Morgunblaðið - 16.12.2007, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2007 47
Brot úr viðtali Bjargar Evu Er-
lendsdóttur við Fríðu Björnsdóttur:
Þegar kemur að lýsingum ástarfsaðstæðum blaða-manna nú til dags erFríða ekki að skafa utan
af því. „Blaðamenn í verktöku eru
svartir þrælar en blaðamenn á fast-
launasamningum hvítir,“ segir
Fríða. „Starfskjör blaðamanna árið
2007 eru, að mínu mati, komin á
byrjunarreit, á sama stað og þegar
ég byrjaði fyrir 46 árum. Nú við-
gengst óskilgreindur vinnutími, lágt
kaup og lítið starfsöryggi. Blaða-
menn fylgja ekki eftir rétti sínum
og vita jafnvel ekki hver hann er.“
Fríða hóf fjölmiðlastörf á Rík-
isútvarpinu sumarið 1961 eftir eins
árs háskólanám í blaðamennsku í
Bandaríkjunum. Þar var hún í fjóra
mánuði í sumarafleysingum í góð-
um félagsskap en með hljóð-
nemaskrekk. Árið eftir lá leiðin á
Tímann og þar vann Fríða sem al-
mennur blaðamaður og vaktstjóri í
tuttugu ár. Á ritstjórnartímabili
Indriða G. Þorsteinssonar, þann
tíma sem þau unnu þar saman, var
stundum sagt að Fríða væri hans
hægri hönd. „Indriði var frábær
samstarfsmaður, hress og kátur en
ekki síður ákveðinn. Það var aldrei
lognmolla í kringum hann. Hann
treysti samstarfsmönnum sínum
fyrir þeim verkefnum sem hann fól
þeim og leiðbeindi síðan eftir þörf-
um.
Tíminn varð ekki samur eftir að
Indriði hætti en kannski hefur hann
komið með sama hressa andblæinn
þegar hann kom þangað aftur,
löngu eftir að ég var hætt.“ Eftir
fyrri áratuginn á Tímanum var
Fríða kosin í varastjórn Blaða-
mannafélags Íslands, fyrst 1973, en
í aðalstjórn 1976. „Þá varð ég gjald-
keri og gegndi eftir það hlutverki
nirfilsins,“ segir Fríða sem lengi
síðan gætti eigna, hagsmuna og
fjármuna félagsins sem stjórn-
armaður, samningamaður og starfs-
maður til margra ára. Upp úr 1980
voru störfin hjá Blaðamannafélag-
inu orðin það umfangsmikil að
Fríða taldi sig þurfa að velja. Hún
hafði verið í hálfu starfi undir það
síðasta á Tímanum en hætti þar og
fór í fast starf hjá félaginu, í 25%
starfshlutfall til að byrja með. Það
hlutfall jókst á næstu árum og að
lokum var Fríða í 90% starfi á þeim
tíma sem hún gætti einnig Lífeyr-
issjóðs blaðamanna. „Í þá daga
snerist þetta aðallega um að gæta
þess að leggja peningana strax í
banka. Ég reyndi að vera hin hag-
sýna húsmóðir félagsins og passa
upp á að ávísanir gleymdust ekki í
skúffu og að allt færi sem fyrst inn
á bók til ávöxtunar. Nú þarf fjár-
málasérfræðinga til starfans.“
Lausamennskan
og mjúku málin
Störf Fríðu í lausamennsku hóf-
ust eftir að hún tók að sér að starfa
fyrir Blaðamannafélag Íslands. Sú
vinna nægði ekki til framfærslu.
„Vikan leigði húsnæði af félaginu á
þessum tíma og því var stutt að
fara þegar Sigurð Hreiðar ritstjóra
vantaði blaðamann. Eitt og eitt við-
tal ofan á störfin fyrir félagið dugði
mér til lífsviðurværis,“ segir Fríða.
„Um áramótin 1981/82 óskuðu eig-
endur Samútgáfunnar, Sigurður
Fossan, Þórarinn Jón Magnússon
Svartir þrælar eða hvítir
Ljósmynd/Þorvaldur Örn Kristmundsson
Fríða Björnsdóttir Handhafi blaðamannaskírteinis númer 8.
og Ólafur Hauksson, eftir liðsinni
mínu. Fyrir þá útgáfu skrifaði ég í
lausamennsku allar götur síðan eða
þar til hún fór á hausinn. Eftir
gjaldþrotið fylgdi ég með inn í
Fróða, sem tók yfir blöð Samútgáf-
unnar. Þar skrifaði ég í Hús og hí-
býli í rúm tuttugu ár og reyndar
líka í önnur blöð útgáfunnar. Segja
má að ég, eins og aðrir blaðamenn
Fróða, hafi verið fastráðinn lausa-
maður, sem er auðvitað ekki hægt,
en viðgekkst samt.“ Fríðu líkaði vel
í lausamennskunni hjá Fróða og
hætti ekki fyrr en árið 2005.
