Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Side 51

Árni Friðriksson:
Norðurlandssildin og breytingar á göngum hennar
1. Inngangsorð.
Það er síður en svo, að fiskveiðar einar séu
háðar sveiflum og áhættum, allir miklir at-
vinnuvegir lúta hér sama lögmáli. Þegar vel
árar, kunna akrarnir að framleiða miklu meira
en hægt er að torga og selja, svo til vandræða
má horfa, en uppskeran getur líka brugðist og
milljónir manna komizt á voranvöl eða fallið
úr harðrétti. Undir sömu sökina er kvikfjár-
ræktin seld. Pestir og fóðurskortur geta grand-
að bústofninum svo að til auðnar horfir fyrir
hann og þær manneskjur, sem af honum eiga
að hafa uppeldi sitt. Einnig er iðnaðurinn ofur-
seldur margs konar óvissu, ekki sízt vegna
þess, að mestur hluti hans grundvallast á hrá-
efnum frá hinum tveimur megin atvinnuveg-
um veraldarinnar, landbúnaði og fiskveiðum,
þar með töldum hval- og selveiðum, en afrakst-
ur þeirra getur brugðizt að meira eða minna
leyti, og þá er grundvöllurinn úr skorðum
genginn.
Ein af ástæðunum til þess, að meira virðist
fara fyrir óvissu um útkomu fiskveiða en ann-
arra atvinnuvega, kann að vera sú, að þegar
vel lætur, geta fiskveiðar gefið geysimikinn
arð. Þeim er þá hætt við að binda mikið fjár-
magn í vélum og skipum, en þeim mun tilfinn-
anlegri verða örðugleikarnir, þegar á móti
blæs.
Það orð hefur löngum legið á, að síldveiðar
væru sýnu tvísýnari atvinnugrein en aðrar
fiskveiðar, og liggur nærri að þær hafi stund-
um verið rægðar, kallaðar brask og öðrum mið-
ur skemmtilegum nöfnum. Hitt hefur þá löng-
um gleymzt, hversu mikið við íslendingar eig-
um síldveiðunum upp að unna, hvern þátt þær
hafa átt í framförum landsins, og hvers þær,
öllum öðrum atvinnugreinum fremur eru lík-
legar til, þegar vel gengur. En það gengur
því miður ekki alltaf vel. Undanfarin sex ár
hafa síldveiðar við Norðurland að miklu leyti
brugðist, þó einkum síðastliðið sumar. Það er
þetta fyrirbrigði, sem við skulum nú gera okk-
ur far um að athuga nokkru nánar.
2. Aflamagn af Noröurlandssíld.
Auðvelt er að fylgjast með aflabrögðum Norð-
urlandssíldveiðanna, síðan farið var að birta
um þær vikulega sundurliðaðar skýrslur í fisk-
veiðatímaritinu Ægi árið 1927. Úr því er auð-
velt að gera nákvæman samanburð, sem nær
þannig yfir 24 ár. Þegar litið er yfir skýrsl-
urnar, leýnir það sér ekki, að allt þetta árabil,
fram á síðustu ár, hefur síldveiði íslendinga
við Norðurland staðið með miklum blóma, hér
hefur verið að ræða um óslitið aflatímabil. Ég
hef haft tækifæri til þess að vinna lítils háttar
úr þeim efniviði, sem hér er um að ræða, og
vil nú leyfa mér að stikla á því stærsta.
Á fyrstu þremur árum þessa tímabils, árun-
um 1927—1929 var Norðurlandssíldveiðin
640.000—840.000 hl. Um og eftir 1930 taka
síldarverksmiðjur ríkisins, ein af annarri, til
starfa og aukast þá afköstin stórlega, því á
næstu 5 árum, 1930—1934 eykst veiðin úr
690.000 hl. í 1.120.000 hl. Því næst kemur, eins
og það var kallað þá, léleg síldarvertíð sumarið
1935, en þá veiddust rúmlega 642.000 hl. Þó
var síldarmagnið stundum á sumrinu þetta ár
ekki minna en það, að í hlaupi, sem kom fyrra
hluta júlí, veiddist 240.000 hl. á einni viku.
Árið eftir nam veiðin 1.312.000 hl. og sumarið
þar á eftir, 1937, komst hún miklu hærra en
nokkru sinni fyrr, og nam 2.371.000 hl. Sumar-
ið 1938 þótti veiðin bregðast framan af sumri,
en varð samt nærri 1.860.000 hl. áður en lauk
og 1939 nam hún rúmlega 1.400.000 hl., enda
þótt hún þætti endaslepp það ár. Sumarið 1940
var nýju hámarki náð, en þá veiddust nærri
2.560.000 hl.
Næsta sumar var minna kapp lagt á síldveið-
ar en áður og kvað nokkuð að því þangað til
styrjöldinni lauk, vegna þess að fleiri og fleiri
skip helguðu sig fiskveiðum fyrir brezka mark-
aðinn, sem mjög var háður því, að til hans
bærist fiskur frá íslandi. Þrátt fyrir það veidd-
ist meira en 1.000.000 hl. 1941, nærri 1.600.000
hl. 1942, yfir 1.940.000 hl. 1943 og nærri 2.400.-
000 hl. sumarið 1944.
V í K I N G U R
309