Morgunblaðið - 16.12.2007, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2007 55
ÞRIÐJUNGS munur er á tíðni
eyrnabólgu barna á Íslandi eftir bú-
setu og þrefaldur munur á notkun
sýklalyfja. Vísbendingar eru um að
sýklalyfjameðferð við vægum
eyrnabólgum geti aukið hættu á
endurteknum sýk-
ingum og þörf á hljóð-
himnurörum síðar og
vitneskja foreldra um
skynsamlega notkun
sýklalyfja skiptir höf-
uðmáli ef árangur á að
nást til að draga úr
óþarfa notkun sýkla-
lyfja og frekari þróun
sýklalyfjaónæmis.
Þetta er m.a. hluti
af niðurstöðum dokt-
orsritgerðar undirrit-
aðs sem nýlega hefur
verið til ítarlegrar um-
fjöllunar erlendis. Vakin er athygli
á hvað aðrar þjóðir geti lært af
reynslu Íslendinga en í dag leggur
Alþjóðlega heilbrigðisstofnunin
(WHO) áherslu á að ekki þurfi allt-
af að meðhöndla vægar sýkingar
sem lagast af sjálfu sér með sýkla-
lyfjum, svo sem vægar mið-
eyrnabólgur, til að sporna gegn
vaxandi þróun sýklalyfjaónæmis
sem er ein af mestu heilbrigð-
isógnum framtíðar.
Almennt hefur verið talið að ís-
lensk börn séu mjög heilbrigð í
samanburði við börn í öðrum lönd-
um, og að íslenska heilbrigðiskerfið
sé með því besta sem þekkist. Eins
er talið að almenn lífskjör séu
hvergi betri í heiminum að mati
Sameinuðu þjóðanna. Samt hefur
sýklalyfjanotkunin verið meiri á Ís-
landi en annars staðar á Norð-
urlöndum og hvergi fá börn jafn oft
hljóðhimnurör og hér á landi. Sama
á við um sýklalyfjaónæmið sem vex
stöðugt og í dag þurfa börn stund-
um að leggjast inn á sjúkrahús til
sértækrar sýklalyfjameðferðar í
æð, þegar venjuleg sýklalyf virka
ekki, til að ráða niðurlögum sýk-
inga.
Mikið hefur verið rætt um slæma
heilsu tengda þjóðfélagsbreyt-
ingum, t.d. lélega tannheilsu ísl.
barna og því ekki fjarri lagi að leita
skýringa þar einnig á algengasta
heilsuvanda ísl. barna
sem eru eyrnabólg-
urnar, með því að bera
saman ólíka búsetu á
landinu, fjölskylduhagi
svo og ólík viðhorf for-
eldranna sjálfra til
ávísana á sýklalyf.
Gæðaþróunarverk-
efnið sem dokt-
orsritgerðin byggist á
um notkun sýklalyfja
hjá börnum var fram-
kvæmt innan heilsu-
gæslunnar í samstarfi
við Sýklafræðideild
LSH í þremur áföngum á 10 ára
tímabili á höfuðborgarsvæðinu, í
Vestmannaeyjum, á Egilsstöðum og
í Bolungarvík með það að markmiði
að draga úr óþarfa sýklalyfjanotkun
og til að sjá hvaða afleiðingar notk-
unin hefði á sýklalyfjaónæmi helstu
sýkingarvalda (baktería).
Helstu niðurstöður rannsókn-
arinnar voru þær að miðeyrnabólga
er algengasti heilsuvandi íslenskra
barna sem leitað er með til læknis
og skýrir megnið af sýkla-
lyfjanotkun barna. Þriðja hvert
barn fær hljóðhimnurör hér á landi
og um þriðjungur barna ber sýkla-
lyfjaónæmar bakteríur eftir hverja
sýklalyfjameðferð sem geta smitast
auðveldlega milli barna, t.d. í leik-
skólunum.
Mikill breytileiki virðist vera á
heilbrigðisúrlausnum eftir búsetu
hér á landi samkvæmt niðurstöð-
unum. Á Egilsstöðum var skiln-
ingur foreldra á skynsamlegri notk-
un sýklalyfja áberandi bestur í lok
rannsóknatímabilsins og þar dró úr
sýklalyfjanotkun barna um 2/3 á
rannsóknartímabilinu jafnframt því
sem börnum fækkaði sem þurftu að
fá hljóðhimnurör. Á öðrum stöðum,
þar sem skilningur var lítill, var
jafnvel um aukningu á notkun
sýklalyfja og hljóðhimnuröra að
ræða. Mikilvægi skilnings foreldra
á úrlausnum þessa algengasta
heilsuvanda barna er því augljós og
skiptir þjóðfélagið allt miklu máli,
sérstaklega þegar afleiðingarnar
geta verið alvarlegar, svo sem auk-
in tíðni sýkinga og aukið sýkla-
lyfjaónæmi.
