem var næsta hús við okk-
ar. Þar voru Maddý og Hemmi,
systkini Ævars, frænda míns og
æskuvinar.
Teið var borið fram í tekönnu því
þá voru engir tepokar. Síðan var því
hellt í glas og mikill sykur settur út í.
Þá var teið látið renna hægt og ró-
lega til kælingar í undirskálina. Það-
an var það drukkið sjóðandi heitt af
mikilli list. Hvílík sæla! Allt þetta
kom mér í hug þegar ég heyrði að
Dóra væri öll. Hún var mér sem önn-
ur móðir fyrstu átta árin. Þar til ég
flutti frá Siglufirði átta ára var ég
þar daglegur gestur.
Barnið er næmt á lífið. Það var
ótrúlegt ævintýri fyrir barn að alast
upp á Siglufirði. Samfelld sól allt
sumarið og við Ævar alltaf í stutt-
buxum. Leikvöllurinn var allur fjörð-
urinn, niðri á bryggjum að sveifla sér
í köðlum, úti í síldarbátum sem báru
silfur hafsins að landi, uppi í Hvann-
eyrarskál að horfa yfir sólgylltan
fjörðinn eða inni í Fljótum sem var
hátindur tilverunnar.
Heima fyrir voru mömmur okkar.
Þær voru kannski ræstar út um
miðja nótt til að vinna í síldinni.
Svona mikil vinna bjó nefnilega til
jafnrétti þegar hvert vinnuframlag
verður dýrmætt og menn hætta að
hugsa um hvort það er kona eða karl
sem vinnur verkið.
Við Ævar vorum óaðskiljanlegir
öll þessi ár. Dóra sagði mér síðar að
samband okkar hefði ekki bara verið
dans á rósum. Stundum var rifist, en
aldrei leið nema hálftími þar til ég
var kominn aftur með spurninguna
„Er Ævar heima?“. Þarna lærði ég
fyrstu góðu lexíu lífsins. Að taka
deiluna. Sættast síðan á ný og hægt
var að hefja leik á ný.
Ég átti þess síðar kost að fá að
dvelja á heimili Dóru og Frigga heilt
sumar og vinna á síldarplani Ísafold-
ar. Það var stórkostlegt. Allan dag-
inn á þönum í síldinni. Standandi á
bílpalli heim í hádeginu þar sem
maður borðaði hádegismatinn og
lagði sig á gólfinu. Er til betra líf?
Heimili Dóru og Frigga var fullt af
fólki á þessum árum. Frændfólkið úr
Fljótunum og vinir. Þarna var engin
stéttaskipting. Börnin og ungling-
arnir fengu að vera með í um-
ræðunni.
Ég minnist þess að þarna varð
réttlætiskennd mín til. Dóra sagði
einhverju sinni sögu af konunni í
fiskinum sem var svo fljót að slægja
að enginn hafði roð við henni. Hún
vildi ekki viðvaninga við hlið sér sem
drægju laun hennar niður í skíta-
kaup. Samúð okkar var öll með ungu
konunni sem lenti við hliðina á þessu
skassi.
Alls þessa minnist ég nú við ferða-
lok. Hún Dóra er eins og margir af
hennar kynslóð. Hún gaf okkur það
sem mest er um vert á fyrstu ár-
unum. Hlýju og góðvild í garð annars
fólks. Fyrir þetta verð ég henni æv-
inlega þakklátur.
Ég sendi fjölskyldu okkar á Siglu-
firði bestu kveðjur og þakkir.
Þráinn Hallgrímsson.
Elsku Dóra.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð.
Þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sigurðardóttir)
Elsku Dóra, takk fyrir allar stund-
irnar sem við höfum átt saman í
gegnum árin og allt sem þú hefur
gert fyrir mig og börnin mín. Þeim á
eftir að finnast skrítið að geta ekki
farið niður til ömmu Dóru og fá
uppáhaldssmákökurnar sínar og
knúsið sitt.
Guð geymi þig.
Þín
Berglind (Bella).
