Morgunblaðið - 16.12.2007, Blaðsíða 26

ótroðnar slóðir
26 SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
– Ert þú eitt af þessum hafreknu
sprekum?
„Þessi vísa hefur oft átt betur við
líf mitt en núna og hérna,“ svarar
Hrafn einbeittur. „Stundum hef ég
haft það yfir í fullri alvöru þegar ég
hef íhugað stöðu mína í það sinnið.
En hér finnst mér ég hvorki vera haf-
rekið sprek né á annarlegri strönd,
heldur finn ég fyrir rótum. Og mér
finnst að ég sé á ströndinni heima hjá
mér.“
– Á það þá frekar við í höfuðborg-
inni?
„Þetta er spurning um hugar-
ástand frekar en staðsetningu. Mér
þykir vænt um Reykjavík og lít á mig
sem alþýðupilt úr Vesturbænum í
Reykjavík og ættleiddan son Strand-
anna.“
Hann kímir.
„Og það var gaman að alast upp í
Vesturbænum í Reykjavík við það
frjálsræði sem fylgdi uppeldis-
aðferðum Jóhönnu Kristjónsdóttur.“
Eftir stundarþögn, þar sem blaða-
maður mótar næstu spurningu í hug-
anum, stelur Hrafn glæpnum:
„Eigum við að tala aðeins um Ár-
neshrepp?“
– Erum við ekki búnir að því?
Hrafn fær sér smók.
„Ég á við stöðu Árneshrepps.
Þögn.
„Ég skal flytja þér örstuttu útgáf-
una,“ segir hann fullvissandi og síðan
hefst fullveldisræða Árneshrepps:
„Árneshreppur er fámennasta sveit-
arfélag landsins og jafnframt hið af-
skekktasta. Fyrir utan Grímsey
kannski. Hér eru 50 sálir með lög-
heimili, við Elín vorum númer 49 og
50, þannig að ég er 2% íbúa sveitarfé-
lagsins. Hér voru á fimmta áratug 20.
aldar vel á sjötta hundrað íbúar. Og
íbúar hafa ekki verið færri síðan
snemma á tíundu öld. Á allra næstu
árum ræðst það hvort byggð helst
hér í Árneshreppi. Eða hvort eyð-
ingin sem að hefur farið höndum um
allar Hornstrandir og svo margar
byggðir leggur sína dauðahönd yfir
Árneshrepp líka.
Ég tel það mikilvægt fyrir Ísland
að við töpum ekki því einstæða og
sérkennilega mannlífi sem hér er. Ár-
neshreppur er eiginlega útvörður Ís-
lands í norðri. Þegar þið komuð ak-
andi fóruð þið um eyðibyggðir tugi
kílómetra. Leggist byggð af í Árnes-
hreppi eru 100 kílómetrar af strand-
lengju komnir í eyði. Það er auðvitað
verkefni okkar sem hér búum að
snúa þessu við. Hér getur verið
blómstrandi mannlíf og sveitarfélagið
að minnsta kosti tvöfalt stærra en
það er. Ekki síst til þess að taka vel á
móti þeim þúsundum ferðamanna
sem leggja leið sína á Strandir á
hverju ári. En fyrst og fremst til þess
að viðhalda byggð sem tókst að halda
úti í trássi við allt í 1100 ár.“
– Einhverjir myndu segja að þetta
væri vonlaus barátta?
„Það er þá vegna þess að þessi ein-
hver hefur ekki kynnt sér málið,“
segir Hrafn og færist enn í aukana.
„Hér eru forsendur fyrir landbúnaði
og matvælaframleiðslan er einstæð,
besti matur á Íslandi, allt frá bjúgum
og lifrarpylsu til sultu, að ekki sé tal-
að um kleinurnar og slátrið og lamba-
kjötið. Þessarar einstæðu þekkingar
eiga sem flestir Íslendingar að njóta.
Hér eru miklir möguleikar í ferða-
þjónustu, stórkostlegasta hótel á Ís-
landi í Djúpavík, einstakar nátt-
úruperlur allt norður að
Drangaskörðum. Og við höfum
minjasafn í Kört, sem er byggt upp af
Valgeiri bónda í Árnesi, og síldar-
verksmiðjurnar á Eyri og Djúpavík,
sem eru merkilegir vitnisburðir um
atvinnusögu þjóðarinnar. Hér eru
slóðir Sturlungu, galdrafársins og
Spánverjavíganna; þeir voru raunar
drepnir annars staðar, enda vildi Jón
lærði í Stóru-Ávík bjarga þeim.“
Hvað er dæmigert líf?
