Morgunblaðið - 20.12.2007, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í MORGUNBLAÐINU þann 12.
desember fjallaði ég almennt um
starfslokasamninga sem hafa verið
gerðir í Kópavogi og efaðist um
réttmæti þeirra í tveimur tilfellum.
Þar tel ég óeðlilega að verki staðið
og hreinlega um dulbúnar og mjög
svo óeðlilegar uppsagnir að ræða.
Fleiri orð hafði ég ekki um ein-
staka samninga eða
innihald þeirra.
Þessari grein minni
svarar bæjarstjóri
þann 15. desember og
ásakar mig um trún-
aðarbrot þar sem um-
ræddir starfsloka-
samningar hafi verið
trúnaðarmál. Þar seg-
ir bæjarstjóri jafn-
framt að af virðingu
fyrir lögunum og
fyrrverandi starfs-
mönnum bæjarins
rökræði hann ekki
starfslokasamninga
við mig á opinberum vettvangi.
Í lögum um réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna eru engin
ákvæði um starfslokasamninga eða
meðferð þeirra upplýsinga sem
þeir hafa að geyma. Samt sem áð-
ur hafa starfslokasamningar verið
gerðir í gegnum árin af ríki og
sveitarfélögum en eins og ég benti
á í minni fyrri grein geta þeir
samningar verið réttlætanlegir en
um leið varhugaverðir því þeir
geta hylmt yfir ólöglegum upp-
sögnum starfsmanna í opinberu
starfi.
Starfslokasamningar í opinberri
stjórnsýslu eru ekki trúnaðarmál,
þeir eru opinbert skjal og inni-
halda ekki viðkvæmar trúnaðar-
upplýsingar. Til að upplýsa bæj-
arstjóra Kópavogs vil ég benda
honum á að Jóhanna Sigurð-
ardóttir lagði fram fyrirspurn í
nokkrum liðum til þáverandi for-
sætisráðherra Davíðs
Oddssonar árið 2002.
Þar óskaði hún upp-
lýsinga um þá starfs-
lokasamninga sem
voru gerðir á vegum
ríkisins til þess tíma
og sundurgreiningu á
eðli- og ástæðum
þeirra. Í svari til
hennar upplýsti for-
sætisráðherra um
innihald þeirra samn-
inga líkt og lög gera
ráð fyrir og varð m.a.
fréttaefni á þeim tíma.
Árið 1994 svaraði
forsætisráðherra fyrirspurn Svav-
ars Gestssonar um starfsloka-
samninga. Um einn samninginn
sagði nákvæmlega: „Gerður var
starfslokasamningur við fyrrver-
andi skrifstofustjóra í forsæt-
isráðuneyti er fól í sér að honum
voru greidd biðlaun í 12 mánuði
ásamt yfirvinnu frá 1. febrúar
1992. Að auki voru honum greidd-
ar samtals 3.675 þús. kr. með fimm
jafnháum greiðslum, en af þeim
greiðslum var dregin staðgreiðsla
tekjuskatts, 1.464 þús. kr.“
Ég fæ ekki séð að svar forsætis-
ráðherra hefði getað verið öllu ít-
arlega og nokkuð ljóst að það er
ekki skilningur ríkisvaldsins að
starfslokasamningar skuli vera
trúnaðarmál. Enda er gegnsæi
rauði þráðurinn í opinberri stjórn-
sýslu og einungis mál er varða við-
kvæmar persónlegar upplýsingar
eða brýna hagsmuni sveitarfé-
lagsins þannig bundin trúnaði.
Starfsmenn opinberra stofnanna
eiga heldur ekki að geta valsað um
og gert starfslokasamninga að eig-
in geðþótta og neitað svo að svara
fyrir þá undir yfirskini trúnaðar!
Undirrituð og bæjarstjóri Kópa-
vogs getum því tjáð okkur um efni
og innihald allra þeirra starfsloka-
samninga sem hafa verið gerðir í
Kópavogi án þess að eiga það á
hættu að vera hneppt bak við lás
og slá fyrir trúnaðarbrot í starfi!