Það var alltaf gaman að fara til
ömmu Dóru. Hún var alltaf svo
hress, hún var stundum búin að baka
vöfflur eða smákökur. Þegar ég var á
Sigló hjá ömmu Maddý og afa Adda
fór ég á hverjum degi til ömmu að
heilsa upp á hana. Vanalega komu
margir til hennar á hverjum degi.
Það sem ég gerði oft þegar ég var í
heimsókn hjá ömmu var að byggja
spilahús og fara í fótbolta í stóra
garðinum hennar.
Agla Sól,
langalangömmustelpa.
Í öll þessi ár hef ég verið svo hepp-
in að eiga langömmu og það enga
smá langömmu. Amma Dóra var ein-
stök kona, ótrúlega skemmtileg og
alltaf stutt í húmorinn, brosið og
hláturinn. Það eru margar dýrmæt-
ar minningar sem ég á um ömmu
Dóru og fer hugurinn alltaf inn í
Fljót þar sem ég og Harpa frænka
áttum ógleymanlega tíma með
ömmu þegar við vorum litlar.
Það komu allir saddir frá ömmu
Dóru því það var einfaldlega ekki
annað í boði, alltaf fullt borð af
heimabökuð bakkelsi og maður sótti
sér með því Vallas í kjallarann á
Hvanneyrarbrautinni. Það verður
undarlegt að koma til Sigló og geta
ekki skroppið úteftir til ömmu Dóru.
Einnig verður furðulegt að fara á
næsta Mósara ættarmót og hitta
ekki ömmu Dóru sem var ávallt
fremst í flokki og stolt af þessari
flottu ætt sinni. Amma var mikil vin-
kona og fylgdist hún alla tíð vel með
öllum í fjölskyldunni og mundi enda-
laust af sögum frá því að ég og Addi
bróðir vorum lítil.
Það var alltaf gaman að taka upp
símann og heyra í ömmu en það var
bara eitt skilyrði ef maður hringdi og
það var að segja henni eitthvað
skemmtilegt.
Nú legg ég augun aftur,
Ó, Guð þinn náðarkraftur
Mín veri vörn í nótt.
Æ, virst mig að þér taka
Mér yfir láttu vaka
þinn, engil, svo ég sofi rótt.
(Sveinbjörn Egilsson)
Elsku amma Dóra hefur kvatt
þennan heim og fengið vængina sína
sem hún var að bíða eftir síðast þeg-
ar við hittumst. Ég er þakklát fyrir
að hafa átt svona frábæra langömmu
og verður himnaríki heppið að fá
hana til sín.
Margrét Lára.
Á 19. ári lá leið Jóhönnu að heim-
an er hún fór hún í vinnumennsku
að Ásgarði í Dölum þar var hún í tvö
ár. Þaðan fór hún á Húsmæðraskól-
ann á Hallormsstað sem þá var
tveggja vetra skóli og þótti afar góð-
ur. Eftir það vann hún hefðbundin
sveitastörf á ýmsum stöðum, þar á
meðal í Ásgarði, Staðarfelli, en einn-
ig á heimili Margrétar systur sinnar
sem var ljósmóðir og þurfti því oft
að vera að heiman.
Árið 1939 fór Jóhanna í Ljós-
mæðraskólann og lauk þaðan námi
1940. Í framhaldi af því starfaði hún
eitt ár sem ljósmóðir norður í
Vatnsdal, en fékk þá Borgarnesum-
dæmið ásamt þremur hreppum. Þar
var hún starfandi ljósmóðir frá 1942
til 1980 og bjó í Borgarnesi. Um-
dæmið var stórt og ekki auðvelt yf-
irferðar, sérstaklega að vetri. Oft
mun hún hafa þurft á fyrstu árum
Jóhanna Jóhannsdóttir
✝ Jóhanna Jó-hannsdóttir
fæddist í Skógum á
Fellsströnd 13. febr-
úar 1910. Hún lést
29. apríl sl. For-
eldrar hennar voru
Jóhann Jónasson
bóndi í Skógum, f.
20.10. 1867, d. 30.8.