Það vekur athygli í bók Hrafns að
hann var orðinn heimavanur í forn-
bókaverslunum aðeins tólf ára þegar
hann seldi bækur sínar eftir Alistair
MacLean.
„Ég var að snudda á fornbóka-
búðum frá blautu barnsbeini, sægur
af fornbókabúðum var í Reykjavík
þegar ég var að alast upp, og fimm
eða sex góðar og skemmtilegar búðir,
sem við félagarnir heimsóttum reglu-
lega.“
– Það hefur ekki verið dæmigert
fyrir tólf ára pjakk, ekki einu sinni á
þeim tíma?
„Ég hugsa nú ekki,“ segir hann
íhugull. „Annars veit ég ekki einu
sinni hvað er dæmigert eða hvernig
væri hægt að lifa dæmigerðu lífi. Ég
veit ekki hvort það er til.“
Í vinnustofu Hrafns eru sófi, borð
og hilla, allt úr Góða hirðinum, eins
og önnur húsgögn á heimilinu. „Ætli
við höfum ekki keypt allt saman á 60
þúsund,“ segir hann hróðugur.
Og í hillu eru bækur MacLeans!
„Já, segir Hrafn íbygginn. „Ég
ákvað að koma mér upp safni hans, í
tilefni af útgáfu bókarinnar, en bara
til ársins 1978.“
Það var á því herrans ári sem
Hrafn seldi bækur sínar. Og ekki er
mikið af bókum á heimili rithöfund-
arins, nema þær sem eru úr fórum
Elínar Öglu eða þeim hafa áskotnast
nýlega því Hrafn gaf allar bækur sín-
ar ekki alls fyrir löngu.
– Ertu farinn að vinna að næsta
verki?
„Já, í þeim skilningi að ég er farinn
að hugsa um það,“ segir hann.
– Er það skáldsaga?
„Ég myndi aldrei nenna að skrifa
skáldsögu.“
– Skrifaðirðu ekki skáldsögu hér
um árið?
„Jú, en það var sjálfshjálparbók,“
segir hann og hlær. „Til að halda mig
frá vodkaflöskunni.“
– Lífið sjálft er þitt viðfangsefni?
„Já, það er endalaus efniviður. Með
fullri virðingu fyrir skáldsagnahöf-
undum þá sé ég ekki af hverju ég ætti
að þurfa að búa til persónur og at-
burði og heilu veraldirnar þegar
þetta er allt fyrir framan okkur og
innra með okkur.“
– Þín er saknað af blogginu.
„Já, það er gott. Það væri leiðinlegt
ef það væri á hinn veginn.
– Hafa ekki skapast forsendur þess
að bloggið gangi í endurnýjun líf-
daga?
„Ekki fyrr en Kristján Möller hef-
ur bætt fjarskiptamál Árneshrepps.
Hún er á snigilshraða nettengingin,
en okkar góði samgönguráðherra
hefur heitið úrbótum á næsta ári. Og
það er einmitt ein grunnforsenda
þess að hér verði hægt að efla byggð-
ina. Netið er einfaldlega farið að spila
það stóra rullu í bæði atvinnulífi og
daglegu lífi svo margra. Ég ber fullt
traust til Kristjáns í þessu máli.“
– Hvenær byrjaðirðu á bókinni?
„Altso að skrifa hana?“
– Já.
„Fyrstu setninguna skrifaði ég í
júlí, síðustu í ágúst og afganginn í
september og október. En ég hef
unnið að bókinni allt mitt líf. Ekki það
að ég ætli að líkja mér við Borges, en
hans aðferð var að segja vinum sínum
söguna fyrst, oft og ótal sinnum,
pússa hana og slípa, og átta sig á því
hvað virkaði – þá fyrst skrifaði hann
smásögurnar. Nokkrir kaflar eru
unnir þannig að ég hef hugsað þá
lengi enda kann ég margar sögur
héðan. En þetta eru ekki persónu-
legar minningar eingöngu; ég vappa
fram og til baka í tíma og rúmi, leitaði
í annála, sögubækur, hið gagnmerka
rit Strandapóstinn, Íslendingasögur
og ótal önnur skemmtilegheit. Og
notaði síðan ekki nema brot af öllu
saman.“
– Og bókin er stutt!
