Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Qupperneq 49

GRIMUR ÞORKELSSON:
um veðrið -
- Þáttur
Loftslag. — Veður.
Þegar talað er um loftslag, þá er átt við
veðráttuna í heild á tilteknu svæði, eins og hún
hefur reynst vera á löngu tímabili. Veðrið getur
verið milt einn og einn dag. Það sannar ekkert
um loftslagið, sem vel getur verið kalt fyrir
því, ef kalt er í veðri meiri hluta ársins ár
eftir ár og öld eftir öld. Þegar talað er um
veður, þá er átt við ástand loftsins eins og
það var, er, eða mun verða miðað við stund og
stað. Til þess að vita um, hvernig veðrið er,
þarf maður annað hvort að kynnast því í eigin
persónu eða fá góða lýsingu af helztu þáttum
þess. Það er ekki nóg fyrir sveitabónda að fá
að vita eitthvað óákveðið um veðrið, ef hann
ætlar að breiða hey. Hann þarf að fá að vita,
hvort það verður þerrir eða ekki. Jafnvel það
er ekki nóg, því þerririnn getur orðið of mikill,
ef honum fylgir rok. Slíkan þerri getur hann
ekki notfært sér. Fiskimaður þarf að fara á
sjó og veiða síld í reknet. Ef hann þarf að
leggja net sín úti á opnu hafi, þá nægja ekki
upplýsingar um veðurhæðina eina saman, vind-
átt verður að fylgja með, því það getur oltið
á vindáttinni, hvort hægt verður að fara á sjó-
inn. Til þess að vita um veðrið, þarf vitneskju
um helztu einkenni loftsins, svo sem hitastig,
loftþyngd, skyggni, vindátt, vindhraða, úrkomu
og skýjafar.
Loftslagið og menningin.
Loftslagið hefur úrslitaþýðingu fyrir dýralíf
og jurtagróður. Hvorki dýr né jurtir þrífast
vel í of heitu eða of köldu loftslagi. Á bruna-
söndum og jökulbreiðum getur fjölskrúðugt
dýra- og fuglalíf ekki dafnað. Þetta hvortveggja
þarf vætu, ljós og hita í hæfilegum skömmtum.
LoftSlagið hefur líka mikil áhrif á allar at-
hafnir manna. I of heitu loftslagi verða menn
latir, áhugalausir og værukærir, og hættir til
að láta hverjum degi nægja sína þjáningu.
Loftslagið þarf að vera temprað til þess að
mannsandinn fái notið sín sem bezt. Island
liggur fast norður við heimskautsbaug. Það er
á takmörkum hins byggilega heims með tilliti
til nútírna menningarlífs. Til þess að dragast
ekki aftur úr þeim þjóðum, sem betur eru settar
á hnettinum og búa við hagstæðari veðurskil-
yrði, verða íslendingar að vera betur á verði
en þær. Þola meira vos og volk. Vinna meira,
sýna meiri fyrirhyggju og framtak og vera
betur samtaka. Það, sem gerir hlut Islands þó
allt annan og betri en hann annars myndi vera,
eru hin auðugu fiskimið og Golfstraumurinn
góði, sem mildar loftslagið til stórra muna og
jafngildir því að landið lægi talsvert sunnar
á hnettinum. Varla þarf að óttast um að Golf-
straumurinn hætti að verma landið og gera það
vel byggilegt fyrir sitt leyti.
Um fiskigöngurnar er sama að segja,
meðan loftslag helzt óbreytt, en öllu má þó
ofgera, og þar þarf að láta til skarar skríða
um nægilegar verndunarráðstafanir.
Algengt umræðuefni.
Þar sem íslendingar eiga jafnmikið undir
veðráttunni og raun ber vitni, með atvinnu
sína, afkomu og lífsöryggi, þá leiðir það af
sjálfu sér, að veðrið er jafnan ofarlega í hugum
manna og þess vegna er það algengt umræðu-
efni. Þegar tveir menn eða fleiri hittast á förn-
um vegi, leiðist talið venjulega að veðrinu.
Slíkum umræðum geta allir tekið þátt í, því
allir vita mikið um veðrið.
Veðurbreytingar.
Veðrið er sífelldum breytingum undirorpið,
eins og flest annað í heimi hér. Segja má, að
ekkert standi á stöðugu í sambandi við veðrið
stundinni lengur, nema þá helzt breytileiki þess.
Á það ekki sízt við hér á íslandi, þar sem ríkir
óstöðugt eyjaloftslag. Undirrót og frumorsök
allra veðrabrigða er sólin, sem hitar yfirborð
jarðar mismikið og kemur við það loftstraum-
um af stað. Miðbik jarðar nýtur meiri upp-
hitunar frá sólinni en heimskautasvæðin. Þar,
sem hitinn er meiri, verður uppgufunin meiri,
vatn verður að gufu, sem stígur upp til hæða,
VIKINGUR
3D7