1951, og eiginkona
hans Margrét Júl-
íana Sigmunds-
dóttir húsmóðir, f.
12.7. 1876, d. 29.8.
1968.
Útför Jóhönnu fór fram frá
Fossvogskapellu 7. maí sl. í kyrr-
þey að hennar ósk.
sínum í Borgarnesi að
fá far með þeim sem
áttu leið um vegi hér-
aðsins, en þá var fá-
förulla en síðar varð.
Á þessu réð hún bót
sjálf með því að taka
bílpróf og kaupa sér
Willys jeppa. Borg-
nesingar og Mýra-
menn sem muna árin
um og upp úr miðri
síðustu öld munu
minnast konunnar
sem ók þar um vegi á
gráum Willys M-125.
Árið 1952 hóf Jóhanna sambúð
með Benedikt Sveinssyni skrifstofu-
manni hjá Kaupfélagi Borgfirðinga,
en hann lést fyrir aldur fram eftir
skamma samvist þeirra.
Mig langar til að geta hér einnar
ferðar Jóhönnu sem lýsir henni vel.
Sem áður sagði var Margrét systir
hennar einnig ljósmóður og bjó hún
í Saurbæjarhreppi í Dölum. Í mars-
mánuði árið 1943 átti Margrét von á
sínu fjórða barni og hafði samist um
það milli þeirra systra að Jóhanna
kæmi vestur til að taka á móti
barninu. Jóhanna fékk far með bíl
upp að Dalsmynni, en þaðan hafði
hún loforð fyrir að fá að fljóta með
póstinum sem ætlaði þennan dag
vestur yfir Bröttubrekku, að sjálf-
sögðu var pósturinn á hestum.
Frost var talsvert og gekk á með
hríðarbyljum. Pósturinn hætti við
að fara, og fer tvennum sögum af
ástæðunni, en Jóhanna lét það ekki
aftra sér. Næsta morgun fyrir dag
lagði hún af stað ein og gangandi.
Göngufæri var afleitt, talsverður
snjór og krap á sumum stöðum.
Þegar halla tók vestur af Brekkunni
hafði Jón bóndi á Breiðabólsstað
komið á móti henni á hestum og
flutt hana heim að Breiðabólsstað
þar sem hún fékk góðan beina áður
en haldið var af stað aftur. Í Ásgarði
var símstöð og mun frændfólk henn-
ar þar hafa vitað að hennar var von
og haft samband við Jón og beðið
hann að fara á móti henni. Jón flutti
hana svo vestur á móts við vinnu-
mann frá Ásgarði sem kom á móti
og flutti hana að Ásgarði og svo
áfram vestur í Saurbæ. Þangað
komst hún í tæka tíð.
Þessi saga lýsir vel einbeitni og
þreki sem Jóhanna bjó yfir, að fara
þetta á einum degi, fyrst gangandi
og svo á hestum í mjög vondu veðri.
Að lokum, takk, frænka mín, fyrir
að leggja allt þetta á þig til að
hjálpa mér að komast í þennan
heim.
Grétar Sæmundsson.
Jóhanna frænka okkar er látin, 97
ára að aldri. Fyrir okkur rifjast upp
margar góðar minningar og þá sér-
staklega er við vorum börn og ung-
lingar og dvöldum hjá henni hluta
úr sumrum í Borgarnesi, ýmist með
mömmu eða ömmu. Jóhanna starf-
aði þar sem ljósmóðir árin 1942–
1980. Þá flutti hún til Reykjavíkur
þar sem hún bjó með systkinum sín-
um þar til hún fór í Sóltún 2004, þar
sem hún naut góðrar umönnunar
þar til hún lést 29. mars sl. Sólveig
yngsta systir Jóhönnu á einnig
þakkir skildar fyrir sýnda um-
hyggju.