„Mér finnst þetta þægileg stærð á
bók, aðhyllist fremur knappan og
gagnorðan stíl. Blaðamennskan hef-
ur kennt mér að greina kjarnann frá
hisminu. Ég sá um daginn að ágætur
sagnfræðingur talaði af lítilsvirðingu
um blaðamannastíl – en það er fínasti
stíll sem hægt er að bjóða upp á þeg-
ar vel er að staðið, efnismikill, snarp-
ur og áhugaverður. Bestu blaðamenn
Íslands skrifa hörkugóða texta sem
standast samanburð við hvað sem
er.“
Myrkrið notalegt
Hrafn lýsir gönguferð frá Stóru-
Ávík yfir í Kistuvog, þar sem galdra-
brennur áttu sér stað, en einhvern
veginn finnst blaðamanni vegalengd-
in meiri í bókinni.
„Nei,“ mótmælir Hrafn. „Hún er
miklu meiri núna! Þá var ég sporlétt-
ur og þindarlaus, gat svifið yfir
þúfnakollana.“
– Og þú hefur óttast myrkrið eða
voru sumarnæturnar bjartar?
„Það var nú orðið ansi rökkvað
seinnipartinn í ágúst. Og svo sem
mörg skúmaskotin þar sem draug-
arnir leyndust, bæði innanhúss og ut-
an. Enda var þá ekki komið rafmagn,
bara ljósavél sem var notuð tvo þrjá
tíma á kvöldi. Og þegar slökkt var á
henni var myrkrið algjört. Og þar bjó
margt sem kunnugt er.“
– Nú er klukkan fjögur um eft-
irmiðdag og kolniðamyrkur.
„Ég hef ekkert á móti myrkrinu.
Mér finnst hlýlegt og notalegt að
hreiðra um mig í myrkrinu hér á
Ströndum. En allt er þetta undir því
komið að vera í góðum félagsskap,
líttu á,“ segir hann og brosir.
– Þegar þú varst hér í sveit ungur
var enn slegið með orfi, þó að Guð-
mundur bóndi væri kominn með
sláttuvél á forsögulega traktorinn í
Stóru-Ávík.
„Það var ekki komið rafmagn á
bæina eða ekki heitt vatn. Árnes-
hreppur var þá einangraður átta
mánuði á ári, þá bara lokaðist veg-
urinn í september, október og var
ekki opnaður aftur fyrr en í maí, júní.
Vélaöld var tiltölulega nýgengin í
garð. Fyrstu traktorarnir komu ekki
fyrr en upp úr 1950. Og hin gömlu
vinnubrögð voru ennþá viðhöfð með-
fram, eins og að slá með orfi og ljá.
Sveitin var þá eiginlega á mótum
tveggja tíma. En þegar ég var hérna
var reyndar mikill uppgangur í sveit-
inni, ráðist í nýbyggingar á nánast
hverjum bæ og hugur í bændum.“
– Og svo höfðuð þið þessa fallegu
sundlaug niðri í flæðarmálinu.
„Já, við fórum í sund einu sinni á
sumri. Þá voru allir settir aftan á hey-
vagninn og skrölt norður að Kross-
nesi. En það var ekki lesið mikið á
sumrin, yfirleitt var vinnudagurinn
langur. Ég verð æ þakklátari fyrir að
Morgunblaðið/RAX
Sófinn Hrafn les fyrir Elínu upp úr ljóðum persneska skáldsins Hafezar.
„Ég hef oft lent á afskrift-
arreikningi hjá sumum,
jafnvel vinum mínum, og
ekki er ég að halda því að
fram að allt sem ég hef
gert hafi verið þaulhugsað
frá upphafi til enda, því
það er nú eitthvað annað.“
Eldtefjandi efni er sprautað er á kerta-
skreytingar koma aldrei í veg fyrir bruna
Munið að slökkva
á kertunum
i l

Slökkvilið Höfuðborgar-
svæðisins