Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Síða 40

í KLÆÐUM KONUNGSINS
Það glumdi í trumbum og hvein í hornum, og inn
í háreysti hljóðfæranna blandaðist söngur úr ungum,
en dálítið hásum hálsum. Niður eftir götunni kom
liðsforingi, sem bar silkipung á langri stöng. í honum
voru silfurdalir og gullpeningar, á eftir komu trumbu-
slagarinn og lúðurþeytarinn og síðan fylgdu nokkrir
dátar í skrautlegum einkennisbúningum: rauðum jökk-
um, gulum skinnbuxum, gljáandi kragastígvélum; með
uppbretta hatta og skreyttir silfur- og gullútsaumi.
Þessir dátar báru byssur með áfestum stingjum um
öxl, og á byssustingina voru rekin stór stykki af hvítu
brauði eða steik, eða vínflöskur hengdar. Aftasta hluta
skrúðgöngunnar mynduðu svo fátækir unglingar göt-
unnar, oftast illa klæddir, og þeir störðu gráðugum
augum á eftir brauðinu, steikinni og víninu, og lögðu
eyrun við, þegar foringinn sveiflaði stönginni, svo
glamraði í peningunum, og það lét sem hljómfagur
og lokkandi söngur í eyrum hinna fátæku. f öllum
gluggum var fullt af andlitum, unglingarnir tóku
undir sönginn, það var glaumur og gleði í hverfinu.
Það voru liðsmalar þonungsins, sem voru á ferðinnb
Á 17. og 18. öld var engin almenn herskylda. í
flestum löndum var það þannig, að landeigendurnir
höfðu rétt til að taka svo og svo marga af leigulið-
unum og senda þá til að gegna herþjónustu í borg-
unum, annaðhvort upp í iandskuldina, eða fyrir borg-
un. en unglingar borganna voru ekki skyldugir til
að gerast hermenn. En nú voru það einmitt þeir, sem
niest var sótzt eftir að fá í klæði konungsins, sumpart
vegna þess, að þeir voru röskari og greindari, og sum-
part vegna þess, að ætíð skorti iðnaðarsveina. Það
var alltaf nokkuð af ungum mönnum frá 16 til 30 ára,
sem flæktust um borgirnar í algeru reiðileysi, og þegar
þeir sáu liðsmala arka eftir götunum, fóru þeir
ósjálfrátt að gera samanburð. Þarna var brauð og steik
og vín, en sjálfur fékk maður ekki annað en þurrt
brauð og kál, þarna voru peningar, en sjálfur átti
maður ekki eyri í vasanum. Og svo samanburðurinn
á glæsilegum einkennisbúningnum og eigin görmum!
Þarna voru dýrindis krásir — auk skrautklæða og
gullpeninga í vasann, og allt þetta var hægt að öðlast
með því að gerast dáti! Þetta var agn, sem lokkaði
alla út á torgið, þangað sem liðsmalarnir héldu nú,
og inn í krána, þar sem liðsmalaforinginn opnaði bók
sína og hrópaði dynjandi röddu: „í nafni vors heitt
elskaða konungs-------“.
Hver liðsmalaforingi hafði ætíð nokkra menn í sinni
þjónustu, sem áttu að hjálpa honum til að ná í unga
menn, og gjaldinu, sem hann fékk fyrir hvern liðs-
mann, skipti hann svo milli sín og hjálparmannsins.
Þó freistingin væri mikil fyrir ungu mennina, voru
ætíð nokkrir, sem hurfu á brott þegar á átti að herða.
Þeir höfðu heyrt um járnharðan aga, grimmilegar
refsingar og hættur stríðsins. Það voru ekki eintóm
skrautklæði, peningar og krásir. En með því nú að
iiðsmalinn átti að útvega vissa tölu í viku hverri, fór
hann eins oft að með brögðum eða ofbeldi, eins og
með góðu. Það var bara um að gera að ginna unga
manninn til að taka við peningum með einhverju
móti, þá var hann kominn í herþjónustu. Menn þyrpt-
ust að kránni, þar sem liðsforinginn sat inni, for-
vitinn unglingur gægðist inn um hálfopnar dyrnar —
og í sömu andrá var ýtt á hann, svo hann hrasaði alveg
inn. Hann var gripinn af mörgum höndum, hattur
settur á höfuð honum og honum var boðið glas af víni.
„Drekktu konunginum til heilla!“ var sagt. Það var
móðgun gegn konunginum að segja nei, og ungi maður-
inn drakk í botn. Á botni glassins lá „festarpening-
urinn“. Hann var nú orðinn hermaður og öll hans
mótmæli tilgangslaus. Það voru næg vitni að bví, að
hann hefði tekið á móti bæði glasi og pening. f göml-
um annál segir maður einn frá því, hvernig hann varð
hermaður. Frásögn hans bregður upp mynd af lið-
smöluninni, og hvernig' mönnum var komið í klæði
kóngsins.
„Ég var ráðinn af liðsmalaforingja til að útvega
hermenn, og ég átti að fá visst gjald fyrir hvern,
en ég varð að ná í fimm á dag. Einn dag hafði mér
ekki tekizt að ráða nema fjóra, og ég sagði liðsfor-
ingjanum, að mér þætti það leitt. „Kærðu þig ekki
um það, vinur minn“, svaraði liðsfoi'inginn. „Hjálpaðu
mér nú að koma þessum fjórum nýliðum til hnrbúð-
anna, svo borðum við miðdegisverð saman og ég borga
þér þína peninga". Við borðuðum svo miðdegisverð, og
fengum nóg vín með. Síðan gengum við okkur til
skemmtunar, og þar á eftir borðuðum við kvöldverð
saman með enn meira víni. Við drukkum svo mikið,
að ég man ekki hvað gerðist, en þegar ég vaknaði um
morguninn, hafði ég hræðilegan höfuðverk. Ég tók
nú eftir því, að ég lá í herbúðahesthúsi og var bund-
inn á höndum og fótum. Ég æpti og hrópaði á hjálp,
og svo kom liðsforinginn minn og sagði, að nú væri
talan fyllt, ég væri sjálfur sá fimmti. Ég var líka
orðinn nýliði. Ég mótmælti, en það stoðaði ekkert,
því ég fann, að ég hafði festardalina í vasanum".
Almenningsálitið var þannig á þessum tímum, að
þetta ástand vakti ekki verulega hneykslun. Konung-
urinn varð að fá hermenn, og þá varð að útvega eins
29B
VÍKI N B U R