Það var eftirvænting í Volkswag-
en-bílnum hjá okkur krökkunum á
leið í Borgarnes. Húsið hennar var
við Skallagrímsgötu svo stutt var í
Skallagrímsgarð þar sem við nutum
okkar við leik og gönguferðir. Eft-
irminnilegur er Willys jeppinn sem
hún ferðaðist í um sveitirnar og tók
á móti börnum og leit eftir með
sængurkonum. Við fórum með
henni í heimsóknir á bæi og til berja
á haustin. Í smásendiferðir fórum
við, keyptum mjólk í brúsa í Mjólk-
ursamlaginu og reyndum að hjálpa
til við garðræktina. Fjaran var líka
leikvangur en þar þurfti að hafa
gætur því fjarað gat hratt út að eins
og við eigum minni til. Öll okkar eig-
um minningar um heimili Jóhönnu,
blár bolti í skál, eldhúsgardínur með
fallegum myndum. Á haustin fór
mamma með börnin 4 í sláturgerð
til Jóhönnu og fengum við að taka
þátt. Það hefur nú þurft þó nokkra
þolinmæði að hafa þessa hjörð hjá
sér í slíku amstri og hana hafði Jó-
hanna. Sambýlismaður Jóhönnu í
Borgarnesi var Benedikt Sveinsson
en hann lést 1967. Hann var líka
óþreytandi að hafa ofan af fyrir okk-
ur með ýmsum þrautum og leikjum.
Þessa vísu orti hann um okkur:
Kolbrún, Erna, Hreinn og Hrönn
hlýja okkar geði.
Víst var gleðin sæl og sönn
sem þau okkur léðu.
Jóhanna var mikil hannyrðakona,
hún m.a. prjónaði og gimbaði en það
er ekki á færi margra nú. Hún fékk
viðurkenningarskjal frá Álafossi
fyrir að taka þátt í að prjóna lengsta
trefil í heimi og komst þar með í
heimsmetabók Guinness 1985.
Við kveðjum Jóhönnu, fallega
konu og góða, og þökkum henni fyr-
ir það sem hún var okkur og stund-
irnar sem við fengum að njóta með
henni.
Kolbrún, Erna,
Jón Hreinn og Hrönn.
þau lífsgildi sem amma innprentaði
mér alla tíð og vera sjálfum mér trúr
og kveð hana með kærri þökk.
Torfi.
Látin er í Keflavík Birna Frið-
bjarnardóttir, frænka mín.
Hún var fædd á Akureyri og ólst
þar upp. Hún flutti fyrir nokkrum ár-
um til Keflavíkur til þess að vera þar í
skjóli dóttur sinnar, Rósu, og fjöl-
skyldu hennar, en Rósa starfar sem
kennari við Fjölbrautaskóla Suður-
nesja. Birna starfaði lengst af sem
matráðskona fyrir norðan, lengi við
heimilið Skjaldarvík en einnig við
skóla á Akureyri og víðar. Alls staðar
annáluð fyrir dugnað og áreiðanleika.
Birna hafði sterkar og ákveðnar
skoðanir og fylgdi þeim fast eftir,
eins þótt öllum líkaði ekki. Hún var
einstök kona og ósérhlífin. Hún bjó
yfir mörgum og margvíslegum hæfi-
leikum. Kunni ókjör ljóða og lausa-
vísna og var sjálf ágætur hagyrðing-
ur. Henni var ættfræði í blóð borin og
gerði sitt til að glæða áhuga minn og
fjölskyldu minnar á að treysta fjöl-
skyldu- og ættarbönd. Sýndi það m.a.
í verki með því að standa fyrir fjöl-
skyldumótum. Ég bar mikla virðingu
fyrir Birnu, frænku minni, og dáðist
að þrautseigju hennar og elju. Henn-
ar verður sárt saknað en minning
hennar mun lifa með okkur áfram.
Nú þegar Birna mín er komin til
hvíldar á grænni grundu eilífðarinn-
ar biðjum við almáttugan Guð að
blessa hana og styrkja og gefa henni
sinn frið. Jafnframt sendum við Rósu
og Torfa og öðrum ástvinum hug-
heilar samúðarkveðjur og biðjum
þann sem öllu ræður að vera með
þeim í sorg þeirra.
Hreinn Sumarliðason
og dætur.