Sýklalyfjanotkunin hefur samt
aukist hér á landi um 18% að með-
altali á hvert mannsbarn á aðeins
þriggja ára tímabili sem síðustu
sölutölur ná yfir til ársins 2006 á
sama tíma og verulega hefur dregið
úr sýklalyfjanotkun í flestum öðrum
löndum.
Mikilvægar ályktanir til úrbóta
sem dregnar eru af niðurstöðum er
að gefa þarf foreldrum veikra
barna góðan aðgang að heilsu-
gæslu, jafnvel samdægurs, þar sem
áhersla er lögð á fræðslu og eft-
irfylgni af sama aðila í stað sýkla-
lyfjaávísunar af minnsta tilefni.
Tímaskortur foreldra vegna vinnuá-
lags og takmarkaður réttur til að
geta verið heima hjá veiku barni á
daginn ræður þó sennilega miklu
um hvernig staðan á þessum málum
er í dag enda mikið sótt eftir
skyndilausnum.
Skyndilausnir og heilsa
ungra barna á Íslandi
Vilhjálmur Ari Arason skrifar
um sýklalyfjaónæmi barna » Tímaskortur for-eldra vegna vinnuá-
lags og takmarkaður
réttur til að geta verið
heima hjá veiku barni
leiðir til skyndilausna í
heilbrigðisþjónustunni.
Vilhjálmur Ari Arason
Höfundur er heilsugæslulæknir.
SÚ umræða sem farið hefur fram
að undanförnu um trúarbragða-
fræðslu barna hefur sýnt svo ekki
verður um villst hversu
veikum fótum trúar-
bragðafræðin, sem
sjálfstæð fræðigrein,
stendur hér á landi.
Þetta hafa ýmsir nefnt
á undanförnum árum,
meðal annars hér á síð-
um Morgunblaðsins, en
við litlar undirtektir. Þó
má færa rök fyrir því að
sjaldan eða aldrei hafi
verið eins mikilvægt og
nú að halda uppi öflugri
kennslu í trúar-
bragðafræðum. Trúar-
bragðafræðin er mjög
yfirgripsmikil fræði-
grein og lætur sér fátt
mannlegt óviðkomandi.
Hún hefur orðið æ mik-
ilvægari á síðustu árum
þar sem flutningar
fólks á milli menning-
arsvæða gerast algeng-
ari og þar með hættan á
árekstrum og misskiln-
ingi manna í milli.
Fræðsla um trú, menn-
ingu og siði jarðarbúa hefur mikið
forvarnargildi og er besta vörnin
gegn fordómum og átökum. Um
þetta er ekki deilt. Á Norðurlöndum
eru trúarbragðafræðin og kristin
fræði kjarnafög. Í grunnskólum og
framhaldsskólum í þessum löndum er
skylda að lesa trúarbragðafræði til
lokaprófs og á háskólastigi eru starf-
andi stórar og öflugar deildir í trúar-
bragðafræðum, sem útskrifa kennara
til starfa fyrir öll stig skólakerfisins.
Þar eru stundaðar rannsóknir á forn-
um og nýjum trúarbrögðum og tekið
á deilum milli trúarhópa í samtím-
anum.
Staðan er allt önnur hér á landi.
Trúarbragðafræði og kristin fræði
eiga undir högg að sækja í grunnskól-
anum og eru lítið sem ekkert kennd í
framhaldsskólum. Lítið fé rennur til
kennslu í trúarbragðafræðum á há-
skólastigi, enda lítill vettvangur fyrir
trúarbragðafræðinga til
að fást við fræðigrein
sína hér á landi.
Flestir virðast á einu
máli um að úr þessu
þurfi að bæta. En hvað
er til ráða? Í fyrsta lagi
þarf að taka nám í trúar-
bragðafræðum og
kristnum fræðum með
inn í samræmdu prófin,
þannig að grunnskólar
freistist ekki til að láta
þessar greinar mæta af-
gangi. Í öðru lagi ætti
trúarbragðafræði að
verða skyldunám í fram-
haldsskólum landsins. Í
þriðja lagi þarf að stór-
efla nám á háskólastigi í
trúarbragðafræðum,
bæði sem hluta af kenn-
aranámi og sem sjálf-
stætt nám, enda kallar
aukin kennsla í fræði-
greininni á fleiri sér-
menntaða kennara.
Með þessum aðgerð-
um yrði trúar-
bragðafræði loksins raunverulegur
hluti af því námi sem skólakerfið okk-
ar býður upp á. Ef af þeim yrði myndu
íslenskir nemendur standa jafnfætis
jafnöldrum sínum í nágrannalönd-
unum í þessum málaflokki. Fræðslan
myndi skila sér í auknu víðsýni og
skilningi milli ólíkra menningarhópa
sem búa hér á landi. Og þannig myndi
án efa skapast sátt um þessa mik-
ilvægu námsgrein sem svo mikið hef-
ur verið deilt um að undanförnu.
Eflum trúar-
bragðafræðina
Auka þarf nám í trúar-
bragðafræðum, segir
Þórhallur Heimisson
Þórhallur Heimisson
»Með þessumaðgerðum
yrði trúar-
bragðafræði
loksins raun-
verulegur hluti
af því námi sem
skólakerfið okk-
ar býður upp á.