Ráðningarsamningum hafði þó
nokkru áður verið breytt og rétt-
indamálin komin á hreint. Ýmislegt
gekk á í rekstri Fróða og hann end-
aði að lokum undir hatti Prent-
smiðjunar Odda. Fljótlega eftir það
sagði Fríða upp og vann í eitt ár að
kynningarmálum fyrir verslunina
Epal. Hvort lausamennskan var
komin í blóðið skal ósagt látið en
síðustu tvö ár hefur Fríða haldið
áfram að vinna sem verktaki, að-
allega hjá Frjálsri verslun, og með-
al annars skrifað auglýsingakynn-
ingar um allt milli himins og jarðar,
allt frá bíldekkjum til banka. „Sum-
ir telja þetta ósamboðið blaðamanni
en því er ég ósammála. Þetta er
ofsalega skemmtilegt og ekki
ómerkilegra en hvað annað.“
Blaðamennska eins og Fríða lýsir
henni er skráning staðreynda, ná-
kvæmni í vinnubrögðum og virðing
fyrir viðfangsefninu hvort sem það
er smátt eða stórt. Blaðamenn sem
telja sig of góða til að skrifa um
hversdagslífið eða mjúku málin
ættu að hugsa sinn gang, að mati
Fríðu. Hún segist oft hafa deilt við
kollega sína um þessi mál. Konur
hafi til dæmis ekki allar borið sömu
virðingu fyrir kvennasíðum og
blaðaskrifum um heimilið eins hún
hafi sjálf gert.
Blóm, dýr og heimili eru helstu
áhugamál Fríðu bæði í einkalífinu
og vinnunni. Hún stýrði hunda-
blaðinu Sámi um tíma og þýddi
blómabækur fyrir Vöku Helgafell
o.fl. Óskylt áhugamálum sínum
skrifaði Fríða líka í blaðið Lyfjatíð-
indi frá árinu 1994 til 2001 og blaðið
Í apótekinu. Þegar Fríðu er slegið
upp á Netinu gæti maður haldið að
þar færi einn mesti sérfræðingur
landsins í öllum mögulegum sjúk-
dómum og lækningu þeirra. Svo er
ekki en læknaviðtölin urðu mörg,
því hún skrifaði öll viðtöl við lækna
sem tekin voru fyrir Lyfjatíðindi í
hátt í sex ár! „Þetta er sérstök teg-
und blaðamennsku,“ segir Fríða.
„Það er alveg sama hvort þú tekur
lækninn upp á band og skrifar orð-
rétt upp eftir honum eða reynir að
hnika til orði. Niðurstaðan verður
nær alltaf sú sama. Það er ansi
miklu breytt í yfirlestri. Lækn-
isfræðin er auðvitað viðkvæm og
þar má ekki orðinu halla.“ Fríða lét
þessar breytingar ekki slá sig út af
laginu eða draga úr sér kjarkinn
heldur réðst hiklaust á næsta verk-
efni.
Bókin Íslenskir blaðamenn er gefin út
af Blaðamannafélagi Íslands í tilefni
110 ára afmælis félagsins og er að stofni
til viðtalsbók. Í bókinni eru viðtöl við
Þorbjörn Guðmundsson, Atla Stein-
arsson, Sverri Þórðarson, Elínu Pálma-
dóttur, Matthías Johannessen, Gísla
Sigurðsson, Jónas Kristjánsson, Fríðu
Björnsdóttur, Braga Guðmundsson og
Gísla J. Ástþórsson. Auk þess eru í bók-
inni fréttaljósmyndir frá seinni hluta
19. aldar og til dagsins í dag, yfirlit yfir
fjölmiðlasögu Íslands og stiklur úr sögu
Blaðamannafélags Íslands.
Ritstjóri er Birgir Guðmundsson. Þor-
valdur Örn Kristmundsson ljósmyndari
tók myndir af viðmælendum og valdi
myndir í kaflann um fréttaljósmyndir.
Halldór Baldursson blaðateiknari
teiknaði myndir af viðmælendum á bók-
arkápu.
þrota. Þetta var mér allt óviðkom-
andi.“
Blaðið var síðar endurvakið af
fyrirtæki sem núna heitir 365. Hið
nýja DV tók upp eindregnari stíl
götusölublaða en áður hafði tíðk-
ast. DV á tíma Jónasar hafði fyrst
og fremst verið áskrifendablað.
Það reiddi sig lítið á götusölu,
þannig að það var í raun bara út-
gáfutíminn sem var annar en á hin-
um áskriftarblöðunum. Í millitíð-
inni var Jónas orðinn útgáfustjóri
Eiðfaxa og var að sinna hrossa-
málum. Sestur í helgan stein að
segja má. „En svo dró Gunnar
Smári mig þarna inn aftur, senni-
lega árið 2005, ef mig misminnir
ekki. Þá staldraði ég við í eitt ár.
Var þarna meðritstjóri Mikka,
Mikaels Torfasonar. Við hættum
svo þarna snögglega saman. Af því
að of mörgum fannst nakinn sann-
leikur vera óbærilegur,“ segir Jón-
as og vísar þar í mikla umræðu og
uppistand í þjóðfélaginu sem varð
þegar maður sem blaðið hafði
fjallað um svipti sig lífi. „Starf rit-
stjórans hefur aldrei stressað mig
neitt. Ekki heldur síðasta skeiðið
með Mikka. Þótt margir telji að
DV hafi þá farið mjög bratt í hlut-
ina fannst mér það allt í lagi. Þetta
var bara ein tegundin af blaða-
mennsku. Okkur vantar blöð sem
menn svitna af að opna. Þegar
menn voru sem brjálaðastir var ég
alveg rólegur.“
Teikning/Halldór Baldursson