Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Side 34

frá Kyrrahafi fyrir sunnan Panama til þess
aÖ fá hjálp til fyrirhuyaðrar árásar á Perú.
Cortez fékk ágætar viðtökur á Spáni. 1 júlí
1529 gerði keisarinn hann að markgreifa frá
Oaxacadal. Jafnframt var honum gefið stórt
land í Oaxa, miklar eignir í Mexíkóborg og
víðar í dalnum. Alls átti hann um 20 stórar
borgir og þorp og 23000 lénsmenn. Ekki vildi
keisarinn gera hann að landstjóra aftur, en
fól honum herstjórnina og gaf honum nafn-
bótina yfirhershöfðingi í Nýja-Spáni. Honum
var heimilað að kanna Suðurhafið og veittur
réttu'r til að stjórna þeim löndum, sem hann
fyndi þar, og tólfti hluti alls, sem hann fyndi,
átti að verða hans eign.
En þegar Cortez kom áftur til Mexíkó vorið
1530, komst hann að raun um, að það var engan
veginn auðvelt að halda rannsóknarferðunum
áfram. Nenuz de Guzman, svarinn óvinur hans,
var áhrifamesti maður í ráðinu, sem raunveru-
lega réð öllu um stjórn landsins. Það var tekið
vel á móti Cortezi og hann hylltur, hvar sem
hann fór, en honum var gert á allan hátt sem
örðugast fyrir að koma fram rannsóknarferð-
um. Þrátt fyrir það sendi hann hvern leiðang-
urinn á fætur öðrum út á Kyrrahaf.
1527 hafði hann búið þrjú skip og sent
frænda sinn, Alvaro de Saavedra, með þau til
Mólúkkueyja. Tvö skipin fórust í hafi, en Saa-
vedra komst alla leið á skipi sínu. Hann var
þannig næstfyrsti maðurinn, sem fór yfir
Kyrrahaf, en einum sex árum áður hafði
Magellan farið þá leið. Saavedra dó á baka-
leiðinni, en menn hans misstu kjarkinn og
sneru aftur til Mólúkkueyja. Þar komust
þeir í kast við Portúgalsmenn og voru settir
í fangelsi. Einungis átta þeirra komust um síðir
heim til Spánar.
1532 og 1533 gerði Cortez aftur út leiðangra.
Foringi hins fyrra hét Hurtado de Hendoza.
Lítill árangur varð af þeirri för, því að Guz-
man hélt uppteknum hætti með að gera skipum
Cortezar allt það ógagn, er hann mátti. Leið-
angurinn 1533 fann Suður-Kaliforníu. Síðan
stjórnaði Cortez sjálfur leiðangri 1534—35.
Hann sendi f lokk manna landveg norður strönd-
ina, en fór sjálfur á skipum. Hann sigldi yfir
„Cortezhaf'" (Kaliforníuflóa) og hóf landnám
á austurströnd hans. Þeir urðu uppiskroppa
með mat og lentu í ofsaveðri hvað eftir annað,
en að lokum kom þó Cortez með skip sín inn
í höfnina í Santa Cruz, en þaðan höfðu þeir lagt
upp.
1539 fór Francisco de Nlloa á þrem skipum
Cortezar suður með Lægri-Kaliforníu, fyrir
skagann og norður með Kyrrahafsströndinni.
Þegar hann var kominn á 28.° norðlægrar
breiddar, sendi hann eitt af skipum sínum
aftur til Mexíkó með fréttir. Hinum skipunum
tveim hélt hann lengra norður með ströndinni,
og siðan fara engar sögur af honum.
Juan Rodrigues Cabrillo hét sá maður, sem
tók við, er Ulloa hafði hætt. Hann var poi’tú-
galskur en starfaði fyrir Spánverja. 1542 eða
1543 fór hann á tveim skipum suður fyrir Kali-
forníuskaga og norður með ströndinni vestan
til. Hann lenti í „San Miguel" (líklega þar, sem
nú heitir San Diego) og hélt síðan áfram norð-
ur eftir, en varð að snúa aftur sökum harðra
vetrarstorma. Vel má vera, að hann hafi komizt
norður að San Francisco. Að honum látnum fór
leiðsögumaður hans, Bartolome Ferrolo, vetur-
inn eftir með skipin norður á bóginn og getur
vel hafa komizt norður á 42. eða 43.°.
En af Cortezi er það að segja, að hann hélt
til Spánar 1540 til þess að leita þar hjálpar og
styrks. Hann gerði sér vonir um, að hann gæti
bætt sér upp það eignatjón, sem hann hafði
orðið fyrir. En þótt honum væri vel fagnað við
hirðina, var máli hans dauflega tekið. Eignir
hans minnkuðu óðum, hann var fjarri fólki
sínu í Mexíkó og hörkulegt skeytingarleysi keis-
arans gerði hann beizkan í skapi og kjarklaus-
an. Loksins fékk hann boð um, að hann mætti
hverfa aftur til Mexíkó. Hann lagði þegar af
stað, en í grennd við Sevillu brást honum heilsa
og karftur, og þar andaðist hann 1547 á 62.
ári.
FRANCISCO DE ORELLANA (1511—1546).
Varla höfðu Spánverjar unnið Perú, þegar
þeir hófu þaðan nýja leiðangra í ýmsar áttir.
Conzalo Pizarro, sem komið hafði þangað með
bróður sínum og gerzt hjá honum landstjóri í
Quitofylki, kom af stað leiðangri, sem var þeirra
einna merkilegastur. Hann hafði pínt út úr
Indíána nokkrum sögu um auðugt land, sem
héti La Canela (Kaniltrjáaland). Þar fyrir
austan, hinum megin við Andesfjöllin háu, og
lengra burtu væri landið, þar sem E1 Dorado,
gyllti maðurinn, ætti heima. Pizarro hugsaði
sér að koma á fót stórum leiðangri til þess að
leita lönd þessi uppi.
Maður, sem Francisco de Orellana hét, bauðst
til þessarar farar. Hann var framtakssamur
dugnaðarmaður og þó alúðlegur. Hann var frá
Estremadura, eins og Pizarro. Það voru óvenju-
legir menn, sem þaðan komu. Nálega helm-
ingur þeirra landkannaða, sem nokkuð kvað að
í löndum Spánverja í Ameríku, voru þaðan
ættaðir. Það var undravert, hvað þeir gátu á
VÍKINGUR
292