Morgunblaðið - 20.12.2007, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Nútímatónlistarhópurinn Njúton
(áður m.a. Atonal Future og Aton)
sendi nýlega frá sér klukkutíma
geisladisk með styrk frá m.a. Tón-
listarsjóði og menningarsjóðum
FÍH og Glitnis.
Eins og oft vill verða um fram-
sækna músík, sérstaklega eftir unga
höfunda, mætti tala um óvissuferðir
í tónum. Slík verk koma ósjaldan
fyrir sem galopin happdrætti (ef
ekki „hjálpræðislottó í helvíti“, eins
og ónefndur hlustandi andvarpaði).
T.a.m. er sjaldan ljóst fram að blá-
enda hvernig menn hyggjast lenda
flygildinu, sem getur verið spennu-
vaki í sjálfu sér, enda með því erf-
iðasta í tónsmíðum. Og sígildur
vandi framúrstefnu, að finna og
vinna nógu eftirminnilegan efnivið
til að byggja upp heyranlega fram-
vindu, vomir alltaf yfir.
Sá vandi blasir líka við hér. Auð-
vitað mest í lengri verkum, því míní-
atúrustykkin (hin stytztu innan við 2
mín.) fást helzt við andrá augna-
bliksins. Fremur kyrrstæður heild-
arsvipur disksins kemur því varla á
óvart, enda virðist blessuð „mók-
hyggjan“, með tíðflíkuðum einka-
stimpli undirritaðs, n.k. tímanna
tákn – ýmist á rytmískt hjakkandi
iði eða með líðandi áferð. Samt glitt-
ir víða í mildandi kringumstæður.
„Nine“ [4:50] eftir Kolbein Ein-
arsson skartar t.d. óvenjufjöl-
breyttri raddfærslu, og hið nærri
danshæfa pólýrytmíska púlshjakk í
titilverkinu „Roto con moto“ [10:14]
eftir Hlyn Aðils heldur furðuvel at-
hygli, þrátt fyrir lengd. Stundum
spænsklituð gítar-angurværðin í 4
þáttum Equilibrium II Huga Guð-
mundssonar [alls 9:41] er sömuleiðis
vænleg til að hrífa marga.
Að meðtöldum geysigóðum hljóð-
færaleik og skýrri upptöku má því
búast við þokkalegustu viðtökum, og
jafnvel út fyrir þrengsta unn-
endahóp nútímalistmúsíkur.
Níu litlar
óvissuferðir
TÓNLIST
Geisladiskur
Níu nýleg verk flutt af og eftir meðlimi
tónlistarhópsins Njúton. Höfundar: Hlyn-
ur Aðils Vilmarsson, Anna Sigríður Þor-
valdsdóttir, Guðmundur Steinn Gunn-
arsson, Ingi Garðar Erlendsson, Kolbeinn
Einarsson, Steingrímur Rohloff og Hugi
Guðmundsson. Hljóðritað í Gróðurhúsinu
3/6/8 2007 af Valgeiri Sigurðssyni og
Sturlu Mio Þórissyni. Smekkleysa SMK
60, 2007. Lengd: 58:49.
Njúton - Roto con moto bbbnn
Ríkarður Ö. Pálsson
Morgunblaðið/Brynjar GautiFramsækin Nútímatónlistarhópurinn Njúton.
Á gagnrýnendaþingi Morg-unblaðsins í fyrri viku semgagnrýnendum, forsvars-
mönnum menningarstofnana og
almenningi var boðið að sækja,
var tæpt á fjölmörgu því sem
gagnrýnendur þurfa stöðugt að
hugsa um í starfi sínu.