Trúnaður eða leynimakk?
Guðríður Arnardóttir
skrifar um gegnsæi
í opinberri stjórnsýslu
» Það þýðir ekki aðvalsa um og gera
starfslokasamninga að
eigin geðþótta og neita
svo að svara fyrir þá
undir yfirskini trún-
aðar!
Guðríður
Arnardóttir
Höfundur er oddviti Samfylking-
arinnar í Kópavogi.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
HVAÐ er einkavæðing? Einkavæð-
ing er endurtekning á gömlu þjóð-
skipulagi misréttis, form þar sem
sameiginlegar auðlindir þjóð-
arinnar, atvinnurekstur, útflutn-
ingsverðmæti, ágóði af fyrirtækjum
og hlunnindi eru fjarlægð frá þjóð til
einkaaðila sem síðan hirða afrakstur
þjóðfélagsins og heita þá fjárfestar.
Íslenskir fjárfestar enda sem furst-
ar, einvaldar yfir landinu og skaffa
lífskjör eftir eigin geðþótta. Við
þessa yfirlýstu aðalstefnu Sjálfstæð-
isflokksins og fleiri riðlast íslenskt
þjóðfélag. Hér hafa nú þegar mynd-
ast tvær þjóðir í landinu, örfáir fjár-
festar með allt fjármagn lands-
manna og stór hluti almennings með
laun langt undir framfærslumörk-
um. Varla þarf að ræða launamun-
inn, hann er svo æpandi. Síðasta af-
rek fjárfesta er tilraun til yfirtöku
OR með vafasömum hætti og hvað
er næst, kannski lífeyrissjóðir lands-
manna?
Nýjasta verk sjálfstæðismanna og
fleiri er tillaga á þingi um að flytja
afrakstur ÁTVR til hinna þurfandi
fjárfesta og auka þar með áfeng-
isvandann. Sú leið sem einkavæð-
ingin skapar er leið haturs og óvild-
ar sem ekki getur endað með öðru
en uppgjöri milli þrælanna og
þrælahaldaranna. Þannig hefur það
verið í áranna rás. Einkavæðingin er
fegruð og innprentuð í fólkið með
öllum mögulegum ráðum í fjöl-
miðlum sem reknir eru af fjárfest-
unum. Til lengdar hefur almenn-
ingur ekki staðist þann áróður og
gefur þessu afdankaða samskipta-
formi atkvæði sitt, kosningu eftir
kosningu. Að einkavæða öll fyr-
irtæki og arðbæran rekstur þjóð-
arinnar er hreinlega stefna mis-
skiptingar.
Hvaða þjóð á Vesturlöndum gefur
örfáum einstaklingum rétt til þess
að selja aðgang að sameign lands-
manna, t.d. fiskimiðunum, og eyði-
leggja þar með atvinnu og eignir
þúsunda? Hvaða þjóð svo gott sem
gefur banka landsins, voru banka-
menn fyrir tíma einkavæðingar fífl
upp til hópa og kunnu ekki að reka
banka? Hvaða þjóð rær að því öllum
árum að selja sameiginlegar orku-
veitur? Hvaða þjóð vinnur að því að
einkavæða rigninguna? Hvaða þjóð
vinnur að því að einkavæða heil-
brigðiskerfið svo silkihúfur geti hirt
stóran skammt sameiginlegs fram-
lags borgaranna? Hvaða þjóð vinnur
að því með öllum ráðum að einka-
væða skólakerfi landsmanna svo það
virki eingöngu fyrir yfirstéttina sem
búið er að skapa? Hvaða þjóð leggur
sig fram við að koma tilvonandi olíu-
gróða til einkaaðila? Hvaða þjóð
leggur alla áherslu á að halda laun-
um mest áríðandi starfsfólks lands-
ins undir framfærslumörkum? Og
hver lýgur því að þegnunum að
þjóðin sé rík þegar vitað er að mest-
allur auðurinn er tekinn að láni eða
hverjar eru skuldir heimilanna sem
hækka nú daglega eða útgerð-
arinnar eftir að greifarnir fóru með
peningana? Að minnsta kosti eru
ekki til peningar fyrir mannsæm-
andi launum handa láglaunafólki og
öryrkjum.
