Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Page 31

LANDAFUNDIR OG LANDKONNUN
Á nseata ári mun koma út kjá „Sjómannaútgáfunnk‘ mikió rit, Landa-
fundir og landkönnun, þar sem sagt er frá öllum helztu könnunarleiööngrum
á sjó og landi, sem farnir hafa verið frá því er Egyptinn Hanno fann land-
ið Punt, mörg þúsund árum fyrir Krists burð, og fram á vora daga. Hér
birtast tveir kaflar úr þessari bók, og fjalla þeir báðir um kónnun Suður-
Ameriltu. — Ólafur Þ. Krittjántson kennari í Hafnarfirði þýðir bókina.
HERNAND CORTES (1485—1547).
Ungmennið Cortez var ákafur elskhugi, en
ekki alveg laus við að valda óþægindum. Hann
var svo óheppinn að detta niður af svölum hjá
kvenmanni, sem hann var í tygjum við, og
meiddi sig þá töluvert. Það var í Salamanca
árið 1502. Þá var Cortez aðeins 17 ára gamall.
Honum þótti illa hafa til tekizt, ekki svo mjög
vegna þess, að slysið tefði fyrir honum háskóla-
námið, sem gert var ráð fyrir að hann væri að
stunda, heldur af því, að það kom í veg fyrir
að hann gæti farið vestur um haf, eins og hann
hafði í hyggju. Hann ætlaði sér að ganga í lið
með Ovando, sem átti að fara til Santo Domingo
til þess að taka þar við stjórninni af Balboa.
Það er bersýnilegt, að Cortez er nýtt dæmi
um ungan ævintýramann, sem á róstusömum
framkvæmdatímum, þegar Spánverjar eru að
færa út kvíarnar, fær tækifæri til þess að neyta
hæfileika sinna,. en þeir voru töluverðir. Hann
var maður laglegur í sjón, heilsuhraustur,
djarfur og skjótur til úrræða og gæddur furðu-
legum hæfileikum til þess að beita brögðum og
leika tveim skjöldum, og neytti hann þess óspart
í ástum og ófriði, jöfnum höndum gegn löndum
sínum og Indíánum.
Vegna slyssins^ liðu tvö ár þangað til hann
gat hitt Ovando vestur í Hispaníólu. Honum
var vel tekið og fengið land til eignar og inn-
lendir verkamenn. Var hann nú bóndi um stund.
Sjö árum síðar fór hann í leiðangur til Kúbu
með Velasquez og varð þar eftir sem alcalde
eða borgarstjóri í Santiago.
Búskapurinn, námagröfturinn og þræla-
stjórnin virðist hafa gengið svo vel hjá hon-
um, að hann hafi vel getað gegnt borgarstjóra-
embættinu með viðhöfn og dugnaði. En jafn-
framt því, að hann stundaði búskapinn, stund-
aði hann líka vináttu Velasquez, svo að árið
1518 var honum falin yfirstjórn yfir flota og
her, sem sendur var til þess að nema land í
Mexíkó.
Tvær ferðir höfðu áður verið farnar til
Mexíkó, svo að Spánverjar vissu, að þar var
land til þess að leggja undir sig. Fyrri ferðina
fór Cordoba 1517, en hina fór Grijalva 1518.
Grijalva sigldi meðfram Júkatnskaga og fór
einnig vestur á þær slóðir, þar sem nú heitir
Tabasco-hérað. Hann flutti heim með sér gull
og gersemar og glæsilegar sögur um auðlegð
og veldi Indíána. Ef Velasquez hefði kunnað að
meta hófsemi, verðleika og dómgreind, hefði
Grijalva orðið forystumaður fyrir hinum nýja
leiðangri.
En því var ekki að heilsa, og Cortez var lagð-
ur af stað áður en Grijalva var kominn aftur
úr ferð sinni. En hann var næsta skammt kom-
inn, þegar Velasquezi snerist hugur, svo að
hann sendi bréf á eftir honum til Trinidad á
Kúbu og svifti hann foringjatigninni.
En Cortez var orðinn svo öruggur í stjórn-
arsessinum, að hann lét sig litlu skipta, hvort
Velasquez lagði þar til last eða lof. Hann hafði
einnig tekið í lið sitt nokkra af hermönnunum,
sem verið hafði með Grijalva og voru komnir
heim. Hann hélt til Havana og þaðán áfram til
austurodda Júkatanskaga. Við St. Antoníusar-
höfða lét hann fram fara liðskönnun, og kom
þá í ljós, að hann hafði með sér 11 skip, 110
háseta, 553 hex-menn, þar með taldar lásboga-
skyttur og byssuskyttur, 200 Indíána úr eyjun-
um og nokkra kvenmenn, 10 stói'ar fallbyssur,
4 litlar, skotfæri og 16 hesta. Síðan hélt hann
meðfram ströndinni til Mexíkó og vai-paði akk-
erum hjá San Juan de Ulloa (þar sem Vera
Cruz stendur nú).
Þarna var hann, þegar hann og Montezúma
V í K I N □ U R
2B9