Gagnrýnendur eru sér án nokk-
urs vafa mjög meðvitaðir um hlut-
verk sitt. Það felst í eðli starfsins,
þó ekki væri fyrir annað en það
að gagnrýnendur eru sjálfir trú-
lega gagnrýndasta stétt sam-
félagsins. „Það safnar enginn vin-
um í þessu starfi,“ sagði Jón
Ásgeirsson, fyrrum tónlistar-
gagnrýnandi Morgunblaðsins, ein-
hverju sinni, en þótt starfið sé síð-
ur en svo ávísun á eymd og
einmanaleika er vissulega sann-
leikskorn í orðum Jóns. Gagnrýn-
endur þurfa á vissan hátt, smæðar
samfélagsins vegna, að gangast
undir sjálfskipaða fjarlægð frá
viðfangsefni sínu, þótt á sama
tíma sé sú krafa uppi að þeir séu
vel heima í því sem er efst á baugi
í þeirra grein. Þessi vegur er oft
vandrataður, og trúverðugleiki
skapast ekki nema gagnrýnandinn
sé ærlegur gagnvart hvoru
tveggja, listinni og sjálfum sér.
  
Steinunn Knútsdóttir leikstjórivelti því fyrir sér fyrir hvern
gagnrýni ætti að vera, hvort hún
ætti að þjóna listgreininni og lista-
mönnum, eða öðru. Frá mínu sjón-
arhorni hlýtur gagnrýni í dagblaði
fyrst og fremst að vera ætluð hin-
um almenna lesanda. Gagnrýni í
dagblaði getur verið, en þarf ekki
að vera, skrifuð á sama fræðilega
grunni og ef um skrif í fagtímarit
væri að ræða. Þar ræður eðli dag-
blaðsins, að vera ætlað öllum al-
menningi.
  
En hvernig á gagnrýni að vera?Margrét Bóasdóttir, formað-
ur Félags íslenskra tónlistar-
manna, taldi upp allt það sem
gagnrýni ætti ekki að vera, og sá
listi var langur. Margrét lagði þó
einnig fram lýsingu á því hvernig
gagnrýni ætti að vera: „Gagnrýni
á að fela í sér stutta lýsingu á því
sem fram fór, lýsa stemningu á
staðnum, taka af kunnáttu á aðal-
atriðum, taka það fram sem skar-
aði fram úr og geta þess sem bet-
ur hefði mátt fara. Gagnrýni sem
fjallar á stóryrtan hátt um það
sem miður fór og tæpir varla á því
sem jákvætt er ber ekki nafn með
rentu. Gagnrýni á að vera upp-
byggileg og virða það sem fram
var borið og geta um það sem best
var. Gagnrýni er ekki aðfinnslu-
pistill,“ sagði Margrét.
Í mínum huga ætti gagnrýni
einmitt ekki að hafa forskrift á
borð við það sem Margrét leggur
til. Það er styrkur Morgunblaðsins
að gagnrýnendahópurinn er stór
og fjölskrúðugur, og einstakling-
arnir hafa ólíkar hugmyndir um
framsetningu efnis, og ólíkan stíl.
Það verður að vera hægt að
treysta gagnrýnandanum til þess
að skrifa um viðfangsefni sitt af
sanngirni og heiðarleika án þess
að honum séu settar svo nákvæm-
ar reglur um innihald dóma sinna.
  
Hjálmar Sveinsson útvarps-maður, sem stýrði mál-
þinginu, nefndi dóma sem hann
hafði einhverju sinni lesið í þýsku
dagblaði, og sagði dómana hafa
verið svo listilega skrifaða og á
þann hátt að þeir hefðu getað
staðið sem sjálfstæðar ritsmíðar.
Slíkir dómar birtast líka með
reglulegu millibili í Morgun-
blaðinu. Þeir eiga það einmitt
sammerkt að höfundar þeirra
ganga á vit sköpunarinnar og tjá
sig um viðfangsefnið af upplýs-
andi innsæi. Dómur Jóns Baldvins
Hannibalssonar um bók Al Gore,
The Assault on Reason, sem birtist
í Lesbók fyrr í vetur, er dæmi um
lifandi og skemmtilega gagnrýni
sem er fjarri því að vera fjötruð í
nokkurs konar formúlu. Dómur
Rögnu Sigurðardóttur um sýningu
Kristjáns Davíðssonar sem birtist
fyrir skömmu var líka stórfræð-
andi og bragðgóð lesning. Ég gæti
nefnt marga fleiri slíka. Vel
heppnaðir dómar þurfa þó ekki að
vera jafn langir og þessir tveir.