Afleiðingar einkavæðingar eru
hækkandi raf- og hitaverð, hækk-
andi tryggingar, hækkandi síma-
gjöld, hækkandi sjúkrakostnaður,
hækkandi skólagjöld, hækkandi
vextir, hækkandi húsnæðisverð. Hér
er fátt nefnt um afleiðingar þeirrar
stefnu sem ríkisstjórnir Íslands hafa
verið að móta undanfarin ár. Vert er
að gera sér grein fyrir því hvaðan
upprunalegt fjármagn fjárfestanna
er komið en það er m.a. tekið beint
úr vasa almennings í formi álagn-
ingar og ofgreiðslu á nauðsynjum.
Líður okkur betur ef íslenskir fjár-
festar vaða út um allan heim og
kaupa þotur, banka, tískuverslanir,
símafyrirtæki, knattspyrnulið og
hvað eina sem hönd á festir?
HJÁLMAR JÓNSSON,
Hvannalundi 17, Garðabæ.
Einkavæðing á Íslandi
Frá Hjálmar Jónssyni
ÁRIÐ 1957 samþykkti Alþingi
þingsályktunartillögu um heimild
fyrir ríkisstjórnina til þess að full-
gilda fyrir Íslands hönd samþykki
nr.100 um jöfn laun karla og kvenna
fyrir jafnverðmæt störf sem gerð var
á 34. þingi Alþjóða-
vinnumálastofnunar-
innar (ILO) í Genf 29.
júní 1951. Fullgilding-
arskjal Íslands var af-
hent aðalforstjóra Al-
þjóðavinnumálastofn-
unarinnar hinn 17. febr-
úar 1958.
Svona hljóðar auglýs-
ing um jöfn kjör karla
og kvenna frá þessum
tíma.
Í hálfa öld hafa verið
við lýði lög sem eiga að
vernda kvennastörf fyr-
ir þeirri niðurlægingu
sem hafa viðgengist af
hálfu vinnuveitenda.
Það hlýtur öllum að
vera ljóst að tími orða er
liðinn og tími athafna er
hafinn. Niðurlæginga-
tímabili kvenna lokið.
Það er krafa allrar
verkalýðshreyfing-
arinnar að störf kvenna
verði lögð að jöfnu við
störf karla. Konur eiga
ekki að þurfa að greiða
fyrir leiðréttinguna í kjarasamn-
ingum, heldur verði endurskoðunin
gerð með spurningu um hvernig kon-
um verði bætt það brot sem unnið
hefur verið gegn þeim. Huglægt mat
hefur verið látið ráða verðmætamat-
inu. Mat sem á fyrst og fremst rætur
að rekja til þess uppeldis sem al-
menningur hefur fengið í gegn um
pólitískar vangaveltur hins karllæga
samfélags.
Umræðan um jafnrétti kynjanna
til launa gengur oftast út á að laun
innan sama fyrirtækis eða í sömu
starfsstétt sé varin af lögunum.
Það kemur hinsvegar í ljós þegar
lögin um „jafna stöðu og jafnan rétt
karla og kvenna“ eru skoðuð að ekki
er hægt að túlka lögin einungis á
þennan hátt..
Í 14. gr. laganna kemur skýrt fram
að konum og körlum er starfa hjá
sama atvinnurekanda skulu greidd
jöfn laun og skulu njóta sömu kjara
fyrir jafnverðmæt og sambærileg
störf.