Höfundur er prestur og hefur stund-
að framhaldsnám í trúarbragðafræði
við Árósa- og Uppsalaháskóla.
FASTEIGNAMI‹STÖ‹IN
Stofnsett 1958
jardir.is 550 3000
Magnús Leópoldsson, lögg. fasteignasali
Um er að ræða stálgrindarhús alls 2.954 fm. Skipting hússins er þannig að um er að ræða 1.775 fm aðalsal /vörulager á jarðhæð
með fernum stórum innkeyrsludyrum. Lofthæð við útveggi er 10,7 m og 12,7m í mæni. Auk þess er á jarðhæð 514 fm sýningar-
salur, skrifstofu og lagerhúsnæði með tæplega 5 m. lofthæð þar sem hún er mest.
Á 2. hæð er 521 fm sem skiptist í opið rými /lager, skrifstofur, fundarherbergi, og starfsmannaaðstöðu. Yfir 2. hæð er 137 fm skrif-
stofa með útsýni yfir aðalsal.
Góð aðkoma að húsinu með nægum bílastæðum og góðu athafnasvæði. Húsið er sérlega vel staðsett við athafnasvæði skipafé-
laganna við Sundahöfn.
HÚSIÐ ER LAUST TIL AFHENDINGAR STRAX.
Allar nánari upplýsingar veita Ólafur B Blöndal í 6-900-811 eða Sveinn Eyland í 6-900-820.
TIL SÖLU/LEIGU
KLETTAGARÐAR 6, AUSTURHLUTI
Ólafur B. Blöndal, löggiltur fasteignasali.
M
b
l 9
49
52
8
5 900 800 Borgartúni 22 • 105 Reykjavík • Fax 5 900 808fasteign@fasteign.is • www.fasteign.is
HVENÆR verður sú manneskja
við völd á Íslandi, sem sér skólakerfið
í grunnskólum landsins í réttu ljósi og
hefur getu og vilja til að leiðrétta það?
Það er ekki mögulegt að hafa
grunnskólann fyrir alla með þeim
mannafla sem „fæst“ til
starfa.
Grunnskólinn er
hugsaður fyrir alla, það
er með einstaklingsmið-
uðu námi en er það
framkvæmanlegt?
Hvernig ætli sá/sú
sem átti hugmyndina að
þessu einstaklingsmið-
aða námi hafi séð það í
framkvæmd?
Var þessi hugsun
kannski aldrei hugsuð
til enda?
Ætli hugmyndin hafi
verið sú að í þessum
bekkjardeildum væru rúmlega þrjá-
tíu börn á ólíkum stað í þroska og
námi?
Hvernig á einn kennari að geta
sinnt einstaklingsmiðuðu námi þegar
hann hefur um eina mínútu á nem-
anda í kennslustund?
Hvar eru foreldrarnir?
Það er alveg ótrúlegt að þeir rísi
ekki upp og mótmæli þessari „bónus-
stefnu“ sem er „Mikið fyrir lítið“.
Í hverri bekkjardeild eru um þrjá-
tíu börn, þar af geta verið um einn
þriðji með „einhverskonar grein-
ingu“.
Hvað verður um nemandann sem
þarf litla aðstoð og vill læra meira?
Hann þarf oft að sitja og bíða eftir
fyrirmælum, vegna þess
að kennarinn hefur ekki
nægan tíma til að sinna
öllum, þar af leiðandi tek-
ur hann ekki þeim fram-
förum sem hann gæti.
Ég þekki töluvert til
kennslu í heimilisfræð-
um og þar eru dæmi um
að 16 börn séu í kennslu-
stund, en í flestum skól-
um er gert ráð fyrir 12
nemum í eldhúsið í einu.
Það eru 6 eldavélar í
kennslueldhúsum al-
mennt. Það eru einnig
tilvik þar sem sex nemendur af fjór-
tán eru með „greiningu“. Það er deg-
inum ljósara að erfitt er að skila
kennslu við slíkar aðstæður. Það er
ekki gott þegar menntaðir kennarar
geta ekki lengur sinnt kennslu eins
og þeir best kunna vegna þess hve illa
er búið að þeim og nemendum. Það
eru trúlega fleiri kennarar en ég sem
fara dauðþreyttir heim eftir strangan
dag og finnst þeir ekki hafa skilað
góðri kennslu eftir mikið agaleysi
sem ríkir í allt of mörgum kennslu-
stofum á Íslandi í dag. Er kennslan
ekki á undarlega lágu verði?
Mikið fyrir lítið
Guðrún Þóra Hjaltadóttir
fjallar um aðbúnað nemenda
í grunnskólum
Guðrún Þóra
Hjaltadóttir
» Það er ekki gott þeg-ar menntaðir kenn-
arar geta ekki lengur
sinnt kennslu eins og
þeir best kunna vegna
þess hve illa er búið að
þeim og nemendum.
Höfundur er næringarráðgjafi /
kennari og form. félags hússtjórnar-
og heimilisfræðikennara.