Stuttir og snarpir dómar eiga líka
sinn þegnrétt. Gagnrýnandi getur
jafnvel valið sér eitt atriði, einn
útgangspunkt fyrir umsögn sína –
persónu í bók, leikstjórn í sýn-
ingu, form í myndverki, jafnvel
einn tón í túlkun hljóðfæraleikara,
og gert að þungamiðju dómsins og
virt annað minniháttar viðlits, ef
honum finnst viðfangsefnið krefj-
ast slíkrar meðferðar. Gagnrýni
getur aldrei orðið einskær
skýrslugerð eingöngu, nema gagn-
rýnandi telji sig ekki hafa fleira
um viðfangsefnið að segja. Hún
þarf að geta varpað ljósi á upp-
lifun þess sem skrifar af viðfangs-
efninu, og verið upplifun í sjálfri
sér þegar best lætur.
Gagnrýni – upplifun eða skýrsla?
»…gagnrýnendur erusjálfir trúlega gagn-
rýndasta stétt sam-
félagsins.
Morgunblaðið/Kristinn
Gagnrýnendaþing Gagnrýnendur, listamenn og listunnendur ræddu um gagn af gagnrýni – og sumir nefndu ógagn.
begga@mbl.is
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Eftir Helga Snæ Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
„ÉG byrjaði að viða að mér öllu því
efni sem ég gat hugsað mér að félli
undir það að vera hugljúf tónlist
sem hefði ákveðinn boðskap og
ákveðna tengingu við sálina og
hjartað,“ segir Björg Þórhallsdóttir
söngkona, um plötuna Gullperlur
sem hún sendir frá sér nú fyrir jól.
Þetta er þriðja sólóplata Bjargar.
Í fyrra kom út platan Himnarnir
opnast – jólaperlur, en fyrsta sóló-
platan kom út árið 2000, Það ert þú!
Eyjafjörður – ljóð og lag.
Björg segist hafa valið lög á Gull-
perlu sem væru sér kær og hún hafi
myndað tengsl við á söngferlinum
með einum eða öðrum hætti. „Síðan
vann ég úr þeim og það tók svolít-
inn tíma að finna þráð,“ segir Björg.
Hún hafi fundið þennan þráð í sam-
vinnu við listrænan stjórnanda í
undirbúningnum, söngvarann
Sverri Guðjónsson, og framleið-
anda.
„Ég er afskaplega ánægð með
niðurstöðuna, mér finnst hafa tekist
vel til með útsetningarnar. Að
tengja músíkina saman, skapa góða
heild.“
Björg segir lögin koma úr mörg-
um áttum; úr heimi klassískrar tón-
listar, kvikmyndatónlistar, dæg-
urlagatónlistar, íslensk og erlend
lög, sálmar, þjóðlög og hvaðeina.
Fagmennska Sverris hafi verið
ómetanleg, listrænt auga hans en
þó sérstaklega eyra. Jón Guð-
mundsson útsetti átta lög á plötunni
og Einar Jónsson fjögur.
„Ég hef fengið þau viðbrögð frá
fólki, sem ég er mjög þakklát fyrir,
að því finnst platan skapa notalegt
og innilegt andrúmsloft. Tveir
syrgjendur hringdu í mig og sögðu
að þessi stemning og platan hefði
hjálpað þeim á erfiðum stundum.
Ég er mjög sátt við það og glöð yfir
því að hún hafi einhvern boðskap,
bæði í textum og tónum,“ segir
Björg.
Bragi Bergþórsson tenór syngur
þrjá dúetta með Björgu á plötunni
og Svavar Jónsson og Iðunn Steins-
dóttir sömdu nýja texta við nokkur
lög. Þá segir Björg úrvalsfólk í
hverju rúmi á plötunni, 12 manna
sveit afbragðshljóðfæraleikara.
Hugljúf tónlist
með boðskap
Gullperlur Björg Þórhallsdóttir
sendir frá sér nýja plötu fyrir jólin
með lögum úr ýmsum áttum.