Með launum í lögum
þessum er átt við al-
mennt endurgjald fyrir
störf og hvers konar
frekari þóknun, beina
og óbeina, hvort heldur
er með hlunninda-
greiðslum eða með öðr-
um hætti, sem atvinnu-
rekandi greiðir
starfsmanni sínum fyrir
vinnu hans.
Með jöfnum launum
er átt við að laun skulu
ákveðin á sama hátt
fyrir konur og karla og
að þau viðmið sem lögð
eru til grundvallar
launaákvörðun feli ekki
í sér kynjamismunun.
Með kjörum í lögum
þessum er, auk launa,
átt við lífeyris-, orlofs-
og veikindarétt og
hvers konar önnur
starfskjör eða réttindi
sem metin verða til
fjár.“
Það er öllum ljóst að
ríkið er einn vinnuveit-
andi sama hvort verið er að ræða um
iðnaðarstörf hjá stofnunum ríkisins,
kennarastörf í framhaldsskólum, lög-
gæslustörf, eða sjúkraliðastörf. Þessi
störf heyra öll undir sama vinnuveit-
anda, og eru hefðbundin karla- og
kvennastörf. Mér er til efs hvort hjá
nokkrum atvinnurekanda sé jafn
augljós brotavilji og kemur í ljós hjá
ríkisvaldinu, þegar þessi mál eru
skoðuð.
Hvar er jafnréttið?
Árið 2001 átti sér stað mikil breyt-
ing í kjarasamningum löggæslu-
manna. Ekki var nema eitt ár liðið frá
því að jafnréttislögin voru endur-
skoðuð árið 2000 að ákveðið var að
breyta lögum um löggæslumenn svo
hægt væri að koma í kring umfangs-
mestu mismunun sem átt hefur sér
stað hjá sama vinnuveitanda. Það var
í formi styttingar á starfsævi lög-
gæslumanna þannig að þeir hefðu
möguleika á að hætta störfum 65 ára
án skerðinga á ævitekjum. Ég tel að
flestir sem fylgdust með því sem þar
fór fram hafi talið að lagt yrði af stað
við að gera slíkt hið sama fyrir aðra
er störfuðu hjá sama vinnuveitenda
að minnsta kosti.
Fyrir voru Flugumferðastjórar
með samslags fyrirgreiðslu og fyrir
skemmstu var fangavörðum veittur
sami réttur. Steininn tók úr fyrir
skemmstu, þegar dómsmálaráðherra
sendi út tilskipun um að allir lög-
reglumenn og yfirmenn lögreglunnar
skildu fá 30.000 kr. hækkun á mán-
aðarlaunum sínum.
Meðan þessu fer fram sitja hefð-
bundnar kvennastéttir sem starfa hjá
sama atvinnurekanda við allt annað
borð. Kvennastéttir sem sinna öllum
grunnþörfum samfélagsins. Þar vil ég
nefna sjúkraliða, hjúkrunarfræðinga,
kennara, þroskaþjálfa, félagsliða o.fl.
o.fl. Það er ótrúleg staðreynd sem við
blasir þegar þessi mál eru skoðuð.
Allar þær kvennastéttir sem upp
voru taldar og sem ég leyfi mér að
fullyrða að halda uppi allri samfélags-
þjónustu þessa lands standa síðan
frammi fyrir því að mikill skortur er á
fólki í þessi störf. Skortur og und-
irmönnun veldur enn frekari flótta úr
störfunum. Heilbrigðis-, félags- og
menntaþjónusta er í algjöru uppnámi
á sama tíma og karlastéttum er hygl-
að með auknum lífeyrisréttindum og
betri launum en þær stéttir, sem
samkvæmt íslenskri starfaflokkun –
ÍSTARF95 – sem Hagstofa Íslands
hefur gefið út og eiga að vera metnar
ofar vegna náms, ábyrgðar og starfs-
aðstöðu.
Hvar er jafnréttið?
Stærsti atvinnurekandi
Íslands brýtur lög
Kristín Á. Guðmundsdóttir
fjallar um launajafnrétti
kynjanna
Kristín Á.
