Morgunblaðið - 27.05.2007, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MAÍ 2007 43
með réttum hætti. Þá heyrast oft
raddir um að flytja þau til baka. Það á
ekki að þurfa eldsvoða og illa heppn-
aðar breytingar til þess að menn átti
sig á þeim verðmætum sem í húfi eru
og þá kannski of seint. Fólk þarf auð-
vitað að taka við sér – og halda í ræt-
urnar í miðbænum, hlúa vel að gömlu
húsunum þar og hafa sögu þeirra
sýnilega og þannig skapa umhverfi
sem fólki líður vel í. Það þýðir ekki að
það geti ekki átt sér stað uppbygging,
það þarf bara að gæta að jafnvæginu
og vanda til verka.“
Heldur þú að það geti auðgað
mannlíf í miðbænum?
„Það er ekki spurning. Síðan mætti
vinna að því að gera Lækjartorg hlý-
legra og ganga vel frá umhverfi
húsanna, görðum og gönguleiðum á
milli húsa. Athyglisverðar eru einnig
hugmyndir um að nýta hús héraðs-
dóms öðruvísi, þannig að þar væri líf-
leg starfsemi.“
Viðey er einstök eins og hún er
Hvað um hugmyndir sem komið
hafa fram um að flytja húsin í Árbæj-
arsafni út í Viðey?
„Margt er skemmtilegt við hug-
myndina, en annað langsótt og jafn-
vel óraunsætt. Viðey er líka einstök
eins og hún er, en bæta mætti sam-
göngur þangað. Einnig mætti sjá fyr-
ir sér betri tengingu milli Árbæjar-
safnsins og Elliðaárdalsins. Þetta
hefur verið mín skoðun lengi. Gömlu
húsin sem hafa verið endurbætt á
safnsvæðum og undir eftirliti húsa-
friðunarnefndar eru góðar fyrir-
myndir fyrir þá sem vilja lagfæra
gömul hús rétt og fagmannlega.“
Eru til teikningar og heimildir um
upprunalegt útlit húsanna sem
brunnu?
„Já, það eru til heimildir og fag-
kunnátta til þess að gera vel. Endur-
bætur á þessum húsum mætti vinna í
samræmi við nýja stefnumörkun í
mannvirkjagerð, sem nýlega kom út
á vegum menntamálaráðneytis, en
þar er lögð áhersla á gæði og virðingu
fyrir minjum og viðkvæmu umhverfi.
Atburðir eins og bruni þessara gömlu
húsa í miðbænum hrista upp í við-
horfum fólks og ætti að leiða til vit-
undarvakningar. Það er heldur ekki
sama hvaða starfsemi er í gömlum
húsum, hvernig gengið er um þau og
hvernig þeim er breytt.“
Hvað er framundan?
Hvað líður Þjóðminjasafni og starf-
inu þar?
„Nýlega var gerð skoðanakönnun
um viðhorf almennings til safnsins
eftir að það var opnað aftur árið 2004
að loknum viðamiklum viðgerðum og
flóknum undirbúningi. Í könnuninni
kom fram að 96% svarenda voru
mjög ánægð eða ánægð með hvernig
til hefði tekist. Við erum afar þakklát
fyrir þetta. Fleiri mættu þó leggja
leið sína í safnið, aðeins þriðjungur
þjóðarinnar hefur komið þangað eftir
að það var opnað á ný. En margir
koma þó aftur og aftur. Ekki spillir að
við erum með besta kaffið í bænum,
en Kaffitár rekur kaffihúsið hjá okk-
ur. Einnig er rekin verslun sem laðar
að gesti, boðið upp á reglulega við-
burði, fyrirlestra og hádegisleiðsögn
um sýningar. Þetta er eitt af því sem
talið var mikilvægt að mati Evrópu-
ráðs – safn með fjölbreytta þjónustu
við safnagesti. Við bjóðum upp á leið-
sögn um safnið, það skiptir miklu
máli að bjóða upp á slíka þjónustu.