Guðmundsdóttir
» Það hlýturöllum að
vera ljóst að
tími orða er lið-
inn og tími at-
hafna er hafinn.
Niðurlæginga-
tímabili kvenna
er lokið.
Höfundur er formaður
Sjúkraliðafélags Íslands
og stjórnarmaður í BSRB.
SÉRVERSLANIR eða mat-
vöruverslanir. Karp á þingi. Ég
sjálfur, áhugamaður um góð vín,
nokkuð milli steins og sleggju. Þeg-
ar svo er komið er ekki nema eitt
til ráða. Rökræða við sjálfan sig. Á
ég að líta á málið með hagsmuni
sjálfs mín í huga eða horfa á al-
mannaheill? Sem ábyrgur þjóð-
félagsþegn hið síðarnefnda að sjálf-
sögðu. Skemmtilegra þó að gæla
við einkahagsmunina sem roskinn
og ráðsettur lífsnautnamaður sem
skiptir engu máli hvort löggin fæst
í næstu búð eða bara í Ríkinu. Það
er nóg pláss í búrinu og innan við 5
mín. keyrsla í Ríkið. Kannski fara
sjónarmiðin nokkuð saman.
Sérverslanir af öllu tagi reyna að
hafa fjölbreytni í tegundum í sæmi-
legu lagi þó ekki geti ég hrósað
ÁTVR, svo oft sem ég hef orðið
fyrir því að víntegund, sem ég hef
tekið ástfóstri við hafi skyndilega
verið tekin af markaði. Skýring:
Sérvitringar mér líkir reyndust of
fáir.
Á hverju gætum við átt von hér á
Selfossi?
Nóatún, Bónus, Samkaup, N1 og
hver veit hvað munu taka frá hillu-
pláss undir bjórinn, rauðvínið, hvít-
vínið, rósavínið, kampavínið, púrt-
arann, sérríið og allt hitt, ótal
tegundir frá Danmörku, Hollandi,
Bretlandseyjum, Þýskalandi,
Frakklandi, Austurríki, Suður-
Afríku, Ástralíu, Chile, Bandaríkj-
unum.
Fjöldi víntegunda frá hverju
landi. Eða hvað? Dettur nokkrum í
hug að yfirfullar matvöruverslanir
bjóði upp á nema það sem best
selst? Niðurstaða: Vöruframboð
mun að öllum líkindum stórminnka.
En getum við þá ekki bara keypt
það sem okkur langar í í Ríkinu?
Ég held að engum detti í hug að
vínbúð sem eingöngu selur sterk
vín sé rekstrarhæf.
Því muni sérverslun ríkisins með
áfengi líða mjög snarlega undir lok
og öll áfengissala fara inn í mat-
vörubúðir. Annað er varla rökrétt.
Hitt er svo annað, sem líta ber á.
Ég sit hér á Selfossi með ÁTVR
innan seilingar, sem fullnægir að
mestu þörfum mínum.
Og svo ég haldi áfram að hugsa
um eigin þarfir og dveldi í vikutíma
eða lengur í sumarbústað í minni
gömlu sveit þá gæti farið svo að
rauðvínið þryti. Að vísu ekki langt
að Selfossi en þægilegt að skreppa
að Flúðum eftir brjóstbirtunni hvað
sem úrvalinu liði.
Sennilega munu þeir vera býsna
margir sem eiga allnokkru meir en
hálftíma akstur í næstu vínbúð en
einhvern veginn læðist sú hugsun
að mér að það muni ekki vera ein-
skær umhyggja fyrir hagsmunum
dreifbýlisins sem fær Heimdallar-
og Cocopuffs-liðið á þingi til að hafa
forgöngu í að aðstoða fólk við ná
sér í fáein alkóhól% í stað þess að
kenna fólki að njóta góðra vína.
SIGURFINNUR SIGURÐSSON
Selfossi.
Áfengisumræða
austanfjalls
Frá Sigurfinni Sigurðssyni