Við eigum m.a. gott samstarf við
Sagnfræðingafélagið sem heldur
áhugaverða fyrirlestra einu sinni í
viku, við eigum trygga gesti sem
sækja þessa tilbreytingu í hádeginu
og fá sér hressingu í leiðinni.“
Hvað um nýjar sýningar?
„Grunnsýningin er grunnur sýn-
ingarstarfsins en margvíslegar sér-
sýningar í Bogasal og Myndasal taka
á fleiri þáttum. Við höfum staðið fyrir
mörgum ljósmyndasýningum í
Myndasalnum – þar er hraðasta
„tempóið“ okkar. Sýndar eru bæði
gamlar ljósmyndir og nýjar, íslensk-
ar og erlendar. Einnig erum við með
tvær nýjar sýningar í Bogasalnum á
ári. Í Myndasalnum má sjá sýn-
inguna Auga gestsins með ljós-
myndum frá Íslandsferðum norsks
útgerðarmanns og sýninguna Send í
sveit og í Bogasalnum var nýlega
opnuð sýning – Leiðin á milli, þar
sem eru innsetningar sem unnar eru
út frá safnkosti Þjóðminjasafnsins. Í
haust verður svo opnuð áhugaverð
sýning um Bjarnastaðahlíðarfjal-
irnar, sem er árangur af forvörslu og
rannsóknum á hinum elstu listaverk-
um okkar. Gerð sýninganna og til-
heyrandi útgáfa er að stórum hluta
styrkt með styrkjum og minning-
arsjóðum, m.a. Minningarsjóði Ingi-
bjargar G. Johnson og nýstofnuðum
minningarsjóði Philips Verall, sem
arfleiddi Þjóðminjasafnið að umtals-
verðri upphæð. Slíkur stuðningur er
ómetanlegur og gerir okkur kleift að
bjóða upp á vandaðri sýningar og
fjölbreyttari. Síðan er í undirbúningi
sýning þar sem kynntar verða helstu
niðurstöður fornleifarannsókna, sem
styrktar voru með Kristnihátíðar-
sjóði, en fornleifarfræðingar hafa náð
afar góðum árangri í því mikilsverða
átaksverkefni. Án efa mun ýmislegt
varpa nýju ljósi á söguna, sem áhuga-
vert verður að sjá.
Spennandi verkefni!
Svo er annað spennandi verkefni í
deiglunni, en safnstjórar þjóðminja-
safna á Norðurlöndum hittast árlega
til viðræðna og samstarfs. Þjóðminja-
safn Íslands hefur átt í viðræðum við
Nordiska museet í Stokkhólmi. Þar
eru margvíslegir íslenskir munir sem
safnað var hér á 19. öld og fluttir til
Svíþjóðar í tilefni af opnun safns í
Stokkhólmi sem átti að endurspegla
norræna menningu. Þangað fóru
hundruð gripa sem skráðir voru um
1930 af þáverandi þjóðminjaverði,
Matthíasi Þórðarsyni. Á skráning-
unni sést að um er að ræða áhugavert
efni sem ekki hefur verið mikið rann-
sakað og geymt hefur verið í
geymsluhúsnæði safnsins. Við höfum
nýlega skrifað undir samning um að
fá þetta efni af hent til frambúðar,
800 gripi, margir þeirra eru mjög
merkir, svo sem reiðtygi, útskurður,
þjóðbúningar, drykkjarhorn, handrit
og skjöl. Nú er unnið að undirbúningi
flutninga og hefur ríkisstjórn að til-
lögu menntamálaráðherra stutt verk-
efnið. Þegar hingað kemur í haust
hefst vinna við að undirbúa sýningu,
sem markmiðið er að opna 17. júní
2008.“
Hafið þið geymslurými til þess að
taka við þessum munum?
„Eins og hér á landi eru söfn á
Norðurlöndum oft í vanda hvað varð-
ar geymslurými. Það hafði áhrif á að
þetta samkomulag var gert, en fyrst
og fremst er þetta í anda alþjóðlegra
siðareglna safna sem segja að gera
eigi safnkost aðgengilegan þannig að
hann leiði til þekkingarsköpunar,
rannsókna og miðlunar. M.a. af þess-
um ástæðum erum við með tíma-
bundnar og fjölbreyttar sýningar til
að geta dregið fram fleiri muni úr fór-
um safnsins og skoðað í margvíslegu
ljósi og þannig farið dýpra í sögu og
menningu okkar. Á öllum söfnum eru
venjulega ekki nema 2 til 5% af grip-
unum til sýnis á hverjum tíma. En
auðvitað er unnið að skráningu allra
gripa og að gera þá aðgengilega á
Netinu. Í Sarpinum, sem er gagna-
grunnur okkar, eru þegar margir
gripir aðgengilegir í lesstofu safnsins
og geta gestir okkar þar flett upp
ýmsum fróðleik.“
Kemur fyrir að reimleikar fylgi
þeim gripum sem þið fáið til varð-
veislu?
„Ég hef ekkert slíkt orðið vör við
en ég hef heyrt fólk tala um slíkt og
haft gaman af enda hluti af þjóð-
fræðum okkar og þjóðtrú.
Að segja draugasögu er hluti af
þjóðarsál okkar sem er athyglivert.“
Þjóðminjasafn Íslands fékk við-
urkenningu frá Sjálfsbjörg í lok síð-
asta árs – en fyrir hvað?
„Fyrir gott aðgengi fyrir alla að
safninu og við erum mjög þakklát fyr-
ir þá viðurkenningu. Við höfum haft
góða samvinnu við Öryrkjabandalag-
ið í þessum efnum og fengið þaðan
gagnlegar ábendingar um það sem
betur hefur mátt fara. Við höfum orð-
ið vör við að fatlaðir koma mikið í
safnið og það hefur hvatt okkur í
þessum efnum því alltaf má bæta.
Á vegum Morgunblaðsins kom
hingað til lands í fyrra Mary Ellen
Mark. Hún ljósmyndaði lífið hjá
börnum í Öskjuhlíðarskóla og birt var
mjög áhugaverð grein í Morgun-
blaðinu í fyrra um þetta efni sem Ein-
ar Falur Ingólfsson ljósmyndari átti
hlut að. Þessi grein og myndirnar
sem birtar voru með henni vöktu at-
hygli mína. Mark, sem er heims-
þekktur ljósmyndari var áhugasöm
um samstarf um gerð samtímasýn-
ingar um líf barna sem eiga við fötlun
að stríða í samvinnu við Þjóðminja-
safn Íslands. Verkefnið hefur þróast
og úr er að verða merk sýning með
myndum Mary Ellen Mark sem feng-
ið hefur nafnið Undrabörn. Á sýning-
unni verða einnig myndir Ívars
Brynjólfssonar af umhverfi
barnanna. Einnig verða sýnd lista-
verk eftir börnin og gefin verður út
bók með þeim þarsem Einar Falur
skrifar grein um efnið.
Samhliða hefur eiginmaður Mark,
Martin Bell, gert heimildamyndina
Alexander. Bell er þekktur heim-
ildakvikmyndagerðarmaður sem m.a.
gerði myndina um götubörn sem til-
nefnd var til Óskarsverðlauna. Hann
hreifst af þessu verkefni og börn-
unum. Í kvikmyndinni fylgir hann
eftir einum dreng, Alexander Páls-
syni, og gefur innsýn í heim hans,
fjölskyldu og vina. Hann hefur gert
mjög fallega og áhrifamikla mynd um
líf Alexanders. Þessi mynd er fram-
leidd fyrir Þjóðminjasafn Íslands í
samstarfi við fleiri aðila. Verkefnið í
heild hlaut veglegan fjárstyrk frá
Glitni, sem gerði okkur unnt að ráð-
ast í þetta stóra verkefni. Stefnt er að
því að sýningin Undrabörn og um-
rædd heimildakvikmynd fari til ann-
arra landa, en hún verður fyrst opnuð
hér í september nk. Vonandi mun
sýningin vekja samfélagið til um-
hugsunar um mikilvægi þess að búið
verði vel að fötluðum börnum sem
öðrum börnum á Íslandi. Verkefnið
er einnig liður í því starfi safnsins að
beina sjónum að samtíma okkar, sem
í framtíðinni verður fortíð okkar.“
Erum við nógu dugleg, nútímafólk,
að afhenda söfnum hluti?
„Við erum oft alltof nýjungagjörn
hér á landi. Mér fannst athyglisvert
að sjá á Norðurlöndum, Ítalíu og á
Spáni t.d. hvað sagan og hefðirnar
eru stór hluti af daglegu lífi. Við erum
stöðugt að endurnýja og eltast við
tískuna. Þannig þarf ekki að henda
gömlu en sumt á erindi á söfn. En
söfn þurfa að vera gagnrýnin á það
sem þau taka til varðveislu, geymslu-
rými er takmarkað.
Þjóðminjasafnið á hundruð þús-
unda gripa og milljónir ljósmynda,
gömul hús, tæki og vélar, jafnvel bíla.
Við höfum því þurft, eins og önnur
söfn, að marka ábyrga söfnunar-
stefnu. Lögum samkvæmt má ekki
flytja forngripi úr landi eða láta þá
fara á flakk.
Stundum sér maður í heimahúsum
forna gripi sem mér finnst kannski að
ættu frekar heima á safni, s.s. forna
listgripi og handverk, en ef farið er
vel með hlutina og jafnvel er ætlun
eigenda að koma þeim síðar á safn þá
dugir það mér, minjaverðir hugsa í
öldum en ekki árum. Í höfuðsafni
okkar á sviði þjóðminjavörslu er í
mörg horn að líta.
Núpsstaður Þar er verið með þróaðri aðferðafræði að gera við gömul hús svo upprunaleiki þeirra njóti sín.
gudrung@mbl.is
Þú mætir með miðann sem fylgdi Morgunblaðinu í gær til Heimsferða,
Skógarhlið 18, eða á einhverja af umboðsskrifstofum þeirra.
Einnig er unnt að bóka tilboðið á www.heimsferdir.is
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
27
85
9
Montreal - Kanada
Frá 29.990 kr.*
Frábært sértilboð fyrir áskrifendur Morgunblaðsins
14. júní eða 5. júlí
• Glæsilegir skemmtigarðar
• Fjörugt næturlíf
• Frábært að versla
• Himnaríki sælkerans
• Einstakt loftslag
Morgunblaðið, í samstarfi við Heimsferðir, býður áskrifendum sínum frábært til-
boð á vikuferð til Montreal í Kanada 14. júní eða 5. júlí. Sumarið er frábær tími í
Montreal og nágrenni, borgin öll í blóma og skartar sínu fegursta. Áskrifendum býðst
nú einstakt tækifæri til að kynnast þessari heillandi borg. Í boði eru góðir gististaðir
og spennandi kynnisferðir um borgina með fararstjórum Heimsferða.
Þú sparar allt a
ð
kr. 24.300 á ma
nn
Áskr. verð frá Alm. verð Þú sparar allt að
Flugsæti (netverð m/sköttum) 29.990 48.990 19.000
Hotel Travelodge *** 49.990 73.890 23.900
Hotel BW Ville Marie **** 59.990 84.290 24.300
Hotel Centre de Ville ****+ 69.990 84.290 14.300
Innifalið í verði pakka: Flug, skattar, gisting í 7 nætur og íslensk fararstjórn. Verð er netverð á mann í tvíbýli.
Ath. morgunverður er ekki innifalinn í verði (nema á Travelodge).
*) Ath aðeins fyrstu 50 sætin á hvorri dagsetningu.
Athugið aðeins takmarkað framboð er í boði á þessu tilboðsverði á hvorri dagsetningu.
Fyrstur kemur – fyrstur fær!
Verðdæmi – vikuferð:
(nánar á www.heimsferdir.is)